Төньяк Африкада, Урта диңгез ярында урнашкан дәүләт, Мәгърибнең иң көнчыгыш иле From Wikipedia, the free encyclopedia
Ли́вия (гарәпчә ليبيا) — Төньяк Африкада, Урта диңгез ярында урнашкан дәүләт, Мәгърибнең иң көнчыгыш иле.
Ливия | |
гарәп. دولة ليبيا | |
Байрак[d] | Илтамга[d] |
Нигезләнү датасы | 15 август 1551, 2 март 1977, 1 сентябрь 1969 һәм 24 декабрь 1951 |
---|---|
Рәсми исем | Stato della Libia һәм l’État de Libye[1] |
Кыскача исем | 🇱🇾 |
Гомер озынлыгы | 71,934 ел[2] |
Демоним | Libyan, líbiai, Libiano, Lübänan, ليبي, ليبية, ليبيون, ливийцы, ливиец, ливийка, לובי, לובית, libieni, libian, libiană, লিবীয়, Libyen[1], Libyenne[1], libico, libica, libici, libiche, libi, libiu, libia, Λύβιος, Λύβιοι, Λύβια, Λύβιες, Libiano, lìbega, lìbeghe, lìbeghi, lìbego, ليبي, ليبية, ليبيين һәм ليبيات |
Рәсми тел | гарәп теле[3] |
Гимн | Гимн Ливии[d] |
Мәдәният | культура Ливии[d] |
Дөнья кисәге | Африка |
Дәүләт | Ливия |
Башкала | Триполи[d] |
Сәгать поясы | UTC+02:00, DAZD[d] һәм Africa/Tripoli[d][4] |
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы | Урта диңгез |
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан | Төньяк Африка |
Иң көнчыгыш ноктасы | 31°39′26″ т. к. 25°08′57″ кч. о. |
Иң төньяк ноктасы | 33°09′ т. к. 11°34′ кч. о. |
Иң көньяк ноктасы | 19°30′ т. к. 24°00′ кч. о. |
Иң көнбатыш ноктасы | 30°10′05″ т. к. 9°23′30″ кч. о. |
Геомәгълүматлар | Data:Libya.map |
Иң югары ноктасы | Бикку-Битти[d] |
Иң түбән ноктасы | Sabkhat Ghuzayyil[d] |
Идарә итү формасы | җөмһүрият |
Дәүләт башлыгы вазыйфасы | Chairman of the Presidential Council[d] |
Ил башлыгы | Мухаммед аль-Менфи[d] |
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы | Ливия премьер-министры[d] |
Хөкүмәт башлыгы | Габделхәмит Дбейба[d] |
Канунбирү органы | Палата представителей Ливии[d] һәм Государственный совет Ливии[d] |
Үзәк банкы | Центральный банк Ливии[d] |
Дипломатик мөнәсәбәтләр | Италия, Бразилия, Германия, Йәмән, Беларусь, Марокко, Мисыр, Франция, Әлҗәзаир, Чад, Хорватия, Чехия, Дания, Гренада, Бөекбритания, Мальта, Черногория, Көньяк Африка Җөмһүрияте, Швейцария, Вануату, Пакьстан, Кытай Җөмһүрияте, Филипин, Америка Кушма Штатлары, Сербия, Россия, Кытай, Һиндстан, Бангладеш, Гөрҗистан, Кения, Замбия, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[5], Маҗарстан һәм Төньяк Кипрның Төрек Җөмһүрияте |
Әгъзалык | Берләшкән Милләтләр Оешмасы, АБ, Гарәп Лигасы, Ислам хезмәттәшлеге оешмасы[6], Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Африка үсеш банкы[d], Африка икътисади үсеше өчен гарәп банкы[d], Икътисади һәм социаль үсеш өчен гарәп фонды[d], Союз арабского Магриба[d], Гарәп валюта фонды[d], Интерпол[7][8], ХКТО[d][9][10], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[11], Бөтендөнья почта берлеге[12][13], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][14], Neft çitkä çığaruçı illär oyışması, Халыкара гражданнар иминлеген саклау оешмасы[d], Бөтендөнья метеорология оешмасы[15], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[16] һәм Бөтендөнья таможня оешмасы[d][17] |
Никахка керү яше | 20 яшь |
Пенсия яше | 65 яшь |
Мәҗбүри белем алуның минималь яше | 6 яшь |
Мәҗбүри белем алуның максималь яше | 15 яшь |
Халык саны | 6 678 567 (2018)[18] |
Административ бүленеше | Эль-Бутнан[d], Дерна[d], Эль-Джебель-эль-Ахдар[d], Эль-Мардж[d], Бенгази[d], Эль-Вахат[d], Эль-Куфра[d], Сирт[d], Марзук[d], Сабха[d], Вади-эль-Хаят[d], Мисурата[d], Эль-Маргаб[d], Триполи[d], Эль-Джифара[d], Эз-Завия[d], Эн-Нугат-эль-Хумс[d], Эль-Джебель-эль-Гарби[d], Налут[d], Гат[d], Эль-Джуфра[d], Вади-эш-Шати[d], Эз-Завия[d], Триполи[d], Гат[d], Налут[d] һәм Мисрата[d] |
Акча берәмлеге | Ливия динары[d] |
Номиналь тулаем эчке продукт | 39 798 423 941 $[19] һәм 45 752 336 036 $[19] |
Кеше потенциалы үсеше индексы | 0,718[20] |
Эшсезлек дәрәҗәсе | 19 ± 0 процент[21] |
Нәрсә белән чиктәш | Мисыр, Судан, Тунис, Әлҗәзаир, Чад, Нигер һәм Урта Көнчыгыш |
Автомобил хәрәкәте ягы | уң[d][22] |
Тизлек чикләмәсе | 100 км/сәг |
Челтәр көчәнеше | 127 вольт[23] һәм 230 вольт[24] |
Электр аергычы төре | Europlug[d][23], D төре[d][24], Schuko[d][24] һәм L төре[d][24] |
Әүвәлгесе | Великая Социалистическая Народная Ливийская Арабская Джамахирия[d] |
Алыштырган | Великая Социалистическая Народная Ливийская Арабская Джамахирия[d] |
Кулланылган тел | заманча әдәби гарәп теле[d], гарәп теленең Ливия диалекты[d], Сокна[d], Libyan Sign Language[d], Ауджила[d], тамаһак теле[d], Гхадамесский язык[d], нафуси[d], Теда[d] һәм Сиуа[d] |
Кайда өйрәнелә | Libyan studies[d] |
Мәйдан | 1 759 541 ± 1 км² |
Һәштәге | Libya |
Югары дәрәҗәле Интернет домены | .ly |
Тематик география | География Ливии[d] |
Феноменның икътисады | экономика Ливии[d] |
Феноменның демографиясе | Население Ливии[d] |
Мәзһәб | Мәлики мәзһәбе[25] |
Тулаем туулар коэффициенты | 2,467[26] |
Уку-язу нисбәте | 86,1 процент[27] |
Демократия индексы | 1,95[28] |
BTI Governance Index | 3,12[29], 3,06[29], 2,9[29], 4,15[29], 2,47[29], 2,29[29], 2,31[29] һәм 2,45[30] |
BTI Status Index | 4[29], 4,24[29], 4,49[29], 4,48[29], 4,62[29], 2,64[29], 2,6[29], 2,53[29] һәм 2,43[30] |
Happy Planet Index score | 42,7[31] |
Илнең мобиль коды | 606 |
Илнең телефон коды | +218 |
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны | 190[d][32], 191[d][32] һәм 193[d][32] |
Илнең GS1 коды | 624 |
Номер тамгасы коды | LAR |
Диңгездәге идентификацияләү номеры | 642 |
Монда җирләнгәннәр төркеме | [d] |
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме | [d] |
Ливия Викиҗыентыкта |
Мәйданы 1 759 540 км², шуның 90 % чүлләр алып тора. Ливия – мәйданы буенча Африкада дүртенче, дөньяда 17 нче ил. Башкалада, Триполида, 6, 3 миллион ливиялеләрнең 1,7 миллионы яши. Ливия традиция буенча, 3 өлешкә бүленә: Триполитания (көнбатыш), Киренаика (көнчыгыш) һәм Феззан (көньяк).
Тәкъвим — ислам тәкъвиме, җәйге һәм кышкы вакытка күчеш юк.
Көнбатышта ил Алжир белән, төньяк-көнбатышта Тунис белән, көньякта Чад һәм Нигер, көньяк-көнчыгышта Судан, көнчыгышта Мисыр белән чиктәш. Ливиянең төнья чиген Урта диңгез юа.
Яр линиясе – 1770 км, Урта диңгез Африка илләре арасында иң зурысы. Урта диңгезнең Ливиягә якын өлешен Ливия диңгезе дип атыйлар. Климат, гадәттә, коры чүл климаты, диңгез буйларында йомшак Урта диңгез климаты, ә Бенгази районында – илнең көнчыгышында – дымлы. Тузан бураннары- сирокко еш. 1922 елда Әл-Газизия шәһәрендә 57, 8 0С (136, 0 оF) температурасы — Җирдә иң зур температура теркәлә.
Ливиядә ислам ― дәүләт дине. Коръән ― Ливиядәге законнарның нигезе. Ил халкының (7 млн кеше, 2021 елга) 97 % ы ислам динен тота, 2,7 % ы ― христианнар (Копт православие, католик, англикан чиркәүләре тарафдарлары), 0,3 % ы ― башка диннәр тарафдарлары. Ливия мөселманнарының күпчелеге ― сөнниләр[33]. Аз санлы Әхмәдия, шигый, гыйбадия агымнары вәкилләре бар [34] [35][36].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.