Коханаў

Ко́ханаў, Ко́ханава^[2] — мястэчка ў Беларусі, на рацэ Сакалянцы. Цэнтар сельсавету Талачынскага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 4185 чалавек^[1]. Знаходзіцца за 24 км на паўночны ўсход ад Талачына, за 106 км ад Віцебску. Чыгуначная станцыя на лініі Менск — Ворша. Аўтамабільныя дарогі злучаюць мястэчка з Воршай і Талачыном.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Коханава (неадназначнасьць).

Коханаў лац. Kochanaŭ
Царква сьв. Мікалая (2002)
Герб Коханава Сьцяг Коханава
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Віцебская
Раён:	Талачынскі
Сельсавет:	Коханаўскі
Вышыня:	216 м н. у. м.
Насельніцтва:	4185 чал. (2018)[1]
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2136
Паштовы індэкс:	211060
СААТА:	2246856906
Нумарны знак:	2
Геаграфічныя каардынаты:	54°27′15.0″ пн. ш. 30°0′30.6″ у. д.
Коханаў на мапе Беларусі ± Коханаў Коханаў
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Коханаў — даўняе мястэчка гістарычнай Аршаншчыны (частка Віцебшчыны).

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Коханаў, з мапы 1613 г.

Коханаў узьнік не пазьней за пачатак XVI стагодзьдзя як паселішча Друцкага княства, што знаходзілася ў валоданьні І. Друцкага-Краснага. У 1551 годзе паселішча перайшло да Гарнастаяў.

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Коханаў увайшоў у склад Аршанскага павету Віцебскага ваяводзтва. У 1590 годзе Геранім Гарнастай прадаў сваю долю паселішча канцлеру Льву Сапегу. Пад 1624 годам Коханаў упамінаецца як мястэчка маёнтку Старасельле, тут было 14 рынкавых пляцаў і 235 валокаў зямлі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Коханаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Копыскім, потым Аршанскім павеце Магілёўскай губэрні. На 1785 год у мястэчку было 57 двароў. У 1792 годзе за 8 вёрстаў ад Коханава знайшлі вядомы Рагвалодаў камень, з надпісам: «1171, 7 траўня»^[3].

У 1861 годзе Коханаў стаў цэнтрам воласьці, у 1868 годзе тут пачала працаваць расейская народная вучэльня, пазьней пераўтвораная ў сярэднюю школу. У 1870 годзе ў зьвязку з эпідэміяй халеры, якая пачалася ў Талачыне, у мястэчку адкрылася лякарня. У 1870-я гады побач зь мястэчкам (4 км) зьявілася чыгуначная станцыя Коханава на Смаленска-Берасьцейскай дзялянцы Маскоўска-Берасьцейскай чыгункі. У канцы ХIХ стагодзьдзя ў Коханаве было 63 будынкі, царква, юдэйская малітоўная школа, народная вучэльня, сельская лячэбніца, станавая кватэра, паштова-тэлеграфная кантора, валасная ўправа, чыгуначная станцыя (грузапаток 800 тыс. пудоў, зь якіх 600 тыс. пудоў лясных матэрыялаў, і 200 тыс. пудоў хлеба)^[4].

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Коханаў занялі войскі Нямецкай імпэрыі^[5].

Найноўшы час

Стары будынак школы, спалены ў апошную вайну

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Коханаў абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай I зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. 3 сакавіка 1924 году Коханаў вярнулі БССР, дзе 17 ліпеня 1924 году ён стаў цэнтрам раёну, у склад якога ўваходзілі 12 сельсаветаў (Аболецкі, Алёнавіцкі, Велікагальцэўскі, Коханаўскі, Малатнянскі, Новапалюдаўскі, Пярэвалачненскі, Сіманаўскі, Смалянскі, Сялецкі, Тумініцкі, Шыбекаўскі)^[6]. 8 ліпеня 1931 году мястэчка ўвайшло ў склад Талачынскага раёну. На 1933 год у Коханаве дзеяў адзіны ў Талачынскім раёне сельскагаспадарчы тэхнікум. У Другую сусьветную вайну зь ліпеня 1941 да 28 чэрвеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

19 лютага 1947 году Коханаў атрымаў афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XVIII стагодзьдзе: 1785 год — 324 чал.
• XX стагодзьдзе: 1902 год — 449 чал., зь іх 156 праваслаўных, 10 эвангелістаў, 283 юдэі^[7]; 1996 год — 5,3 тыс. чал.^[8]; 1998 год — 5 тыс. чал.^[9]; 1999 год — 4780 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2004 год — 4,8 тыс. чал.; 2006 год — 4,7 тыс. чал.^[10]; 2008 год — 4,7 тыс. чал.; 2009 год — 4327 чал.^[11] (перапіс); 2016 год — 4231 чал.^[12]; 2017 год — 4192 чал.^[13]; 2018 год — 4185 чал.^[1]

Рэлігія

У 2002 годзе замест зьнішчанай у 1930-я гады царквы (на яе месцы паставілі дом культуры) збудавалі новую ў гонар сьвятога Мікалая.

Адукацыя

Коханаўская сярэдняя школа

У Коханаве працуюць прафэсійна-тэхнічная вучэльня № 173, сярэдняя, дзіцяга-юнацкая спартовая школы, школа мастацтваў, 2 дашкольныя ўстановы.

Мэдыцына

Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляюць местачковыя лякарня і паліклініка.

Культура

Дзеюць бібліятэка, дом культуры.

Эканоміка

У Коханаве функцыянуюць два з трох прадпрыемстваў-вытворцаў экскаватараў у Беларусі:

• Коханаўскі экскаватарны завод — найстарэйшы экскаватарны завод краіны.
• «Сьвятавіт» — ЗАТ «Завод Унівэрсалмаш», адно з асноўных даччыных таварыстваў ААТ «Кіраўскі завод».

Іншыя прадпрыемствы:

• Коханаўскі трубавы завод «Белтрубпласт» — адзін з кіроўных беларускіх заводаў-вытворцаў і пастаўнікоў палімэрных вырабаў (поліэтыленавыя трубы для сыстэмаў газа- і водазабесьпячэньня, каналізацыі і г. д.).
• ААТ «Коханава» — вырабы з бэтону і жалезабэтону, апрацоўка мэталічных паверхняў.

Транспарт

Коханаў знаходзіцца за 2 км на поўдзень ад міжнароднай магістралі Корк — Омск (у межах Беларусі — магістраль М1)

Турыстычная інфармацыя

Страчаная спадчына

• Царква (1932—1934)

Асобы

• Васіль Галубовіч (1909—1991) — мастак
• Віктар Казанцаў (нар. 1946) — вайсковы дзяяч, генэрал
• Лявон Патоцкі (1799—1864) — пісьменьнік, публіцыст
• Валеры Славук (нар. 1947) — мастак