Валеўка

Ва́леўка^[1] (трансліт.: Valieŭka, руск.: Валевка) — аграгарадок у Навагрудскім раёне Гродзенскай вобласці, на рацэ Нёўда, каля возера Свіцязь. Адміністрацыйны цэнтр Валеўскага сельсавета. Месціцца за 16 км на поўдзень ад Навагрудка, за 29 км ад чыгуначнай станцыі Наваельня; на скрыжаванні аўтамабільных дарог Навагрудак — Баранавічы і Наваельня — Карэлічы.

Аграгарадок Валеўка Краіна Беларусь Вобласць Гродзенская Раён Навагрудскі Сельсавет Валеўскі Каардынаты 53°27′49″ пн. ш. 25°53′19″ у. д.HGЯO Першая згадка 1602 Вышыня цэнтра 227 м Насельніцтва ▼401 чал. (2009) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1597 Паштовыя індэксы 231403 Аўтамабільны код 4 Валеўка на карце Беларусі ±

Валеўка на Вікісховішчы

Назва

Вядомыя літоўскія адыменныя бяссуфіксныя прозвішчы Valis, Valys, адпаведны тапонім Valiai. З тапанімічным утваральнікам "-ўка" таксама назвы Гірдаўка, Лікоўка, Кайшоўка (< Girdžius, Likas, Kaišas).^{[крыніца не паказана 31 дзень]}

Гісторыя

Упершыню згадваецца пад 1602 годам у «Гістарычных запісках» Фёдара Еўлашэўскага. Уваходзіла ў склад Новагародскага павета Новагародскага ваяводства.

У XVII стагоддзі Валеўка перайшла да роду Курчоў. У 1685 годзе ваявода берасцейскі Стэфан Курч заснаваў тут касцёл і кляштар дамініканцаў. Пазней Валеўка ва ўладанні Незабытоўскіх, якія пабудавалі грэка-каталіцкую Петрапаўлаўскую царкву. Пры Незабытоўскіх паселішчу нададзены статус мястэчка.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Валеўка апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Райчанскай воласці Наваградскага павета. Станам на 1798 год тут было 20 двароў. У 1830 годзе расійскія ўлады канфіскавалі мястэчка. На 1886 год — 10 двароў, царкоўнапрыходская школа.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Валеўка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Навагрудскім павеце. У 1939 годзе мястэчка ўвайшло ў склад БССР, дзе 15 студзеня 1940 года зрабілася цэнтрам Валеўскага раёна, з 25 лістапада 1940 года — сельсавета Карэліцкага раёна. З 1955 года пры сярэдняй школе дзейнічае краязнаўчы музей. Станам на 1970 год у вёсцы было 139 двароў, на 1992 год — 990 двароў.

Насельніцтва

• 1886 год — 126 чал.
• 1970 год — 434 чал.
• 1992 год — 2065 чал.^[2]

Інфраструктура

У Валеўцы працуюць 2 школы, бальніца, дом культуры, пошта.

Славутасці

• Касцёл дамініканцаў (1685; цяпер царква Св. апосталаў Пятра і Паўла) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 412Г000445шыфр 412Г000445
• Капліца былой сядзібы ў Чамброве (1896) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413Г000771шыфр 413Г000771
• Курганны могільнік, селішча (XII—XIII стагоддзі) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413В000444шыфр 413В000444

Страчаная спадчына

Колішні касцёл на старым здымку

• Кляштар дамініканцаў (XVII ст.)
• Царква Св. апосталаў Пятра і Паўла (XVIII ст.; грэка-каталіцкая)

Вядомыя асобы

• Антон Восіпавіч Мухлінскі (1808—1877) — усходазнавец, педагог.
• Святлана Андрэеўна Кошур (нар. 1958) — краязнаўца, пісьменніца.