Петрозаводск

Петрозаводск (рус. Петрозаводск, фин. Petroskoi, кар. Petroskoi/Петроской, вепс. Petroskoi яки Zavod) — Россиядә шәһәр, Карелия Республикасының башкаласы.

Петрозаводск
рус. Петрозаводск
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	1 сентябрь 1703[1]
Рәсми исем	Petroskoi һәм Petroskoi[2]
... хөрмәтенә аталган	Петровский завод[d] һәм Пётр I
Рәсми тел	рус теле
Дәүләт	Россия
Нәрсәнең башкаласы	Карелия, Прионежский район[d], Петрозаводский городской округ[d][3], Прионежский район[d], Прионежский район[d], Карел АССР, Петрозаводск өязе[d], Олонец гөбернәсе, Карелия хезмәт коммунасы, Карел-Фин Совет Социалистик Республикасы һәм Петрозаводский округ[d]
Административ-территориаль берәмлек	Петрозаводский городской округ[d]
Сәгать поясы	UTC+03:00
Башкарма хакимият башлыгы	Колыхматова Инна Сергеевна[d]
Халык саны	279 190 (1 гыйнвар 2018)[4]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	60 метр
Кардәш шәһәр	Нойбранденбург[5][6][7], Вагаршапат[d][5][6][8], Варкаус[d][5][6], Ля-Рошель[5][6], Дулут[5][6], Түбинген[5][6][9], Му-и-Рана[d][5][6], Умео[d][5][6], Брест[5][6][10], Алитус[d][5][6][11], Йоэнсуу[5][6][12], Нарва[5][6], Мыколаив[5][6] һәм Соргыт[13]
Бүләкләр
Мәйдан	135 км²
Почта индексы	185000–185036
Рәсми веб-сайт	петрозаводск.рф
Көппенның климат классификациясе	уртача континенталь климат[d]
Җирле телефон коды	8142
Монда җирләнгәннәр төркеме	[d]
Объектның күренешләре өчен төркем	[d]
Петрозаводск Викиҗыентыкта

Халык саны — 263 540 кеше.^[14]

География

Петрозаводск Онега күленең Петрозаводск култыгында, Мәскәүдән 924 километр төньяктарак, Санкт-Петербургдан 438 километр төньяк-көнчыгыштарак урнаша.

Шәһәрнең иң биек ноктасы — Кукковка тавы (197 м).

Октябрь тимер юлының Петрозаводск станциясе. Петрозаводск аша М18 «Кола» (Санкт-Петербург — Мурманск — Норвегия), А133 (Петрозаводск — Суоярви), Р119 (Петрозаводск — Вознесенье — Оштинский погост) автоюллар баралар.

«Петрозаводск» (Бесовец) аэропорты.

Кировтан эре шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча)[15]
			Оулу ~ 788 км	Мурманск ~ 934 км Беломорск ~ 368 км	Архангельск ~ 978 км
			Һелсинки ~ 695 км Тампере ~ 392 км	Роза ветров	Котлас ~ 1085 км Сыктывкар ~ 1411 км
			Олонец ~ 153 км Санкт-Петербург ~ 438 км	Тихвин ~ 361 км Мәскәү ~ 1007 км	Вологда ~ 576 км Түбән Новгород ~ 1141 км

Сәгать поясы

Файл:Map of Russia — Moscow time zone.svg

Петрозаводск һәм Карелия халыкара стандарт буенча Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +4:00 гә тигез.

Климат

Климат — диңгез климаты сыйфатлары белән уртача континенталь. Елда айларның иң салкыны — гыйнвар (уртача −9,3 °C), иң җылысы — июль (уртача 17,0 °C). Елның урта җил тизлеге — 2,8 м/с, һава дымлылыгы — 80%.

Петрозаводск климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек
Абсолют максимум, °C	5,4	7,3	15,5	24,2	29,6	31,9	33,9	32,4	28,5	21,3	11,1	9,4
Уртача максимум, °C	−6,4	−5,9	−0,3	6,5	13,6	18,4	21,5	18,6	13,1	6,4	−0,5	−4,3
Уртача температура, °C	−9,3	−9,1	−3,7	2,3	8,7	13,7	17,0	14,5	9,5	3,8	−2,8	−7
Уртача минимум, °C	−12,6	−12,3	−7	−1,6	3,9	9,0	12,5	10,7	6,3	1,4	−5,2	−9,9
Абсолют минимум, °C	−41,6	−39,3	−30	−19,3	−9,8	−2,6	−0,1	−1,7	−5	−13,4	−27,5	−36,8
Явым-төшем нормасы, мм	36	26	32	30	48	64	82	82	60	59	50	42
Чыганак: Погода һәм климат

Гидрография

Шәһәр Онега күленең Петрозаводск култыгы, Немец култыгы, Заяц култыгы ярыныда урнашкан. Шәһәрнең бер өлеше Онега күленең үзәк өлешендә урнашкан. Петрозаводск елгасы һәм каналлары системасы буенча Балтика, Ак, Баренцево, Каспий һәм Кара диңгезләргә чыгу мөмкинлеге бар, бу аны биш диңгез портында ясый. Шәһәр читендә күлләр бар: Денное, Карьер, Ламба, Логмозеро һәм Дүртверстное. Логмозеро һәм Онеж күлләре салам суы белән тоташтырылган.

Шәһәр территориясе аша берничә елгалар үтә: Лососинка, Неглинка, Томица, кече һәм зур елгалар.

Шәһәр территориясендә 100гә якын чишмә эшли. Аларның бер өлеше («Сулажгорский», «Онежский»,, «Трудовые резервы» («Әйләнеч»), «Вольной», «Неглинский», Курган өязендә чишмәләр, урман проспектында чишмәләр) Петрозаводскида яшәүчеләр тарафыннан актив була. Шәһәрнең көньяк өлешендә урнашкан 12 чишмәнең 12 ачкычы (хәзер төп урам) һәм бистә (хәзер — торак район) исемен алды.

Тарих

Петрозаводск, 1915 ел.

Петрозаводск Пётр I указы буенча 1703 елда тимер ясау һәм пушка һәм металл кою заводы янындагы бистә буларак Шуйский Завод исеме астында нигезләнә.

1777 елда шәһәр статусын ала һәм Новгород наместниклыгының Петрозаводск өязе үзәге була. 1781—1784 елларда Петербург губернасы соствында.

1784 елдан — Олонец калгайлыгы (1801 елдан — Олонец губернасы) үзәге.

1856 елда Петрозаводскида 7 чиркәү, 862 йорт һәм 57 лавка (кибет) булган.

1861 елда Санкт-Петербург белән мөнтәзәм парахут элемтәсе урнаштырыла. 1916 елда Петрозаводск аша Петроград — Романов-на-Мурмане тимер юлы төзелә.

XIX — XX гасырның башында Петрозаводск сәяси сөрген урыны буларак таныш.

1920 елдан — Карел эшчеләр коммунасы үзәге, 1923—1940 һәм 1956—1991 елларда — Карел Автономияле Совет Социалистик Республикасының башкаласы; 1940—1956 елларда — Карел-Фин Совет Социалистик Республикасының башкаласы.

Бөек Ватан сугышы барышында, 1941 елның 2 октябрьдә, фин гаскәрләре Петрозаводскны басып алалар. Оккупацон хакимияте шәһәргә Әәнслинна (фин. Äänislinna — «Онега крепосте») исемен кушылалар. 1941—1944 елларда Петрозаводск территориясендә 6 концентрацион лагерь оештырыла. Кызыл Армия шәһәрне Выборг-Петрозаводск операциясе нәтиҗәсендә 1944 елның 28 июнендә азат итә.

1977 елда шәһәр составына Соломенное шәһәр тибындагы бистәсе кертелә.

1972 елда районнарга бүленеш индерелә; 1988 елда ул юкка чыгарыла.

Халык

1811[16]	1840[17]	1856[16]	1897[18]	1913[16]	1926[16]	1931[16]	1939[16]	1959[19]	1970[20]	1979[21]	1989[22]	2002[23]	2010[14]
~4 700	6 652	~10 100	15 222	~16 200	~26 000	~37 600	~69 700	135 256	184 481	234 103	269 485	266 160	263 540

Халык саны

Халык саны
1723	1787	1801	1811[24]	1840	1856[24]	1863[24]	1897[25]	1913[24]	1914
2000	→2000	↗4700	→4700	↗5100	↗10 100	↗11 400	↗13 000	↗16 200	↗16 400
1926[25]	1931[24]	1939[25]	1956[26]	1959[27]	1962[24]	1967[24]	1970[28]	1973[24]	1976[24]
↗26 000	↗37 600	↗70 000	↗118 000	↗135 256	↗142 000	↗171 000	↗184 481	↗198 000	↗222 000
1979[29]	1982[24]	1986[24]	1989[30]	1992[24]	1996[24]	1998[24]	2000[24]	2001[24]	2002[31]
↗234 103	↗243 000	↗259 000	↗269 485	↗279 500	↗282 200	↗282 300	↘282 100	↗282 700	↘266 160
2003[24]	2004[32]	2005[24]	2006[24]	2007[24]	2008[24]	2009[33]	2010[34]	2011[24]	2012[35]
↗266 200	↘266 000	→266 000	↘265 100	↗266 300	↗268 800	↗271 112	↘261 987	↗262 000	↗265 263
2013[36]	2014[37]
↗268 946	↗272 101

Милли состав

Милләт	2002[38]	2010[39]
руслар	81,8%	86,3%
кареллар	5,1%	4,0%
белоруслар	2,7%	2,0%
финнар	2,8%	1,8%
украиннар	2,3%	1,7%
вепслар	1,0%	0,8%

Шәһәрдә Карелия карелларның 20% өлеше һәм Россия вепсларның 25% өлеше тора.

Икътисад

Икътисадның төп тармаклары: машиналар төзү, металл эшкәртү, урман һәм агач эшкәртү, җиңел, азык-төлек һәм полиграфия сәнәгате, төзү материаллары сәнәгате.

Югары уку йортлары

• Петрозаводск дәүләт университеты
• Карел дәүләт педагогика университеты
• Заманча һуманитар академиясенең филиалы
• Мәскәү халыкара хокук һәм икътисад институтының филиалы
• Санкт-Петербург хокук институтының филиалы

һ.б. югары уку йортлары.

Галерея

• 
• 
• 
  Вокзал
• 
  Онега күленең Петрозаводск култыгы
• 
  Карелия эчке эшләр министрлыгының бинасы