Olsztynek
miasto w województwie warmińsko-mazurskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
miasto w województwie warmińsko-mazurskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Olsztynek (do 1945 niem. Hohenstein[5], prus. Amellingi) – miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Olsztynek. Położone jest w północnej Polsce, 28 km na południe od Olsztyna. Olsztynek leży na Mazurach[6], na obszarze dawnej ziemi Sasinów[7], w historycznych Prusach Górnych[8].
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
Rynek w Olsztynku z ratuszem | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Gmina | |||||
Prawa miejskie | |||||
Burmistrz | |||||
Powierzchnia |
7,69 km² | ||||
Wysokość |
169 m n.p.m. | ||||
Populacja (31.12.2017) • liczba ludności • gęstość |
|||||
Strefa numeracyjna |
89 | ||||
Kod pocztowy |
11-015 | ||||
Tablice rejestracyjne |
NOL | ||||
Położenie na mapie gminy Olsztynek | |||||
Położenie na mapie Polski | |||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego | |||||
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego | |||||
53°34′57″N 20°16′58″E | |||||
TERC (TERYT) |
2814094 | ||||
SIMC |
0964910 | ||||
Urząd miejski Ratusz 111-015 Olsztynek | |||||
Strona internetowa |
Według danych z 1 stycznia 2018 Olsztynek liczył 7667 mieszkańców[3].
Niemiecka nazwa zamku, a później miasta, pochodzi od jego założyciela, komtura ostródzkiego Güntera von Hohensteina. W źródłach polskich już w XV w. występuje nazwa zbliżona znaczeniem do obecnej – „Parvum Olstin” – „Mały Olsztyn”, lub Olsztynek. Mieszkaniec Olsztynka to olsztynczanin, a mieszkanka – olsztynczanka[9]. Przymiotnik od nazwy tego miasta to olsztynecki[10].
Ośrodek przemysłowo-usługowy i turystyczno-krajoznawczy. Na terenie miasta zlokalizowane są zakłady przemysłu spożywczego, drzewnego i paszowego.
Pierwsza wzmianka o Olsztynku pochodzi z 1351, a prawa miejskie nadane zostały przez wielkiego mistrza Winricha von Kniprodego w 1359 roku. Miasto założono na planie zbliżonym do wielu innych miast krzyżackich. Centralnym jego punktem był obszerny rynek z kościołem i ratuszem, od którego wychodziły dwie prostopadłe ulice. Miasto było obwiedzione murami miejskimi o długości 245 × 170 m i wysokości ok. 10 m, znajdowały się w nich dwie bramy – Wysoka zw. Niemiecką i Nidzicka zw. Polską. Ludność pod koniec średniowiecza liczyła ok. 450 mieszkańców.
W 1410 zamek opanowali mieszczanie, którzy uznali władzę króla polskiego, w 1414 w czasie wojny głodowej miasto ucierpiało od wojsk polskich. W 1440 Olsztynek przystąpił do antykrzyżackiego Związku Pruskiego, na wniosek którego w 1454 król Kazimierz IV Jagiellończyk włączył region z miastem do Królestwa Polskiego. W 1455 miasto znalazło się w rękach krzyżackich[11], a po wojnie w 1466 na mocy traktatu toruńskiego Olsztynek został przyznany Krzyżakom, będąc zarazem pod zwierzchnictwem polskim jako lenno. Dopiero w czasie wojny polsko-krzyżackiej w 1520 Olsztynek został zdobyty przez wojska polskie, a hetman wielki koronny Mikołaj Firlej potwierdził przywileje miasta. Od 1525 w granicach zależnych od Polski Prus Książęcych, w 1530 istniał tu polski kościół, przy którym działali wybitni protestanci. Podczas wojny polsko-szwedzkiej w 1628 w mieście stacjonowały polskie oddziały walczące z armią Gustawa Adolfa. W 1656 miasto splądrowały wojska szwedzkie, a rok później spalili je Tatarzy.
Kolejny wielki pożar miał miejsce w 1685. Olsztynek znajdował się już wówczas w granicach państwa brandenbursko-pruskiego, przekształconego w 1701 w Królestwo Prus. W 1708 wybucha epidemia dżumy, która dziesiątkuje liczbę mieszkańców, w ciągu roku umiera prawie połowa z nich. Miasto w 1740 miało 728 mieszkańców, a w 1811 778 mieszkańców. Od 1752 miasto należało do powiatu morąskiego, w 1764 urodził się tutaj Krzysztof Celestyn Mrongowiusz, wybitny filolog i badacz polskości.
W 1807 podczas wyprawy Napoleona na Rosję w mieście stacjonował marszałek Michel Ney. W 1818 Olsztynek został przyłączony do powiatu ostródzkiego. Od 1854 przez czternaście lat dyrektorem gimnazjum miejskiego był Max Toeppen, jednym z absolwentów tej szkoły był Emil Adolf von Behring, tu w 1870 maturę zdał Hieronim Derdowski. W 1871 miasto znalazło się w granicach Niemiec. Olsztynek w 1887 otrzymał połączenie kolejowe z Olsztynem, rok później z Działdowem, a w 1894 z Ostródą (od 1945 linia nie istnieje). Podczas I wojny światowej miasto zajęły wojska rosyjskie, w wyniku prowadzonych walk (bitwa pod Tannenbergiem) znacznie uszkodzono zabudowę i infrastrukturę miejską (ok. 70%).
W latach 1927–1945 w pobliżu miasta znajdował się ogromny monument upamiętniający bitwę pod Tannenbergiem – tzw. Tannenberg-Denkmal. W roku 1934 spoczęły w nim doczesne szczątki prezydenta Rzeszy Paula von Hindenburga, w pogrzebie uczestniczyło prawie pół miliona Niemców[12].
W okresie od października 1939 do 1945 w mieście zlokalizowany był niemiecki obóz jeniecki Stalag IB Hohenstein. W 1945 Olsztynek został znacznie zniszczony przez wojska sowieckie (30% zabudowy mieszkaniowej i 25% budynków przemysłowych); podobny los spotkał Tannenberg-Denkmal, który został wysadzony przez wojska niemieckie, a po wojnie jego resztki całkowicie usunięto (do dziś na Rynku stoi monumentalny, granitowy lew pochodzący z tego miejsca). W 1945 Olsztynek znalazł się w granicach Polski.
25 sierpnia 2001 roku w Skansenie w Olsztynku odbył się Festiwal Międzynarodowego Obozu „Tęczowy Most” („Rainbow Bridge”), organizowany przez Jolantę Kwaśniewską. Na festiwalu tym wśród zaproszonych gości pojawili się m.in. prezydent Aleksander Kwaśniewski, brazylijski pisarz Paulo Coelho i izraelski polityk Szimon Peres[13].
W latach 1958–1972 miasto było siedzibą gromady Olsztynek, ale nie należało do niej. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. olsztyńskiego.
Według danych z 30 czerwca 2012 miasto miało 7713 mieszkańców[14].
Zabytkami godnymi uwagi są: gotycki kościół z XIV wieku i pozostałości murów miejskich z basztami z XV w. (budowane po 1415 roku), a przede wszystkim zamek krzyżacki. Wartym uwagi jest też układ urbanistyczny Starego Miasta, oraz pojedyncze domy z początku XX wieku. W mieście znajduje się skansen – Muzeum Budownictwa Ludowego – Park Etnograficzny.
Według rejestru zabytków NID na listę zabytków wpisane są obiekty[16]:
Na terenie Olsztynka działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
Ważny węzeł drogowy, przez miasto przechodzi też linia kolejowa Olsztyn – Działdowo ze stacją Olsztynek.
W mieście krzyżują się drogi krajowe i ekspresowe:
W Olsztynku działa klub sportowy Olimpia Olsztynek powstały w 1946 roku. Aktualnie gra w klasie okręgowej.
Olsztynek jest miastem bogatym w trasy rowerowe. Przez miasto prowadzą m.in.: trasa rowerowa czerwona:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.