Nieu-Spanje

Die Vise-Koninkryk Nieu-Spanje (Spaans: Virreinato de Nueva España) was 'n Spaanse kolonie in Noord-Amerika, wat in die tydperk tussen 1519 en 1821 bestaan en saam met die gebied in die suide van Kanada ook groot dele van die Verenigde State en hulle gebiede van Sentraal-Amerika sonder Panama ingesluit het.

Virreinato de Nueva España
Vise-Koninkryk Nieu-Spanje

← ← ← 1519–1821 ↓
Vlag Wapen
Leuse: Plus Ultra (Latyns vir: "Steeds verder")
Volkslied: Marcha Real (Spaans vir: "Koninklike Mars") Himno de Riego (1822–1823) (Spaans vir: "Volkslied van Riego")
Ligging of Nieu-Spanje Nieu-Spanje in sy grootste uitbreiding in 1763
Hoofstad	Meksikostad 20°N 100°W / 20; -100
Taal/Tale	Cebuano, Spaans, Frans, Mayathan, Nahuatl, Tagalog
Godsdiens	Rooms-Katolieke Kerk
Regering	Monargie
Koning
- 1535–1556	Karel V (eerste)
- 1813–1821	Ferdinand VII (laaste)
Vise-Koning
- 1535–1550	Antonio de Mendoza (eerste)
- 1816–1821	Juan Ruiz de Apodaca (laaste)
Wetgewer	Raad van die Indies
Historiese tydperk	Nuwe Tyd
- Spaanse verowering van die Asteekse Ryk	1519–1521
- Stigting van die Vise-Koninkryk Nieu-Spanje	1519
- Stigting van Nieu-Granada insluitend Panama	27 Mei 1717
- Verdrag van San Ildefonso	1 Oktober 1800
- Grito de Dolores	1810
- Adams-Onís-verdrag	22 Februarie 1819
- Trienio Liberal skaf die Vise-Koninkryk Nieu-Spanje af	31 Mei 1820
- Meksikaanse Onafhanklikheidsoorlog en Sentraal-Amerikaanse onafhanklikheid	1810–1821
Oppervlakte
- 1790	7 000 000 km2 2 702 715 sq mi
Bevolking
- 1519 skatting	20 000 000
- 1790 skatting	6 000 000
Digtheid	0,9 /km²  2,2 /sq mi
- 1810 skatting	5 tot 6,5 miljoen
Geldeenheid	Real
Voorafgegaan deur Opgevolg deur Asteekse Driebond Tarascan Maya Nieu-Frankryk Eerste Meksikaanse Keiserryk Spaans-Wes-Indië Spaans-Oos-Indië Louisiana Florida

Christophorus Columbus maak namens die Koninkryk van Spanje aanspraak op al sy ontdekte gebiede en Nieu-Spanje het ná die Spaanse verowering van die Asteekse Ryk deur Hernán Cortés tussen 1519 en 1521 ontstaan. Die hoofstad Meksikostad is op 13 Augustus 1521 op die ruïnes van die voormalige Asteekse hoofstad Tenochtitlan gestig.

Die Vise-Koninkryk het die huidige lande Meksiko, Belize, Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras, Nicaragua, Venezuela en die Karibiese eilande, in Asië die Filippyne, die Mariana-eilande, die Karoline-eilande, Palau, Guam en Noord-Borneo omvat. In die 17de en 18de eeu is dele van die westelike en suidwestelike Noord-Amerika bygevoeg, soos die huidige Amerikaanse deelstate Kalifornië, Arizona, Nieu-Meksiko, Texas, Nevada, Colorado, Utah en die suidweste van Wyoming. In 1762 het Nieu-Spanje die westelike Louisiana van Frankryk ontneem, maar in 1800 kon die Franse keiser Napoleon Bonaparte die gebied weer herwin.

In 1717 het Venezuela by die nuutgestigte Vise-Koninkryk Nieu-Granada aangesluit. In 1643 is die Baai-eilande, in 1655 Jamaika (Santiago), in 1670 die Kaaimanseilande, in 1797 Trinidad en in 1798 Belize aan Groot-Brittanje toegewys. In 1697 het Frankryk die kleiner westelike deel van Hispaniola (Haïti) ontvang. In 1789 het Nieu-Spanje sy aanspraak op die minder gekoloniseerde Nootka-gebied in 1794 weer aan Groot-Brittanje teruggestuur.

Met Nieu-Spanje (Sentraal- en dele van Noord-Amerika) en die Vise-Koninkryk Peru (in Suid-Amerika), wat later in die Vise-Koninkryke Nieu-Granada en die La Plata ontbind is, het Spanje al die gebiede van Latyns-Amerika sonder die Portugese Brasilië beheer.

Met die Grito de Dolores, Meksiko se oproep na onafhanklikheid van Spanje, het die Meksikaanse Onafhanklikheidsoorlog op 16 September 1810 begin. Nadat Meksiko op 27 September 1821 sy onafhanklikheid verklaar het, is die Eerste Meksikaanse Keiserryk onder Agustín de Iturbide gestig. Terwyl Kuba, Santo Domingo en die Filippyne deel uitgemaak het van die Vise-Koninkryk Nieu-Spanje, het hierdie gebiede nie deel van Meksiko geword nie en steeds Spaanse kolonies gebly. Die Sentraal-Amerikaanse lande het reeds in 1823 hul onafhanklikheid van Meksiko verklaar en die Federale Republiek van Sentraal-Amerika gestig wat in 1838 ontbind is.

Kort nadat Meksiko sy onafhanklikheid van Spanje verklaar het, het Spanje tot 1829 gepoog om Meksiko vanuit Kuba te herower. Nadat dit misluk het, het Spanje amptelik op 28 Desember 1836 die Meksikaanse onafhanklikheid erken.

Kaarte

• 
  Kaart van die Karibiese gebied omtrent 1600
• 
  Territoriale ontwikkeling van die Karibiese gebied sedert 1700
• 
  Kaart van Nieu-Engeland, Nieu-Frankryk en Nieu-Spanje in Noord-Amerika omtrent 1702, voor die oorlog van koningin Anna
• 
  Kaart van Nieu-Engeland, Nieu-Frankryk en Nieu-Spanje in Noord-Amerika omtrent 1750, voor die Sewejarige Oorlog
• 
  Territoriale ontwikkeling van Noord-Amerika tussen 1750 en 2008
• 
  Kaart van Nieu-Spanje in 1800, sonder die Filippyne
• 
  Kaart van Nieu-Spanje in 1819, sonder die Filippyne

Sien ook

• Nieu-Engeland
• Nieu-Frankryk
• Nieu-Nederland
• Nieu-Swede

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Nieu-Spanje.

	Geskiedenis van Meksiko
Meso-Amerika Olmeke • Mixteke • Tolteke • Teotihuacáne • Zapoteke • Maja • Tlaxcalteke • Asteke Kolonisasie Spaanse verowering van die Asteekse Ryk (1519–1521) • Spaanse verowering van Yucatan (1527–1697) • Nieu-Spanje (1535–1821) • Meksikaanse Onafhanklikheidsoorlog (1810–1821) 1821–1864 Eerste Meksikaanse Keiserryk (1821–1823) • Texaanse Onafhanklikheidsoorlog (1835–1836) • Koekoorlog (1838) • Meksikaans-Amerikaanse Oorlog (1846–1848) • Kasteoorlog (1847–1901) • Hervormingsoorlog (1857–1861) • Franse intervensie in Meksiko (1861–1867) 1864–1929 Tweede Meksikaanse Keiserryk (1864–1867) • Meksikaanse Rewolusie (1910–1920) • Cristero-oorlog (1926–1929) Moderne geskiedenis Chiapas-konflik (1994) • Dwelmoorlog in Meksiko (2006–hede)