Вязынь

Вя́зынь^[1] — вёска ў Беларусі, на рацэ Іліі. Цэнтар сельсавету Вялейскага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 557 чалавек. Знаходзіцца за 22 км на паўднёвы ўсход ад Вялейкі.

Вязынь лац. Viazyń
Цэнтар вёскі
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Менская
Раён:	Вялейскі
Сельсавет:	Вязынскі
Насельніцтва:	557 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1771
Паштовы індэкс:	222445
Нумарны знак:	5
Геаграфічныя каардынаты:	54°21′0″ пн. ш. 27°10′0″ у. д.
Вязынь на мапе Беларусі ± Вязынь Вязынь
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Вязынь — даўняе мястэчка гістарычнай Меншчыны.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Вязынь упамінаецца ў 2-й палове XV ст. як уладаньне Саковічаў. Ад Ю. Саковіча маёнтак перайшоў да ягонага сына Войцеха (памёр у 1522 годзе), які паводле маёнтку Насілаў пісаўся панам Насілоўскім, потым — сыну апошняга, ваяводу віцебскаму Юрыю Насілоўскаму (памёр у 1544 годзе). За ім у Вязыні ў 1543 годзе заснавалі касьцёл, у гэты ж час паселішча, імаверна, атрымала статус мястэчка. Тым часам першы ўпамін пра Вязынь як мястэчка датуецца 1552 годам.

У 2-й палове XVI ст. Вязынь перайшла да Вітунскіх: Я. Вітунскі значыцца як уладальнік паселішча ў 1616 годзе пры разьмежаваньні з суседнім маёнткам Куранцом. Пазьней паселішча перайшло ў валоданьне Віленскага жаночага кляштару бэнэдыктынак пры касьцёле Сьвятой Кацярыны. Як уласнасьць бэнэдыктынак мястэчка ўпамінаецца ў 1627 і 1638 гадох пры разьмежаваньнях іхных зямель і пры парушэньні межаў Вязынскай пушчы з боку ваяводы смаленскага А. Гасеўскага, у 1674 годзе пры разьмежаваньні з маёнткам віленскіх бэрнардынак Рабунем.

У 1721 годзе кляштарныя маёнтак Вязынь і фальварак Седзіца мелі спрэчныя землі з Маладэчнам і Селішчам пана Міхала Казімера Коцела. У 1736 годзе ўпамінаецца царква ў Вязыні, на якую кляштар бэнэдыктынак выдзеліў паўвалокі зямлі. У 1770 годзе адбылося яшчэ адно разьмежаваньне з суседнімі маёнткамі Селішчам і Ляўковам. У 1791 годзе ў мястэчку збудавалі царкву Прачыстай Багародзіцы.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Вязынь апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Вялейскім павеце Менскай, з 1843 году — Віленскай губэрні. У 1808 годзе мястэчка перайшло да Гяцэвічаў. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Вязыні дзеялі царква, каталіцкая капліца і сынагога. У пачатку XX ст. — валасная ўправа, расейская народная вучэльня (91 вучань і 2 настаўнікі), аднаклясная царкоўнапрыходзкая школа, 359 дзесяцінаў зямлі. У 1810—1913 гадох тут, у маёнтку Гяцэвічаў. працавалі бровар (10 работнікаў), у 1810—1913 гадох — млын (18 работнікаў).

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Вязынь занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

Фiльм Перазiмаваць

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Вязынь абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары мястэчка і воласьці накіроўвалі ў Народны Сакратарыят скаргі на дзеяньні нямецкіх войскаў^[2]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Вязынь ўвайшла ў склад Беларускай ССР. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году яна апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стала цэнтрам гміны Вялейскага павету Віленскага ваяводзтва.

У 1939 годзе Вязынь увайшла ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году стала цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1970 год тут было 272 двары, на 1993 год — 329, на 1996 год — 332. У 2000-я гады Вязынь атрымала афіцыйны статус «аграгарадку»^[3].

У 2017 годзе ў Вязыні зьнялі дакумэнтальны фiльм «Перазiмаваць» пра дом сэзоннага пражываньня^{[Крыніца?]}.

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Касьцёл, да 1930 г.
• 
  Царква-мураўёўка, каля 1900 г.
• 
  Царква, да 1939 г.
• 
  Вуліца, 1915 г.

• 
  Сядзіба Гяцэвічаў, 1916 г.
• 
  Дом, 1927 г.
• 
  Стаў, 1929 г.
• 
  Сядзіба Гяцэвічаў, 1930-я гг.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1859 год — 367 чал.; 1881 год — 270 чал.^[4]; 1897 год — 601 чал.
• XX стагодзьдзе: 1901 год — 602 чал.; 1921 год — 507 чал.^[5]; 1970 год — 825 чал.; 1993 год — 778 чал.^[6]; 1996 год — 723 чал.^[7]; 1999 год — 672 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2010 год — 557 чал.

Інфраструктура

У Вязыні працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, паліклініка, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Турыстычная інфармацыя

Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі

Славутасьці

• Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі (1908)
• Могілкі старыя каталіцкія
• Сядзібна-паркавы комплекс Гяцэвічаў (XIX ст.)
• Царква Прачыстай Багародзіцы (2-я пал. XIX ст.; мураўёўка)

Страчаная спадчына

• Касьцёл Сьвятой Ганны (1830)