Ільля Рэпін

Ільля́ Рэ́пін (па-ўкраінску: Ілля Ріпин; 5 жніўня 1844, Чугуеў, Расейская імпэрыя — 29 верасьня 1930, Куокала, Фінляндыя) — украінскі і расейскі жывапісец і графік, пэдагог. Навучаўся ў Малявальнай школе таварыства заахвочваньня мастакоў у Крамскога (1863), Пецярбурскай акадэміі мастацтваў (1864—1871). Чалец таварыства перасоўных мастацкіх выставаў з 1878 году. Выкладаў у Вышэйшым мастацкім вучылішчы пры Акадэміі мастацтваў (1894—1907).

Ільля Рэпін
Фатаздымак 1900-х гадоў
Дата нараджэньня	24 ліпеня (5 жніўня) 1844[1][2][3]
Месца нараджэньня	Чугуеў, Харкаўская губэрня, Расейская імпэрыя[4][5][3]
Дата сьмерці	29 верасьня 1930(1930-09-29)[5][6][7][…] (86 гадоў)
Месца сьмерці	Рэпіна[d], Выбарская губэрня[d], Фінляндыя[8][3]
Месца пахаваньня	Пянаты[d]
Адукацыя	Імпэратарская Акадэмія мастацтваў
Месца вучобы	Імпэратарская акадэмія мастацтваў[d] (1871)[1]
Занятак	партрэтызм, жывапіс
Навуковая сфэра	малярства[9] і рэалізм[d][9]
Месца працы	Вышэйшая мастацкая вучэльня пры Імпэратарскай акадэміі мастацтваў[d]
Сябра ў	Сэрбская акадэмія навук і мастацтваў
Жанры	гістарычны жывапіс, партрэт і жанравае малярства[d]
Плынь	рэалізм
Пад уплывам	Іван Мікалаевіч Крамской, Павал Пятровіч Чысьцякоў
Уплыў на	Даміян Васілевіч Шыбнёў
Узнагароды
Сайт	ilya-repin.ru
Подпіс
Ільля Рэпін у Вікісховішчы

У творчасьці Рэпіна ўвасоблены найлепшыя дасягненьні дэмакратычнага мастацтва таго часу. У жанравых палотнах адлюстраваў супярэчнасьці грамадзкага жыцьця пасьлярэформеннай Расеі, паказаў сілу, веліч і чалавечую годнасьць абяздоленага народа, раскрыў мужнасьць і высакароднасьць рэвалюцыянэраў («Бурлакі на Волзе», 1870—1873), «Хрэсны ход у Курскай губэрні», 1880—1883, «Адмова ад споведзі», 1879—1885, «Не чакалі», 1884—1888). У шматлікіх партрэтах стварыў глыбока псыхалягічныя вобразы прадстаўнікоў розных пластоў расейскага грамадзтва («Мужычок з баязьлівых», «Протадыякан», абодва 1877). У гістарычных карцінах імкнуўся паказаць трагічныя перапляценьні чалавечых пачуцьцяў, моцныя драматычныя характары («Царэўна Соф’я», 1879, «Іван Жахлівы й ягоны сын Іван», 1885), раскрыць вольналюбівы дух народа («Запарожцы пішуць пісьмо турэцкаму султану», 1878—1891).

Музэй-сядзіба Рэпіна «Здраўнёва». Руба, Беларусь

У 1892—1900 гады жыў наездамі й працаваў ва ўласным маёнтку Здраўнёва на беразе Дзьвіны (цяпер Віцебскі раён). Тут былі створаны карціны «Беларус», «Асеньні букет», «Паляўнічы з ружжом», «На Заходняй Дзьвіне. Усход сонца» (эцюд; усе 1892), «Сьвяточнае гуляньне ў Здраўнёве» (1893), «Касец-літвін» (1894), «Дуэль», «Месячная ноч. Здраўнёва», «Партрэт сына Юрыя на тэрасе здраўнёўскага дома» (усе 1896), абразы «Хрыстос» (1894) і «Маці Божая» (1896) для царквы суседняй вёсцы Слабада. У Здраўнёве Рэпіна часьцяком наведвалі вядомыя людзі Віцебску й навакольляў: гісторык Сапуноў, краязнавец і грамадзкі дзяяч Стукаліч, фатограф Юркоўскі й іншыя. Пад уплывам Стукаліча Рэпін зьбіраўся напісаць гістарычную карціну пра Віцебскае паўстаньне 1623 году, ад якога зрабіў толькі эскіз «Пропаведзь Кунцэвіча ў Віцебску», (1893).

Галерэя

• 
  Беларус, 1892
• 
  Іван Жахлівы й ягоны сын Іван пятніцаю, 16 лістапада 1581 году, 1870—1873 (Трацьцякоўская галерэя, Масква)
• 
  Асначы на Волзе, 1870—1873 (Дзяржаўны расейскі музэй, Санкт-Пецярбург)
• 
  Партрэт Льва Талстога, 1887
• 
  Цырыманіяльнае паседжаньне Дзяржаўнай Думы, 1900
• 
  «Маніфэстацыя 17 кастрычніка 1905 году» (1907—1911)
• 
  Імпэратар Мікалай II

Творам Рэпіна ўласьцівы глыбіня зьместу, энэргія й плястыка жывапіснай формы, цэльнасьць кампазыцыі, выразнасьць колеру й малюнка, майстэрства ў перадачы сьвятло-паветранага асяродзьдзя. Дзейнасьць Рэпіна зрабіла вялікі ўплыў на творчасьць беларускіх партрэтыстаў канца XIX — пачатку XX стагодзьдзяў. У 1989 годзе быў адчынены музэй-сядзіба Рэпіна «Здраўнёва». У Нацыянальным мастацкім музэі Рэспублікі Беларусь захоўваюцца 13 жывапісных палотнаў Рэпіна, сярод іх: «Украінка ля плятня» (1876), «Запарожцы» (эскіз да карціны, 1880-я), партрэты Ценішавай (1893), Андрэевай (1905).

Рэпін і Украіна

Рэпін нарадзіўся ва Ўкраіне, этнічна напалову ўкраінец, сябраваў з украінскімі патрыётамі.

Нарадзіўся ў Чугуеве (цяпер Харкаўскай вобласьці), у сям’і ваеннага пасяляніна-каляніста Яфіма Рэпіна. Як быў перакананы сам Ільля, адбываўся ён з казацкага роду, насіў прозьвішча Рэпа, якое пасьля расеізавалі. У дзяцінстве Ільля даведаўся ўвесь груз жабрацкай жыцьця, сацыяльнае становішча вайскоўцаў пасялян у Расейскай імпэрыі быў толькі трохі лепш ад становішча прыгонных. На працягу амаль чатырох гадоў працаваў у іканапіснай арцелі Бунакова, расьпісваў і аднаўляў царквы на Слабажаншчыны, такім чынам атрымаў элемэнтарную мастацкую адукацыю.

Аднак з Украінай Ільля Рэпін быў зьвязаны ня толькі паходжаньнем, але і пачуцьцёва. Ён быў закаханы ў ўкраінскую прыроду, чалавека, фальклёр і вылучаў праблему ўкраінскага стылю ў мастацтве. Да сяброў Ільі Рэпіна належалі ўкраінскія дзеячы: М. Крапіўніцкі, М. Мурашка, Д. Яварніцкі, Яўген Чыкалэнка і многія іншыя. Паміж вучнямі былі Н. Пімонэнка, А. Мурашка, І. Макушэнка Ф. Красіцкага, С. Прохараў, І. Шульга, Ф. Чупрінэнка і іншыя. Як пэдагог і крытык напісаў кнігу «Далёкае блізкае» (1953). Пасьля рэвалюцыі Ільля Рэпін не жадаў жыць у савецкай Расеі і застаўся ў сваім маёнтку «Пенаты» ў Куоккала (Фінляндыя), дзе і памёр. У 1982 году «Пенаты» адноўлена і адкрыта як «Музэй-сядзіба І. Ю. Рэпіна».

Стварыў шматлікія партрэты дзеячаў украінскай культуры: С. Любіцкое, М. Мурашка (1877), В. Тарноўскага (1880, «Гетьман») і С. Тарноўскай Т. Шаўчэнка (1888) Д. Багалій (1906) чатыры эскізы праекту помніка Шаўчэнкі ў Кіеве (на конкурс 1910—1914). Рабіў ілюстрацыі да твораў М. Гогаля «Тарас Бульба» і «Сарочынскі кірмаш» (1872 — 82), кнігі Д. Яварніцкага «Запарожжа ў рэштках даўніны і паданьнях народа» (1887), а таксама малюнкі з славутасьцяў ўкраінскай архітэктуры, украінскіх народных тыпаў і таму падобнае.

• 
  «Украінка ля плятня», 1876
• 
  Запарожцы пішуць ліст турэцкаму султану, 1880—1891, фрагмэнт «Пісар» — партрэт гісторыка і этнографа Дзьмітрыя Яварніцкага
• 
  Мікалай Кастамараў перад сьмерцю, 1885
• 
  Аўтапартрэт, 1887, Трацьцякоўская галерэя
• 
  Партрэт Тараса Шаўчэнкі, 1888
• 
  Дзьве сялянкі. Эцюд да «провадаў навабранца»

Рєпін пісаў патрыятычныя карціны і карціны, прысьвечаныя Украіне, такія як: «Украінка ля плятня» (1876), «Запарожцы пішуць ліст турэцкаму султану» (1880-91, адзін варыянт у Санкт-Пецярбургу (Рускі музэй), другі — у Харкаўскім Дзяржаўным Музэі выяўленчага мастацтва); «Вячэрніцы» (1881), «Гайдамакі» (1902), «Чарнаморская вольніца» (1903), «Гапак» (1930, не закончаны), «Эцюд акадэмічнай натуршчыцы», «Солоха і дзяк».

• 
  «Запарожцы пішуць ліст турэцкаму султану» (1880)
• 
  «Вячоркі», 1881
• 
  «Ня чакалі», 1884—1888
• 
  «Сяло Мохначі каля Чугуева», 1877

Рэпін быў чальцом журы камісіі, мэтай якой было стварэньне помніка Т. Шаўчэнкі да 100-годзьдзя з дня нараджэньня паэта і мастака. Як і некаторыя іншыя ўкраінскія мастакі, Рэпін выйшаў з журы, паколькі быў незадаволены канчатковым выбарам камісіі. Ільля Яфімавіч называў Шаўчэнкі «апосталам свабоды» і ўласнаручна выканаў некалькі эскізаў для праекту помніка. В. К. Развадоўскі меў намер стварыць паштоўку, грошы ад продажу якой накіраваць на будаўніцтва помніка. Для гэтага І. Рэпін намаляваў акварэльлю «Праметэя» з паэмы Шаўчэнкі «Каўказ». Рэпін стаў чальцом-заснавальнікам Саюза абароны помнікаў Т. Шаўчэнкі, статут якой не было зацьверджана ўладамі.

Дапамагаў камітэта пры Саюзе выяўленчых мастацтваў ім. В. Верашчагіна ў г Мікалаеве, быў паважаным чальцом Кіеўскай літаратурна-артыстычнай саюза, Кіеўскага саюза даўніны і мастацтва.

Вучні Рэпіна

• Валянцін Аляксандравіч Сяроў
• Барыс Міхайлавіч Кустодзіеў

Ушанаваньне

Беларусь

• Вуліца Рэпіна — у Менску
• Вуліца Рэпіна — у Гомелі

Украіна

• Вуліца Рэпіна — Львоў
• Вуліца Рэпіна — у Кіеве
• Вуліца Рэпіна — Віньніца
• Вуліца Рэпіна — Эўпаторыя
• Вуліца Рэпіна — Івана-Франкоўск
• Вуліца Рэпіна — Крамянчук
• Вуліца Рэпіна — Лісічанск
• Вуліца Рэпіна — Луцак
• Вуліца Рэпіна — Севастопаль
• Вуліца Рэпіна — Сімфэропаль
• Вуліца Рэпіна — Харкаў
• Вуліца Рэпіна — Чаркасы

Расея

• Вуліца Рэпіна — Бранск
• Вуліца Рэпіна — Валгаград
• Вуліца Рэпіна — Екацярынбург
• Вуліца Рэпіна — Калінінград
• Вуліца Рэпіна — Ліпецк
• Вуліца Рэпіна — Масква
• Вуліца Рэпіна — Перм
• У Санкт-Пецярбургу:
  • Вуліца Рэпіна — Васільеўскі востраў
  • Вуліца Рэпіна — Ламаносаў
• Вуліца Рэпіна — Стаўрапаль
• Вуліца Рэпіна — Цьвер
• Вуліца Рэпіна — Чэбаксары

Казахстан

• Вуліца Рэпіна — Алматы.

Глядзіце таксама

• 2468 Рэпін — астэроід, названы ў гонар мастака^[10]