Ikhtilaf

Makala hii ni sehemu ya shindano la kuandika makala za Uislamu kupitia Wiki Loves Ramadan 2025.

Sehemu ya mfululizo wa makala juu ya Uislamu

Imani na ibada zake

Umoja wa Mungu Manabii Misahafu Malaika Uteule Kiyama Nguzo za Kiislamu Shahada • Swalah • Saumu Hija • Zaka

Waislamu muhimu

Muhammad Abu Bakr • Ali Ukoo wa Muhammad Maswahaba wa Muhammad Mitume na Manabii katika Uislamu

Maandiko na Sheria

Azif • Qur'an • Sunnah • Hadithi Wasifu wa Muhammad Sharia Elimu ya Sheria za Kiislamu • Kalam

Historia ya Uislamu

Historia Sunni • Shi'a • Kharijiya • Rashidun • Ukhalifa • Maimamu

Tamaduni za Kiislamu

Shule • Madrasa Tauhidi • Falsafa • Maadili Sayansi Sanaa • Ujenzi • Miji Kalenda • Sikukuu Wanawake Viongozi • Siasa Uchumi Umma • Itikadi mpya • Sufii

Tazama pia

Uislamu na dini nyingine Hofu ya Uislamu

Ikhtilāf (kwa Kiarabu:اختلاف; hutafsiriwa kama mgongano, tofauti) ni tofauti ya maoni ya kielimu ya kidini katika Uislamu, na hivyo ni kinyume cha ijma (makubaliano ya pamoja ya wanazuoni wa Kiislamu).

Mwongozo katika Qurani

Kulingana na Aya ya Utii, tofauti yoyote ya kidini inapaswa kutatuliwa kwa kurejea kwenye Qurani na Sunnah ili kuondoa ikhtilāf na kuepuka taqlid.^[1][2] Ingawa wale wenye mamlaka hawakutajwa moja kwa moja katika aya hiyo, wanatajwa katika aya ya 4:83, inayoeleza: "Na wanapowafikia habari za amani au khofu, huieneza. Lakini wangelipeleka kwa Mtume na kwa wale wenye mamlaka miongoni mwao, bila shaka wale waliokuwa na uwezo wa kuielewa wangeliijua."^[3] Hoja hii pia imehusishwa na Muhammad al-Baqir (114/732),^[4] na inapatikana katika al-Jami' li-ahkam al-Quran ya msunni al-Qurtubi ( 671/1272).^[3]

Hadith

Hadith ya Mtume Muhammad isemayo kuwa "Allah hataruhusu ummah wangu wote wakakubaliana juu ya upotofu"^[5] imetajwa katika vitabu vya Tirmidhi, Ibn Majah, Musnad Ahmad, na Darimi. Hadith hii mara nyingi hutumika kama hoja ya msingi ya Ijma na pia kupinga ikhtilaf kwa mtazamo wa Kisunni.

Baadhi ya wanazuoni wa Kiislamu hufundisha kuwa pale ambapo kuna tofauti ya maoni ya kielimu kuhusu jambo fulani, si halali kumhukumu mtu anayefuata maoni tofauti na ya mtu mwingine. Amri ya kuamrisha mema na kukataza maovu haifai kutekelezwa wakati kuna ikhtilaf juu ya msimamo.

Hata hivyo, kuna mashaka kuhusu usahihi wa tamko hili ikiwa kweli lilitoka kwa Mtume Muhammad au la. Watu hulitaja tamko hili kama hadith, lakini halipo kwenye vitabu sita vya hadith sahihi na mlolongo wa wapokezi wake haujulikani vizuri. Kuna matoleo mbalimbali ya tamko hili. Katika baadhi yake, inasemwa: "Tofauti ya maoni kati ya Maswahaba wangu ni rehema kwenu"; au "Tofauti ya maoni ya Maswahaba wangu ni rehema kwa Ummah wangu." Wanazuoni wengi wa hadith huliona tamko hili kuwa dhaifu au da'if kwa upande wa usimulizi wake.^[6]

Fiqhi

Neno ikhtilāf al-fuqahā au ikhtilāf al-fiqh, likiwa na maana ya "tofauti za wanazuoni wa fiqhi", linarejelea tofauti za maoni miongoni mwa wanazuoni wa fiqhi wa Kiislamu wa mwanzo na hasa aina ya maandiko yanayokusanya na kulinganisha maoni tofauti ya kifiqhi. Mikusanyo hii mara nyingi hupangwa kwa kufuata mada na hulinganisha mashule ya fiqhi au tofauti ndani ya shule fulani. Ikhtilāf al-fuqahā pia ni jina la kitabu kilichoandikwa na al-Ṭabarī.^[7]

Tazama pia

• Ijma
• Bid‘ah