Радзівілімонты

Радзівілімо́нты (таксама — Радзімо́нты^[1]; з 1969 году — Кра́сная Зьвязда́^[1] або Чырво́ная Зо́рка^[1]) — вёска ў Беларусі, на рацэ Цэпры. Уваходзяць у склад Красназьвёздаўскага сельсавету Клецкага раёну Менскае вобласьці. Знаходзяцца за 8 км на паўднёвы захад ад Клецку, за 134^[2] км ад Менску.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Красная Зьвязда, Чырвоная Зорка.

Радзівілімонты лац. Radzivilimonty
Рэшткі палацу
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Менская
Раён:	Клецкі
Сельсавет:	Красназьвёздаўскі
Вышыня:	167 м н. у. м.
Насельніцтва:	460 чал. (2009)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1793
Паштовы індэкс:	222642
СААТА:	6225804021
Нумарны знак:	5
Геаграфічныя каардынаты:	53°0′36″ пн. ш. 26°40′40″ у. д.
Радзівілімонты на мапе Беларусі ± Радзівілімонты Радзівілімонты
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Радзівілімонты — былая сядзіба Радзівілаў.

Назва

Асноўны артыкул: Радзівіл (імя)

Паводле францускага лінгвіста-германіста Раймонда Шмітляйна, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў, імя Радзівіл цалкам адпавядае засьведчанаму ў гістарычных крыніцах старажытнаму германскаму імя Ratwilius^[3][4].

Гісторыя

У XVIII стагодзьдзі маёнтак быў адной зь летніх рэзыдэнцыяў Радзівілаў.

Сваім росквітам Радзівілімонты абавязаны перадусім Альбрэхту Радзівілу, выпускніку Ляйпцыскага ўнівэрсытэту. Яму таксама належаў і Клецак. Княжацкі замак у Клецку яшчэ ў 1706 годзе спалілі швэды, а новую рэзыдэнцыю Альбрэхт пастанавіў стварыць ужо ў суседніх Радзівілімонтах.

Тут у 1818 годзе нарадзіўся мастак і паэт-песеньнік Артур Бартэльс, удзельнік паўстаньня Кастуся Каліноўскага. Тут яшчэ ў пачатку XVIII ст. жыў дзіўны чалавек Марцін Радзівіл, за імем якога і сёньня хаваецца безьліч мітаў і неразгаданых таямніц. Яго параўноўвалі зь легендарным Фаўстам Гётэ. Князь быў вельмі адукаваны, ведаў шмат замежных моваў, у тым ліку і старажытных, меў уласную лябараторыю, дзе практыкаваўся ў мэдыцыне. Як сьведчаць некаторыя крыніцы, Марцін Радзівіл меў гарэм зь сялянскіх дзяўчат, якіх трымаў для ўласных задавальненьняў. Дзяцей, што нараджаліся пасьля тых любошчаў, ліквідавалі… Ужо пазьней у Марціна Радзівіла выявілася псыхічная хвароба, якая, аднак, не перашкодзіла князю скончыць свае апошнія гады ў слуцкай турме^[5].

Насельніцтва

• 2009 год — 460 жыхароў
• 2003 год — 619 жыхароў, 268 двароў^[2]
• 1999 год — 612 жыхароў

Эканоміка

Цэнтральная сядзіба СВК «Племзавод „Чырвоная Зорка“».

Славутасьці

Палац Радзівілаў, малюнак пачатку XX стагодзьдзя

• Гаспадарчы двор (XVIII—XX стагодзьдзі)
• Палац Радзівілаў (1750, у паўзруйнаваным стане)

Аблічча палаца, які ў выглядзе руін захаваўся да нашых дзён, у канцы XVIII ст. ствараў італьянскі дойлід Карла Спампані. У тыя гады італьянец часта працаваў на беларускіх землях. Новы палац Радзівілаў паўстаў у клясыцыстычным стылі, ён спалучаў у сабе рысы драўлянай (з дубовых камлёў) і каменнай архітэктуры. Апроч жылых і гаспадарчых пакояў, унутры палаца месьціўся зімовы сад.

У другой палове XIX ст. радзівілаўская інфраструктура ў Радзівілімонтах апроч палаца ўключала: два флігелі, канцылярыю, дом эканома, а таксама цэлы гаспадарчы двор зь вінакурняй, млынам, вяндлярняй, воднай помпай, стайняй і гумнамі. Побач з палацам у 1875 годзе Марыя Радзівіл заклала парк, дзе з гэтай нагоды быў усталяваны памятны камень з гравіроўкай «Гэтыя алеі ў 1875 годзе заклала Марыя з Кашталянаў, Княжна Антона Радзівіла». А на мяжы XIX—XX стагодзьдзяў паміж радзівілаўскімі рэзыдэнцыямі ў Нясьвіжы і Радзівілімонтах муж Марыі Антон Радзівіл нават наладзіў тэлефонную сувязь (каля 25 кілямэтраў)^[5].

У пачатку 1990-х гадоў у радзівілаўскім палацы згарэў дах, пасьля чаго ніхто не парупіўся ані пра рэстаўрацыю, ані хаця б пра кансэрвацыю будынка. У апошнія гады палац Радзівілаў літаральна развальваецца на вачах, яго абнесьлі плотам і пераўтварылі ў мясцовы сьметнік.

Астатнім будынкам былога сядзібавага комплексу пашанцавала больш. У некаторых зь іх і сёньня жывуць людзі. У больш-менш цэласным выглядзе захаваўся гаспадарчы двор Радзівілаў, дзе за савецкім часам выраблялі кансэрвы^[5].