Караімская мова
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Караі́мская мова (крымскі дыялект: къарай тили, qaray tili; Тракайскі дыялект: karaj tili, таксама вядома назва іўр.: לשון קדר лашон кеда́р — «мова качэўнікаў»)[3] — цюркская мова, якая належыць да кыпчацкай групы, з уплывам іўрыту, падобна да ідыш ці юда-іспанскай[4]. На ёй размаўляюць толькі некалькі дзясяткаў крымскіх караімаў (Qrimqaraylar) у Літве, Польшчы, Крыме і Галіцыі ва Украіне[5]. Тры асноўныя дыялекты: крымскі, тракайска-віленскі і луцка-галіцкі[6], усе яны знаходзяцца пад пагрозай знікнення. На літоўскім караімскім дыялекце размаўляюць у асноўным у горадзе Тракай невялікай супольнасцю, якая жыве там з XIV стагоддзя.
Ёсць шанц захавання мовы ў Троках дзякуючы афіцыйнай падтрымцы і прывабнасці для турыстаў, якія прыязджаюць на Тракайскі востраў, дзе крымскія караімы прадстаўлены як старажытныя абаронцы замка[7].
Remove ads
Гісторыя
Паходжанне караімаў, якія жывуць у Крыме, выклікае шмат спрэчак і супярэчнасцяў. Цяжкасці ў аднаўленні іх гісторыі вынікаюць з недахопу дакументаў, якія адносяцца да гэтага народа. Большая частка вядомай гісторыі сабрана з перапіскі паміж караімамі і іншым насельніцтвам у XVII—XIX стагоддзях.[8] Больш таго, вялікая колькасць дакументаў, якія адносяцца да караімскага насельніцтва Крыма, была спалена падчас расійскага ўварвання ў сталіцу татарскага ханства Бахчысарай у 1736 годзе.[8]
Некаторыя навукоўцы кажуць, што караімы ў Крыме з’яўляюцца нашчадкамі караімскіх купцоў, якія перасяліліся ў Крым з Візантыйскай імперыі[9]. У адным канкрэтным выпадку міграцыя караімаў з Канстанцінопаля ў Крым задакументавана пасля пажару ў яўрэйскім квартале ў 1203 годзе.[10] Пасля цюрка-мангольскіх нашэсцяў пасяленне купцоў у Крым магло быць заахвочана ў XIII і XIV стагоддзях актыўнымі гандлёвымі шляхамі з Крыма ў Кітай і Цэнтральную Азію[9].
.png)
З іншага боку, некаторыя навукоўцы лічаць караімаў «нашчадкамі хазарскіх, а потым і палавецкіх плямёнаў», якія перайшлі ў караімізм[11], але даная тэорыя моцна крытыкуецца і лічыцца размытай[12]. Кевін Алан Брук лічыў сувязь з хазарамі гістарычна недакладнай і непраўдападобнай, адначасова сцвярджаючы, што талмудысцкія яўрэі (асабліва ашкеназы) — сапраўдныя захавальнікі хазарскай спадчыны[13]. Абгрунтаванне хазарскай тэорыі ў Расійскай Імперыі можна тлумачыць даволі смелымі выказваннямі караімскага даследчыка А. Фірковіча, якія публікаваліся ў аўтарытэтных крыніцах. У XX стагоддзі яны стварылі моцную базу для развіцця хазарскай тэорыі, якая ўзмацнялася савецкай палітычнай кан’юнктурай і барацьбой за гістарычную самастойнасць караімскага народа. Можна лічыць кансэнсуснай тэорыю аб тым, што аснову караімскага народа склаў ветхазаветны народ караімаў, які адасобіўся ад яўрэйскага і пазней культурна і рэлігійна змяшаўся з цюркскімі народамі, у прыватнасці хазарамі.[12][14]
Трэцяя гіпотэза абвяшчае, што караімы з’яўляюцца нашчадкамі ізраільскіх плямёнаў з часоў першага выгнання асірыйскім царом Сарганам II (720-я гг. да н.э.). Караімскі вучоны Аўраам Фірковіч сабраў перад рускім царом дакументы на карысць гэтай тэорыі. Ён лічыў, што ізраільцяне з Асірыі пайшлі на Паўночны Каўказ, а адтуль з дазволу асірыйскага цара на Крымскі паўвостраў. Ён таксама сцвярджаў, што знайшоў надмагілле Іцхака ха-Сангары і яго жонкі, якія, як ён сцвярджаў, былі караімамі. Спрэчна, ці сфальсіфікаваў Фірковіч некаторыя з надмагільных надпісаў і рукапісаў.[15]
Наконт паходжання караімаў у Літве таксама пакуль няма поўнага кансэнсусу паміж навукоўцамі. Паводле падання літоўскіх караімаў, яны прыйшлі з Крыма ў 1392 годзе, калі вялікі князь літоўскі Вітаўт аб’яднаўся з Тахтамышам супраць татараў Белай Арды і перасяліў 330 караімскіх сем’яў у Літву[9]. Нягледзячы на лінгвістычную абгрунтаванасць і адпаведнасць з традыцыяй беларускіх татараў, якія сцвярджаюць, што яны паходзяць з разваленай Залатой Арды[16], некаторыя сучасныя гісторыкі сумняваюцца ў гэтым меркаванні[17][3]. Тым не менш, караімы сяліліся пераважна ў Вільні і Троках, захоўваючы сваю татарскую мову; існавалі таксама дробныя паселішчы ў Біржах, Пасвалісе, Наўямясцісе і Упыце. Нягледзячы на гісторыю XVI і XVII стагоддзяў, якая ўключала хваробы, голад і пагромы, Літва была крыху менш закранута такімі ўзрушэннямі, чым навакольныя тэрыторыі. У выніку літоўскія караімы адчувалі адносную стабільнасць у тыя гады і заставаліся ў ізаляцыі, захоўваючы цюркскую мову, не адмаўляючыся ад яе на карысць мясцовых[18].
Назва мовы
Нягледзячы на даволі доўгую гісторыю, караімская мова была дададзена ў класіфікацыйную схему толькі ў XX стагоддзі, а самі караімы называлі сваю мову «татарскай» (лешон татар), маючы на ўвазе роднасць з крымскататарскай мовай. Упершыню ў друку назва «мова Кедар» (мова качэўнікаў, цюркаў) з’явілася ў 1838 годзе ў падручніку старажытнаяўрэйскай мовы, «Агульная граматыка на мове Кедар у пытаннях і адказах», выданым у Еўпаторыі. У 1841 годзе выходзіць пераклад Свяшчэннага Пісання на «татарскую мову». У перыядычным друку XIX — пачатку XX стагоддзя мова караімаў называлася «навязаным ім [караімам] татарскім уладараннем», аднак у 1911 годзе паралельна з гэтым з’яўляюцца сведчанні аб тым, як караімы Літвы пачынаюць называць сваю мову «караімскай».
Ужо ў 1920-х гадах у навуковай літаратуры замацоўваецца тэрмін «караімская мова», але спачатку ён адносіўся толькі да мовы заходніх караімаў. Адносна крымскіх караімаў упершыню гэты тэрмін выкарыстоўваецца У. А. Гардлеўскім у 1928 годзе, прытым ён адзначыў, што сучасная яму мова крымскіх караімаў мала адрознівалася ад крымскататарскай мовы, і большую зацікаўленасць прыцягвалі старажытныя рукапісы, мова якіх збліжалася з мовай заходніх караімаў.
У пачатку XX стагоддзя сярод караімаў ішлі дыскусіі аб тым, якая мова для караімаў з’яўляецца роднай і ці з’яўляецца іх цюркская мова «навязанай» крымскімі татарамі. Бліжэй да сярэдзіны XX стагоддзя караімскія інтэлектуалы пачынаюць лічыць сваю мову не толькі роднай, але і асобнай. У 1957 годзе савецкі цюрколаг М. А. Баскакаў упершыню мовай караімаў прызнае караімскую, але пытанне аб далучэнні мовы караімаў Крыма заставалася адкрытым. Далучэнне крымскага дыялекту да караімскай мовы адбывалася з канца 1950-х гадоў у Вялікай савецкай энцыклапедыі і паступова падмацоўвалася працамі савецкіх даследчыкаў. У той жа час, статус крымскага дыялекту ўсё яшчэ аспрэчваецца некаторымі сучаснымі даследчыкамі.[19]
Родавая прыналежнасць караімскай мовы
Караімская з’яўляецца часткай цюркскай моўнай сям’і, групы моў Еўразіі, на якіх размаўляюць гістарычна качавыя народы. У межах цюркскай сям’і караімскія мовы ідэнтыфікуюцца як члены кыпчакскай групы моў, якая ў сваю чаргу ўваходзіць у заходнюю галіну цюркскай моўнай сям’і[20].[21] У заходняй галіне караімы ўваходзяць у панта-каспійскае падсямейства[22]. Да дадзенай моўнай падсям’і адносяцца таксама крымскататарская мова Украіны і Узбекістана, а таксама карачаева-балкарская і кумыцкая мовы Расіі. Блізкае дачыненне караімаў да кыпчакоў і крымскіх татар мае сэнс у святле паходжання літоўскага караімскага народа з Крыма.
Як і ва ўсіх цюркскіх мовах, караімская граматыка характарызуецца аглюцінацыяй і гармоніяй галосных. Генетычныя доказы ўключэння караімскай мовы ў цюркскую моўную сям’ю бясспрэчныя, заснаваныя на агульным слоўнікавым запасе і граматыцы. У караімаў гістарычна склаўся парадак слоў суб’ект — аб’ект — дзеяслоў, шырокая суфіксальная аглюцінацыя, наяўнасць гармоніі галосных і адсутнасць роду ў назоўнікаў. Літоўскія караімы захавалі большасць гэтых цюркскіх асаблівасцей, нягледзячы на сваю больш чым шасцісотгадовую гісторыю ў асяроддзі літоўскай, беларускай, рускай і польскай моў.
Большая частка рэлігійнай тэрміналогіі ў караімскай мове з’яўляецца арабскай па этымалогіі, што сведчыць аб паходжанні культуры з Блізкага Усходу[23]. Арабская і персідская мовы аказалі самы ранні ўплыў на лексікон караімаў, у той час як пазней у сваёй гісторыі мова караімаў атрымала значны лексічны ўклад ад рускай, украінскай і польскай моў, якія атачалі іх у Расіі, Украіне, Польшчы і Літве.
Remove ads
Становішча мовы
Распаўсюджанне носьбітаў караімскай мовы
Носьбіты караімскай мовы жывуць у Крыме[21], Літве[21], Польшчы[21], Ізраілі[24] і ЗША[24]. У Літве засталося толькі каля 200 караімаў, і толькі чвэрць з іх добра размаўляюць на караімскай мове[25].
Караімскую падзяляюць на тры дыялекты. Усходні або крымскі дыялект з’яўляецца адзіным ацалелым прыкладам кыпчацкіх гаворак Крыма[6]. На паўночна-заходнім дыялекце, які таксама называюць тракайскім, размаўляюць у Літве, пераважна ў гарадах Тракай і Вільнюс. Паўднёва-заходні дыялект, таксама вядомы як луцкі або галіцкі дыялект, на якім размаўляюць ва Украіне, амаль вымер: па стане на 2001 год, было толькі шэсць носьбітаў у адным горадзе[25]. Крымскія караімскія гаворкі адносяць да «ўсходняй групы», а тракайскія і луцкія гаворкі — да «заходняй».
Моўныя кантакты
За сваю доўгую і складаную гісторыю караімская мова мела шмат кантактаў. Карані ідыёму, магчыма, знаходзяцца на тэрыторыі цяперашняга Ірака, дзе народ караімаў аформіўся ў асобную рэлігійную групу, адасобленую ад іўдзеяў[12]. Пазней, пасля перасялення, на караімскай мове размаўлялі ў Крыме падчас праўлення Асманскай імперыі, таму, напэўна, мова доўга кантактавала з турэцкай, далёкароднаснай у цюркскай моўнай сям’і. Нарэшце, караімская мова суіснавала з літоўскай, польскай, беларускай, украінскай і рускай мовамі як мова меншасці ў іншых рэгіёнах, дзе караімы жылі і мусілі размаўляць на мовах дамінантнай большасці.
Носьбіты караімскай мовы дэманструюць моцную тэндэнцыю да капіравання моўных кодаў[25]. Капіраванне адрозніваецца ад пераключэння кодаў тым, што носьбіты не проста пераключаюцца з адной мовы на іншую, але фактычна пераносяць лексічныя адзінкі і граматычныя асаблівасці з адной мовы на другую ў працэсах, якія могуць існаваць толькі для асобных выпадкаў, або якія могуць мець нашмат больш працяглы ўплыў на тыпалогію мовы[25]. Шырокае капіраванне кодаў сведчыць як пра пастаяннае змяншэнне носьбітаў караімскай мовы (што прыводзіць да недастатковай колькасці караімскай лексікі і высокай частаты запазычанняў з рускай, польскай і царкоўнаславянскай моў), так і пра высокі ўзровень моўных кантактаў у рэгіёнах, дзе караімская мова знаходзіцца ва ўжытку[21].
Шматмоўнасць
Праз вельмі малую колькасць носьбітаў караімскай мовы і шматмоўнасць у Літве караімы ў гэтай дзяржаве дужа шматмоўныя. Носьбіты караімскай таксама размаўляюць на дамінуючых мовах сваёй мясцовасці, уключаючы літоўскую, польскую і рускую. Некаторыя таксама валодаюць іўрытам у межах рэлігійнага абыходку[25]. Шматмоўе з’яўляецца неабходнасцю для носьбітаў караімскай, бо без іншых моў большасць не змагла б нават гутарыць са сваймі сямейнікамі[25].
Remove ads
Дыялекталогія
Амелян Прыцак у 1959 годзе разгледзеў цюркскія разнавіднасці караімскай супольнасці як дыялекты караімскай мовы і адрозніў:[26]
- паўночна-заходні або тракайскі (літоўскіх або тракайскіх караімаў),
- паўднёва-заходні або галіцка-луцкі (галіцкіх караімаў),
- ўсходні або крымскі (крымскіх караімаў).
Нягледзячы на агульную рэлігійную, гістарычную, культурную традыцыю, і лінгвістычную роднаснасць гаворак, іх карыстальнікі вымушаны прыбягаць у дачыненнях між супольнасцямі да рускай ці польскай мовы. Сучасныя адрозненні часткова звязаны з іх развіццём з розных кыпчацкіх зводаў, а часткова абумоўлены розным моўным асяроддзем, якое паўплывала на іх пазнейшае развіццё.[21]
Існуе меркаванне аб тым, што крымскі дыялект вымер у канцы XVII стагоддзя і ранейшыя караімскія гаворкі з’яўляюцца часткай крымскататарскай мовы[27]. Некаторыя даследчыкі прылічваюць гаворкі крымскіх караімаў, а часамі і крымчацкую мову да агульнага этналекту крымскататарскай[19]. У той жа час, тэрмін «крымскі дыялект караімскай мовы» можна часта сустрэць у сучаснай літаратуры[28].
Сістэма пісьма
Традыцыйная пісьменнасць караімаў яўрэйскім пісьмом выкарыстоўвалася да XX стагоддзя. У многіх караімскіх сем’ях захаваліся рукапісныя зборнікі тэкстаў рознага зместу яўрэйскім пісьмом, які называецца miedžuma. Караімская мова таксама была абаронена праз пераклад рэлігійных твораў, такіх як Біблія.[21] На працягу ХХ стагоддзя караімскія супольнасці таксама карысталіся рознымі мадыфікацыямі лацінкі (яналіфскага, літоўскага і польскага алфавітаў) і кірыліцы.[6]
Латынізаваны алфавіт караімаў Крыма (яналіф, 1920-1930-я гады)[30]
| A a | B ʙ | C c | Ç ç | D d | E e | F f | G g |
| H h | I i | J j | Q q | Ƣ ƣ | L l | M m | N n |
| Ꞑ ꞑ | O o | Ɵ ɵ | P p | S s | Ş ş | Ь ь | K k |
| U u | V v | Y y | R r | T t | X x | Z z | Ƶ ƶ |
Сучасны алфавіт
У Літве і Польшчы для пісьма на караімскай мове выкарыстоўваецца зменены лацінскі алфавіт, а ў Крыме і ва Украіне — кірыліца. З XVII да XIX стагоддзя выкарыстоўваліся яўрэйскія літары.[6]
Кірылічны алфавіт караімаў Крыма
| А а | Б б | В в | Г г | Гъ гъ | Д д | Дж дж | Е е |
| Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Къ къ | Л л | М м |
| Н н | Нъ нъ | О о | Ӧ ӧ | П п | Р р | С с | Т т |
| У у | Ӱ ӱ | Ф ф | Х х | Хъ хъ | Ц ц | Ч ч | Ш ш |
| Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
- Літары Е, Ю і Я ўжываюцца толькі пасля Л як паказчык мяккасці
- Літары Ж і Ц выкарыстоўваюцца толькі ў рускіх запазычаннях
Лацінізаваны алфавіт караімаў Літвы
| A a | B b | C c | Ch ch | Č č | D d | Ď ď | Dž dž |
| E e | Ė ė | F f | G g | H h | I i | Y y | J j |
| K k | L l | Ľ ľ | M m | N n | Ń ń | O o | Ö ö |
| P p | R r | S s | Ś ś | Š š | T t | Ť ť | U u |
| Ü ü | V v | Z z | Ž ž | Ź ź |
Remove ads
Лексіка
Лексіка караімскай мовы складаецца з наступных пластоў:[31]
- сярэдне-кыпчацкі пласт. Прыцак сцвярджаў, што караімская мова захавала некаторую старажытную лексіку, якая паходзіць да старажытнацюркскай мовы і старажытнаўйгурскай мовы, але большасць лексікі — чыста кыпчацкая. Таксама заўважны падабенствы з палавецкай мовай;
- запазычанні з яўрэйскіх літургічных моў, а менавіта — іўрыта і арамейскай[32]. Найбольшы ўплыў іўдаізму заўважаецца на прыкладзе літургічных тэкстаў, у тым ліку перакладзе Бібліі. Часта гэта ўласныя імёны, геаграфічныя назвы, некаторыя тэрміны з вобласці рэлігіі, геаграфіі і астраноміі;
- вялікі ўплыў на мову ў X—XI стагоддзях аказалі арабская і персідская мовы. Большая частка рэлігійнай тэрміналогіі ў мове з’яўляецца арабскай па этымалогіі[23];
- славянскі элемент: напрыклад, слова cena роднаснае бел.: цана, ƣarbuz роднаснае бел.: гарбуз, а tütün, меркавана, паходзіць ад бел.: тытунь (тутунь)[6])[33].
Ёсць сведчанні аб моўным пурызме ў XX стагоддзі. Так, Серая Шапшал, заняўшы пост гахама Польшчы, правёў шэраг рэформ, адна з якіх была скіравана на цюркізацыю караімаў і пазбаўленне ад іўдзейскага ўплыву. Некаторыя словы яўрэйскага паходжання былі заменены на цюркскі лад (як, напрыклад перайменаванне пасады «хахам» у «гахам»).[34]
Славянскі ўплыў
Многія даследчыкі кажуць аб тым, што славянскія элементы ў караімскіх дыялектах звычайна маюць рэгіянальны характар:[27][6]
- уплыў рускай мовы на крымскі дыялект;
- уплыў украінскай, рускай і польскай моў на галіцкі дыялект;
- уплыў беларускай і польскай моў на тракайскі дыялект.
Пры разглядзе моўных кантактаў караімскай са славянскімі мовамі высвятляецца, што яна паказвае вялікую здольнасць да рэлексіфікацыі і рэкалібравання. Так, слова «шахматы» трапіла ў караімскую мову ў адаптаваным выглядзе šachlar з суфіксам -lar для азначэння множнага ліку. Прыкладам рэкалібравання можа быць jérdégi (бульба) ад jér (зямля), якое ўтварылася па польскай мадэлі ад слова польск.: ziemniak, або складанае ўтварэнне jér isi (земляробства) ад jér (зямля) + isi (працаваць).[6]
Remove ads
Фаналогія
Інвентар зычных
Інвентар галосных
Фанатактыка
У той час як у большасці моў цюркскай сям’і назіраецца палатальная гармонія галосных, у трокскай караімскай мове назіраецца гармонія ў палаталізацыі зычных. Такім чынам, у любым слове можна знайсці толькі палаталізаваныя або толькі непалаталізаваныя зычныя[29]. Палаталізаваныя зычныя ўзнікаюць пры наяўнасці пярэдніх галосных, а непалаталізаваныя зычныя — пры наяўнасці задніх. Як і ў большасці цюркскіх моў, практычна ўсе зычныя ў караімскай мове існуюць як у палаталізаванай, так і ў непалаталізаванай формах, што можа быць яшчэ адным доказам іх генетычнага сваяцтва[35]. Аднак трэба быць асцярожнымі ў такіх меркаваннях, улічваючы, што караімы кантактавалі з ліпкаўскай татарскай мовай у Літве на працягу сотняў гадоў.
Караімская таксама дэманструе гармонію галосных, у выніку якой суфіксальныя галосныя (пярэднія або заднія) гарманіруюць з галоснымі ў аснове слова[23].
Remove ads
Марфалогія
Караімская марфалогія суфіксальная і моцна аглюцініруючая. У караімскай мове няма прэфіксаў, а ёсць паслялогі. Назоўнікі скланяюцца па сямі склонах (назоўны, родны, давальны, вінавальны, аблятыўны, месны склон і інструментальны, які з’яўляецца рэдкім для іншых цюркскіх моў). Прыкметнай асаблівасцю спражэння дзеясловаў у караімскай мове з’яўляецца магчымасць скарочаных формаў.
Remove ads
Сінтаксіс
Гістарычна караімы мелі тыпова цюркскі парадак слоў SOV. Пры гэтым караімская мова набыла больш свабодны парадак слоў з-за шырокіх сітуацый моўнага кантакту і ў цяперашні час аддае перавагу канструкцыям SVO[25]. З-за аглюцінатыўнага характару караімскай марфалогіі займеннікавыя дзейнікі часта апускаюцца, паколькі тая ж інфармацыя ўжо прадстаўлена ў флексіі галоўнага дзеяслова. Вяршыня сінтаксічнай структуры ў караімскай звычайна знаходзіцца ў канцы (head-final), а таксама ў ёй выкарыстоўваюцца паслялогі.
Караімскі сінтаксіс дэманструе шматлікія выпадкі капіравання кодаў (code-copying), у выніку чаго караімская насычаецца сінтаксічнымі ўласцівасцямі іншых моў у асобным рэгіёне з-за моцнага моўнага кантакту. Уздзеянне такога моўнага кантакту праяўляецца таксама ў караімскай лексіцы, якая мае шырокія запазычанні[23]. У апошнія часы значныя запазычанні таксама з’яўляюцца рэпрэзентацыяй недахопаў у лексіконе[20].
Remove ads
Стан мовы
Большасць[37] дыялектаў караімскай мовы цяпер часта апісваюцца як вымершыя. Захаванне караімскай мовы ў Літве цяпер знаходзіцца пад пагрозай з-за рассейвання носьбітаў караімскай мовы падчас савецкага рэжыму пасля Другой сусветнай вайны, вельмі невялікай колькасці носьбітаў і сталага ўзросту тых, хто свабодна размаўляе на мове[25]. Дзеці і ўнукі носьбітаў караімскай мовы размаўляюць па-літоўску, па-польску ці па-руску, і толькі старэйшае пакаленне размаўляе на караімскай мове.
На богаслужэннях у кенасах у Тракаі або ў Вільнюсе чытаюцца малітвы на караімскай мове, але малітвенная мова даволі моцна адрозніваецца ад гутарковай[38].
Вывучэнне і выкладанне караімскай мовы
У Троках пры падтрымцы Кёльнскага ўніверсітэта і Упсальскага ўніверсітэта з 2003 года праводзіцца летняя школа па вывучэнні тракайскага дыялекту караімскай мовы.[39][40][41]. Ева Чато Ёхансан, Дэвід Натан і Карына Фіркавічутэ пры падтрымцы ЮНЕСКА[42] распрацавалі мультымедыйны дапаможнік па вывучэнні мовы — «Spoken Karaim»[43]. Аснову гэтага праекта складае корпус высакаякасных лічбавых аўдыёзапісаў, а таксама відэакліпаў з удзелам носьбітаў караімскай мовы. На аснове гэтага корпуса распрацавана транскрыцпія, слоўнік, канкарданс і граматыка[44].
У 2006 годзе караімская мова была прызнана адной з 16 рэгіянальных моў Украіны, дзе 72 чалавекі пазначылі яе ў якасці роднай.[45]
У Крымскім інжынерна-педагагічным універсітэце на кафедры крымскататарскай літаратуры праводзіліся параўнальныя даследаванні крымскататарскай і караімскай моў[46][47]. Разглядалася пытанне аб штатным выкладанні караімскай мовы ва ўніверсітэце. Асацыяцыя крымскіх караімаў «Крымкарайлар» арганізавала 3 нядзельныя школы, у якіх 25 вучняў вывучаюць караімскую мову, гісторыю і культуру. З 2011 года факультатыў па вывучэнні караімскай мовы арганізаваны і ў Еўпаторыі[48]. У Мелітопалі Соф’я Геліеўна Ялпачык выкладае дзецям крымскі дыялект караімскай мовы.
У 2011 годзе ў Ягелонскім універсітэце (Кракаў, Польшча) Міхал Немет[49], сваяк выбітнага караімскага пісьменніка і драматурга Сергіуша Рудкоўскага, абараніў дысертацыю па караімскай літаратуры на луцка-галіцкім дыялекце[50]. Ва ўніверсітэце імя Адама Міцкевіча ў Познані старшы навуковы супрацоўнік Генрык Янкоўскі кіруе вывучэннем караімскай мовы. У 2022 годзе ён жа выкладае караімскую мову слухачам Школы рэдкіх яўрэйскіх моў Оксфарда. Працягваецца рэпублікацыя мастацкіх твораў выдатнага асветніка і філолага Аляксандра Мардковіча на луцкім дыялекце караімскай мовы з даваеннага часопіса Karaj Awazy.
Remove ads
Гл. таксама
Крыніцы
Літаратура
Спасылкі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads