Кернаў

Назва Кернаў, Кернава (літ.: Kernavė, Кярнаве) ад назвы ракі Kernavė, якая ад літоўскага kernavė «топкае месца ў лугах, у лясах». Такога ж паходжання літоўскія рачныя назвы Kernavas, Kerniava, Kernavė^[3], назва ракі Кернава (прыток вілейскай Ашмянкі).

Хроніка Быхаўца падае міфалагізаваную версію паходжання кернаўскай назвы — ад імя легендарнага князя Кернуса, які нібыта заснаваў Кернаў. Так жа сама утварылася і імя Швінтарог (ад мясціны *Šventaragis «Святы рог» пасярод цяперашняй Вільні).

Варыянты назвы ў гістарычных крыніцах: Kernow (1365), Керново (XVI стагоддзе), Керновъ (1689); у беларускіх тэкстах таксама ўжываюцца формы Кернова^[4] і Кернава.

Першы пісьмовы ўспамін пра Кернаў датуецца 1279 годам («Старэйшая рыфмаваная хроніка», «Хроніка Германа Вартберга») у звязку з рэйдам крыжакоў. Абарончую сістэму паселішча ў XIII—XIV стагоддзях складалі 5 замкаў на правым беразе Віліі, ад якіх засталіся гарадзішчы, цяперашнія іх назвы — Замкавая Гара (вышыня 30 м, плошча 5,82 га); Гара Ахвярніка (або Святая Гара; вышыня 13—18 м, плошча 1,3 га); Гара Ліздзейкі (або Крывейтэ; вышыня 25—30 м, плошча 0,4 га); «Сталец Міндоўга» (вышыня 22 м, плошча 1,08 га); Гара Кернава (стаіць асобна ад асноўнай групы, разам з могільнікам займае 1,48 га).

У Кернаве, паводле адной з версій, была рэзідэнцыя вялікага князя літоўскага Трайдзеня і потым вялікага князя Гедзіміна, яе лакалізуюць на Гары Ахвярніка. Гандлёва-рамесны пасад месціўся вакол замкаў, вакольны горад — на Замкавай Гары. Забудова была драўлянай^[5]. Пахавальны абрад на могільніку сведчыць пра суіснаванне ў XIII—XIV стагоддзях паганскіх і хрысціянскіх традыцый. У 1365 годзе Кернаў значна пацярпеў у часе рэйду тэўтонскіх рыцараў. У 1390 годзе атрад крыжакоў на чале з маршалам Энгельгартам фон Рабэ знішчыў драўляныя замкі, іх не аднаўлялі і паселішча страціла значнасць.

У XV стагоддзі ў даліне, якую называюць цяпер далінай Паяты (каля 25 га), на беразе Віліі з’явілася новае паселішча, яно ўваходзіла ў склад Віленскага павета. Каля 1420 года вялікі князь Вітаўт заснаваў у Кернаве касцёл. У 1571 годзе кароль і вялікі князь Жыгімонт Аўгуст надаў мястэчку магдэбургскае права, якое ў 1792 годзе пацвердзіў кароль і вялікі князь Станіслаў Аўгуст Панятоўскі. У XVI—XVII стагоддзях аўтары тагачасных гістарыяграфічных твораў («Хроніка» Мацея Стрыйкоўскага, Густынскі летапіс, «Гісторыя» Альберта Каяловіча) называлі Кернаў адным з найважнейшых палітычна-адміністрацыйных цэнтраў Вялікага Княства Літоўскага ў XIII—XIV стагоддзях.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай 1795 года Кернаў апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, у Віленскім павеце. У канцы XIX — пачатку XX стагоддзяў у мястэчку дзейнічалі касцёл і капліца.

За часамі Першай сусветнай вайны з 1915 года Кернаў быў заняты войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай Кернаў абвешчаны часткай Беларускай Народнай Рэспублікі^[6]. Раней свае прэтэнзіі на тэрыторыю выказала Літва. Па польска-літоўскіх баях і падпісанні пагаднення паміж Польскай Рэспублікай і Літвой у 1919 годзе ён апынуўся ў складзе Літвы.

З 1940 года ў Літоўскай ССР. У 1960 годзе тэрыторыю старажытнага паселішча і замкаў абвясцілі запаведнікам. У 2004 годзе Кернаў занеслі ў Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

З 1990 года ў складзе адноўленай незалежнай Літвы.

Назва

Гісторыя

Насельніцтва

Славутасці

Галерэя

Гл. таксама

Крыніцы

Літаратура

Спасылкі

Wikiwand - on