Андрэй Міхайлавіч Заспіцкі

Андрэ́й Міха́йлавіч Заспі́цкі (16 лютага 1924, Высоке Мазавецке, Беластоцкае ваяводства, Польская Рэспубліка — 9 сакавіка 2019, Мінск) — беларускі скульптар, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР (1976), лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР (1977)^[2], заслужаны дзеяч мастацтваў БССР (1977).

Андрэй Міхайлавіч Заспіцкі
Дата нараджэння	16 лютага 1924(1924-02-16)
Месца нараджэння	Высоке Мазавецке, Беластоцкае ваяводства, Польская Рэспубліка
Дата смерці	9 сакавіка 2019(2019-03-09)[1] (95 гадоў)
Месца смерці	Мінск, Беларусь
Грамадзянства	Польская Рэспубліка  СССР  Беларусь
Род дзейнасці	скульптар
Жанр	скульптар
Вядомыя працы	Помнік Адаму Міцкевічу (Мінск) Помнік Францыску Скарыну (Полацк) Помнік Я. Купалу, Мінск Манумент у гонар савецкай маці-патрыёткі, Жодзіна
Уплыў	Аляксей Глебаў
Прэміі
Узнагароды
Званні	Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР (1977)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Скульптуры на фасадзе будынка Сувораўскага вучылішча.

Скульптуры на «Варотах Мінска».

Біяграфія

Даваенны перыяд

Нарадзіўся 16 лютага 1924 года ў Высоке Мазавецке Беластоцкага ваяводства Польскай Рэспублікі. Бацька быў вядомым літографам, рабіў каляровыя плакаты^[3].

Сярэднюю адукацыю атрымаў у Варшаўскай гімназіі. У 15 год, пасля далучэння Заходняй Беларусі да СССР, разам з бацькамі пераехаў у Мінск. Займаўся лепкай у Доме народнай творчасці. Першы твор маладога мастака «Трывога на караблі» адразу трапіў на выстаўку. У 1940 годзе тры яго творы — бюст Ф. Э. Дзяржынскага, «Бежанцы» і «Трывога на караблі» экспанаваліся на выстаўцы «Першай дэкады беларускага мастацтва і літаратуры» ў Маскве. За бюст Дзяржынскага, які таксама паказалі на выставе «Абарона СССР», мастак быў узнагароджаны граматай Вярхоўнага Савета БССР. Дом народнай творчасці накіраваў яго ў школу юных талентаў пры Акадэміі мастацтваў у Ленінградзе. За год Андрэй асвоіў поўны курс і экстэрнам здаў экзамены. Затым паспяхова здаў уступныя экзамены ў Акадэмію мастацтва. Але вучыцца не давялося, бо пачалася Вялікая Айчынная вайна^[4].

Ваенны перыяд

Сям’я Заспіцкіх была эвакуіравана ў Мачушанскі раён Сталінградскай вобласці. Андрэй разам з аднагодкамі працаваў у полі і ў кузні. У пачатку 1941 года яго прызвалі ў войска.

Пасляваенны перыяд

Толькі ў 1947 годзе мастак вярнуўся да творчасці. Ён прыехаў у Мінск і стажыраваўся з 1948 па 1956 гады ў майстэрнях Акадэміі мастацтваў СССР у скульптара Аляксея Глебава. З 1949 года ўдзельнічаў у рэспубліканскіх і саюзных мастацкіх выстаўках. У 1951 годзе ўступіў у Саюз мастакоў БССР.

Працаваў у станковай і манументальнай скульптуры.

Памёр 9 сакавіка 2019 года ў Мінску. Крэміраваны 11 сакавіка ў Мінскім крэматорыі на Паўночных могілках^[5].

Помнік Францыску Скарыну ў Полацку

Творчасць

ХХ стагоддзе

Андрэй Заспіцкі стварыў вобразы паэткі Алаізы Пашкевіч (Цёткі) ў Астрыне, кампазітара Фрыдэрыка Шапена, народнага беларускага паэта Янкі Купалы і фантан у аднаймённым парку (сумесна з А. Анікейчыкам і Л. Гумілеўскім), свайго настаўніка скульптара Аляксея Глебава, пісьменніка Максіма Горкага ў аднайменным парку Мінска (сумесна з І. Міско і М. Рыжанковым), герояў вайны Шаршнёва, Шмырова, Бумажкова.

Неаднаразова скульптар звяртаўся да тэмы вайны — «Партызанскія сцежкі», «Партызан-падрыўнік», «Партызан адпачывае». Кампазіцыя «Прысядзем перад дарогай» была прадстаўлена на выставе «Беларусь сацыялістычная». Да тэмы развітання маці з сынам майстар вяртаўся неаднаразова.

Кампазіцыя «Ленінскія словы» была створана Андрэем Заспіцкім да 50-годдзя першай рускай рэвалюцыі.

У 1955 годзе скульптар стварыў партрэт Адама Міцкевіча. У гэтыя гады Андрэй Заспіцкі таксама прыняў удзел у стварэнні скульптур «Калгасніца», «Салдат», «Партызанка» на вежах Прывакзальнай плошчы Мінска^[6]. Ён з’яўляецца аўтарам скульптуры «Інжынер».

• 1953 — скульптуры на будынку Сувораўскага вучылішча: пяхотнік і лётчык, працоўны і калгасніца (сумесна з Віктарам Паповым)^[7]
• 1965 — помнік К. Э. Цыялкоўскаму ў парку імя Максіма Горкага (сумесна з Л. Гумілеўскім)
• 1971 — надмагільны помнік Янку Купалу на Вайсковых могілках Мінска (сумесна з А. Анікейчыкам)
• 1972 — помнік Янку Купалу і фантан «Вянок» у парку Янкі Купалы (сумесна з А. Анікейчыкам і Л. Гумілеўскім)
• 1974 — помнік Францыску Скарыну, Полацк (сумесна з А. Глебавым, І. Глебавым)
• 1975 — манумент у гонар савецкай маці-патрыёткі, Жодзіна (сумесна з І. Міско, М. Рыжанковым, архітэктар А. Трафімчук; Дзяржаўная прэмія СССР)
• 1977 — надмагільны помнік беларускай паэтцы Еўдакіі Лось

ХХІ стагоддзе

• надмагільны помнік Міхаілу Савіцкаму
• 2002 — помнік Адаму Міцкевічу на Гарадскім Валу ў Мінску (сумесна з А. М. Фінскім)
• скульптура Уладзіміра Мулявіна (Музей гісторыі тэатральнай і музычнай культуры, Мінск)
• 2006 — рэльеф «Гусляр», Нацыянальная бібліятэка Беларусі

Зноскі

1. http://www.belartunion.by/naviny/ab-yavy/582-spachuvanni-rodnym-i-blizkim-u-suvyazi-sa-smertsyu-andreya-mikhajlavicha-zaspitskaga.html Праверана 13 сакавіка 2019.
2. Скульптор Андрей Заспицкий: «После войны я рисовал вывески вместе с Василем Быковым за бокал пива» (руск.)(недаступная спасылка)
3. «Мінскі Кур’ер». Ірына Юдзіна. Інтэрв’ю з Андрэем Заспіцкім (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2016. Праверана 28 сакавіка 2015.
4. Этапы творческого пути (руск.)
5. Спачуванні родным і блізкім у сувязі са смерцю Андрэя Міхайлавіча Заспіцкага Архівавана 19 сакавіка 2019.
6. Вечерний Минск. «Восемь стражей городских ворот» (руск.)(недаступная спасылка)
7. Citidog.by «Быстро-экскурсия: известные и неизвестные скульптуры о советском человеке» (руск.)