Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Partenium
rodzaj roślin Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Partenium[5][6], roślimianek, gwajula[7][8] (Parthenium L.) – rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Obejmuje 16[9]–19[10] gatunków. Rośliny te występują w Ameryce Północnej i Południowej, w większości w strefie międzyzwrotnikowej[10][11], a jako rośliny introdukowane także w Australii, wschodniej Afryce, południowej i wschodniej Azji, w rejonie Kaukazu, na Ukrainie i w Polsce[10]. W Polsce odnotowano w naturze tylko partenium ambrozjowate P. hysterophorus, przejściowo zawleczone w Szczecinie[6] w 1938[12] (w polskiej florze ma status niezadomowionego efemerofita)[12]. Gatunek ten jest problematycznym gatunkiem inwazyjnym w ciepłych obszarach (Etiopia, Australia)[9]. Zawiera toksyczny lakton – parteninę powodujący silne dermatozy[9], katar sienny i astmę[13]. W dodatku jego pyłek utrudnia zapylenie i zawiązywanie owoców innych gatunków[9] (w tym użytkowych), a ich nektar służy jako pożywienie roznoszącym malarię samicom widliszka[13].
.jpg)
Remove ads
.jpg)
Duże znaczenie użytkowe ma gwajula srebrzysta P. argentatum z południa USA. Roślina ta zawiera do ok. 15[7]–20%[9] kauczuku i była ważną rośliną kauczukodajną w Stanach Zjednoczonych w czasie II wojny światowej[9].
Geneza naukowej nazwy rodzajowej jest niejasna. Prawdopodobnie utworzona została w nawiązaniu do starożytnej, greckiej nazwy niezidentyfikowanej rośliny παρθένιον parthenion lub do słowa παρθένος parthenos – dziewica[11]. Nazwa polska utworzona w XIX wieku to roślimianek[14][7], ale w XXI wieku stosowana jest nazwa utworzona z nazwy naukowej – partenium[6][5][15]. W odniesieniu do P. argentatum w użyciu jest nazwa powstała ze spolszczenia nazwy hiszpańskiej i angielskiej tego gatunku – guayule[7][8].
Remove ads
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny zielne (jednoroczne i byliny), jak i drewniejące (półkrzewy, krzewy, czasem też o pokroju niskich drzew) osiągające od 1 do 120, rzadko do 400 cm wysokości. Pędy rozgałęzione i zwykle prosto wzniesione[11].
- Liście
- Skrętoległe, u niektórych gatunków skupione w rozety przyziemne, ogonkowe lub siedzące. Blaszki o zróżnicowanym kształcie – od równowąskich i lancetowatych do jajowatych, okrągławych lub łopatkowatych, całobrzegie, ząbkowane lub lirowato klapowane. Zwykle owłosione, przynajmniej od spodu, często też z widocznymi w blaszce gruczołkami[11].
- Kwiaty
- Zebrane w kwiatostany główkowate, pojedyncze (u P. alpinum i P. ligulatum) lub tworzące kwiatostany złożone wiechowate lub mające postać baldachogrona, czasem u P. ligulatum gęste i kulistawe. Okrywy koszyczków półkuliste, o średnicy od 3 do 8 mm, rzadziej większe. Dno koszyczka (osadnik) płaskie lub stożkowate, z błoniastymi lub łuskowatymi plewinkami różnych kształtów. Kwiaty żeńskie (brzeżne) w liczbie od 5 do 8, o koronach beżowych, z wyraźnymi, ogruczolonymi rurkami i zwykle kółkowo rozpostartymi okrągłymi lub nerkowatymi łatkami na szczycie. Kwiaty męskie w liczbie od kilkunastu do ponad 60, beżowe z koroną lejkowatą, na końcu z 5 łatkami[11].
- Owoce
- Niełupki czarne, wydłużone, jajowate do gruszkowatych, bez puchu kielichowego[11].
Remove ads
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Heliantheae w obrębie podrodziny Asteroideae[4][9].
- Wykaz gatunków[10]
- Parthenium alpinum Torr. & A.Gray
- Parthenium arctium Bartlett
- Parthenium argentatum A.Gray – gwajula srebrzysta[8][7]
- Parthenium bipinnatifidum (Ortega) Rollins
- Parthenium cineraceum Rollins
- Parthenium confertum A.Gray
- Parthenium densipilum S.F.Blake
- Parthenium fruticosum Less.
- Parthenium glomeratum Rollins
- Parthenium hysterophorus L. – partenium ambrozjowate[5]
- Parthenium incanum Kunth
- Parthenium integrifolium L. – partenium całolistne[5]
- Parthenium ligulatum (M.E.Jones) Barneby
- Parthenium lloydii Bartlett
- Parthenium lozanoanum Bartlett
- Parthenium rollinsianum Rzed.
- Parthenium schottii Greenm.
- Parthenium tetraneuris Barneby
- Parthenium tomentosum DC.
Remove ads
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads