Ігуменскі павет

Ігуменскі павет (руск.: Игуменский уезд; з 18 верасня 1923 года Чэрвеньскі павет) — адміністрацыйная адзінка ў складзе Мінскай губерні ў 1793—1921 гадах, да 1924 года ў БССР. Адміністрацыйны цэнтр — Ігумен (у 1923 годзе перайменаваны ў Чэрвень).

Ігуменскі павет
Краіна	Расійская імперыя  Расійская рэспубліка РСФСР[d]  РСФСР[d]  Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусі  Літоўска-Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка  Польская Рэспубліка Беларуская ССР
Уваходзіць у	Менская губерня (1793—1921) Беларуская ССР (1921—1924) Мінская акруга (1919—1920)
Адміністрацыйны цэнтр	Ігумен (Чэрвень)
Дата ўтварэння	1793
Дата скасавання	17 ліпеня 1924
Насельніцтва (1897)	234 792
Плошча	9 434,03 км²

Гісторыя

Рынкавая плошча ў Ігумене, 1917 год.

Ігуменскі павет у складзе Мінскай губерні Расійскай імперыі быў утвораны ў 1793 годзе пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай. З 1795 па 1796 належаў да Мінскага намесніцтва. У 1860-я гады павет падзелены на воласці. У 1863—1864 гадах тэрыторыя павета ахоплена паўстаннем.

Жабрак з лірай. Вёска Капланцы, Ігуменскі павет Мінскай губерні. Пачатак XX стагоддзя.

З канца лютага 1918 года тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У Ігумене была створана Беларуская рада^[1]. Жыхары Ігумена, Смілавічаў, Хазянікаў, Пярэжырскай і Уздзенскай валасцей атрымалі пасведчанні Народнага Сакратарыята Беларусі^[1]. Жыхары Амяльнянскай, Дукорскай валасцей і Пухавічаў пісалі звароты ў Народны Сакратарыят Беларусі са скаргамі на дзеянні нямецкіх акупацыйных улад^[1]. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час польска-савецкай вайны ў жніўні 1919 — ліпені 1920 гадоў пад акупацыяй Польшчы (Мінская акруга ГУУЗ). За польскай акупацыяй беларускія арганізацыі павета былі аб’яднаныя ў Беларускі нацыянальны камітэт.

З 31 ліпеня 1920 года ў Беларускай ССР. Заходняя частка павета на кароткі час была акупавана Польшчай у кастрычніку 1920 года. У 1921 Менская губерня была скасаваная і павет перайшоў у прамое падпарадкаванне Беларускай ССР. У сувязі з перайменаваннем Ігумена ў Чэрвень, 18 верасня 1923 года павет перайменаваны ў Чэрвеньскі павет.

17 ліпеня 1924 года павет скасаваны. Брадзецкая, Даўжанская, Якшыцкая воласці перададзены Бабруйскай акрузе, Пагосцкая і часткі Белічанскай, Брадзецкай, Хутарскай, Якшыцкай валасцей — Барысаўскай акрузе, астатняя тэрыторыя павета — Менскай акрузе^[2].

Воласці

Карта валасцей Мінскай губерні, 1892 г.

Валасны сход у Вомельне, 1905 год.Вячаслаў Костка.

У 1912 годзе ў павеце было 22 воласці^[3]:

• Амяльнянская
• Белічанская
• Брадзецкая
• Верхменская
• Грабенская
• Даўжанская
• Дудзіцкая
• Дукорская
• Кліноцкая
• Магільнянская (з 29 ліпеня 1920 года ў Нясвіжскім павеце)
• Навасёлкаўская
• Пагарэльская
• Пагосцкая
• Пухавіцкая
• Пярэжырская
• Слабода-Пырашаўская (цэнтр — с. Пырашава)
• Смілавіцкая
• Уздзенская (з 1 жніўня 1923 года ў Менскім павеце)
• Хутарская (раней Юравіцкая)
• Цітвянская
• Шацкая
• Якшыцкая

З 6 кастрычніка 1919 года да 10 жніўня 1920 года Брадзецкая і Пагосцкая воласці ў складзе Магілёўскага павета, Даўжанская — у складзе Быхаўскага павета.

Ураднікі павета

• Ігуменскія павятовыя маршалкі

Насельніцтва

Дэмаграфія

• 1795 год — 54 195 чалавек, 27 630 мужчын і 26 565 жанчын (Ігуменская акруга, паводле матэрыялаў рэвізіі, або так званага падушнага перапісу)
• 1858 год — 105 183 чалавек
• 1897 год — 234 792 чалавек

Рэлігія

Канфесія	1851	1891	1896	1897
Праваслаўныя	82902	134388	162510	178669
Стараверы	-	900	1103	1583
Каталікі	13658	28246	28693	24443
Пратэстанты	14	55	87	354
Іўдзеі	7721	30855	32333	28920
Мусульмане	482	1099	1082	818
Агулам	104777	195543	225808	234787

Нацыянальны склад

Паводле перапісу 1897 года роднай мовай беларускую назвалі 82,55 % жыхароў павета, ці 91,9 % сялян, 67,7 % спадчынных дваран, 46,5 % духоўнікаў-хрысціян, 32,9 % мяшчан, 18,1 % замежных падданых, 2,2 % купцоў; яўрэйскую — 28905 чалавек, польскую — 6695 чалавек, рускую — 4113 чалавек, татарскую — 766 чалавек, нямецкую — 261 чалавек і г.д^[4].

Паводле польскага перапісу ў снежні 1919 года у Ігуменскім павеце пражывала 221 758 чалавек, з якіх 65,7 % вызнавалі сябе беларусамі, 12,2 % — палякамі, 7,2 % — яўрэямі, 2,9 % — «тутэйшымі» 0,1 %. — літоўцы, 5,6 % — прадстаўнікі іншых нацыянальнасцей (у асноўным рускія). У павеце налічвалася 1613 населеных пунктаў, з іх 6 мелі 1-5 тысяч жыхароў. Найбольш буйным з іх быў Ігумен з 4669 жыхарамі^[5].