Паланечка

Палане́чка^[1] (трансліт.: Palaniečka, руск.: Полонечка) — вёска ў Баранавіцкім раёне Брэсцкай вобласці. Уваходзіць у склад Вольнаўскага сельсавета. Размешчана за 35 км на паўночны ўсход ад Баранавічаў, за 21 км ад чыгуначнай станцыі Пагарэльцы на лініі Баранавічы — Мінск, на рацэ Змейцы (прыток Ушы), з Баранавічамі злучана аўтадарогай. Насельніцтва 612 жыхароў, 264 гаспадаркі (2005).

Вёска Паланечка Касцёл Святога Юрыя Краіна Беларусь Вобласць Брэсцкая Раён Баранавіцкі Сельсавет Вольнаўскі Каардынаты 53°20′31″ пн. ш. 26°15′35″ у. д.HGЯO Заснаваны XVI стагоддзе Вышыня цэнтра 154 м Насельніцтва ▼331 чал. (2019) Канфесійны склад каталікі, праваслаўныя Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 163 Паштовы індэкс 225366 Аўтамабільны код 1 СААТА 1204807055 Паланечка на карце Беларусі ±

Паланечка на Вікісховішчы

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Паланечка згадваецца ў XVI стагоддзі як мястэчка ў Новагародскім павеце, уладанне Рудамінаў-Дусяцкіх. Пазней мясцовасць перайшла да Радзівілаў, за якімі ў канцы XVIII — пачатку XIX стагоддзяў тут збудавалі цагляны палац, у якім размяшчаліся вялікія бібліятэка, архіў, творы мастацтва і калекцыя манет. Першым яго гаспадаром быў князь Мацей Радзівіл, павенчаны з Альжбетай Хадкевіч.

У 1751 годзе ў мястэчку ўзведзены драўляны касцёл Святога Юрыя. У 1777 годзе мястэчка наведаў рускі пісьменнік Дзяніс Фанвізін на шляху з Масквы ў Францыю. Ён пакінуў запісы аб мястэчку і яго ваколіцах.

Пад уладай Расійскай імперыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Паланечка апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у складзе Навагрудскага павета. У 1819 годзе тут пабудаваны вадзяны млын.

Напалеон Орда, Палац Радзівілаў

Паводле інвентару 1844 года ў мястэчку было 58 двароў з поўнымі надзеламі і 32 двары з прысядзібнымі дзялянкамі. У местачкоўцаў было каля 50 кароў, 26 коней. Гаспадар Паланечкі князь Канстанцін Радзівіл вызначаўся прагрэсіўнымі поглядамі, падтрымліваў сувязі і сустракаўся з патрыятычнымі дзеячамі Расіі, Польшчы і Беларусі. У 1845 пад яго апякунствам тут знаходзілася рэдакцыя часопісу «Народ і час», які выдаваў Я. Філіповіч (выйшаў толькі 1 нумар). К. Радзівіла ў Паланечцы наведаў паэт Уладзіслаў Сыракомля. У часы нацыянальна-вызваленчага паўстання (1863—1864) у ваколіцах мястэчка дзейнічалі паўстанцкія аддзелы.

У сярэдзіне 1880-х гадоў пад назвай Паланечка існавалі 3 населеныя пункты: мястэчка — 62 двары, касцёл, капліца, земскае народнае вучылішча, вадзяны млын, крама; вёска (9 двароў) і маёнтак.

Найноўшы час

У 1909 годзе сяло ў Жухавіцкай воласці Навагрудскага павета.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Паланечка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стала цэнтрам гміны Баранавіцкага павета Навагрудскага ваяводства. У гэты час існавалі мястэчка (99 двароў) і фальварак.

У 1939 годзе Паланечка ўвайшла ў склад БССР. З 15 студзеня 1940 года ў Гарадзішчанскім раёне Баранавіцкай вобласці. 12 кастрычніка 1940 года стала цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі.

У Вялікую Айчынную вайну з канца чэрвеня 1941 года да 7 ліпеня 1944 года акупіравана нямецка-фашысцкімі захопнікамі. На франтах вайны загінуў 71 аднасяльчанін.

З 25 снежня 1962 года ў Баранавіцкім раёне.

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Касцёл
• 
  Палац Радзівілаў
• 
  Палац, сходы
• 
  Аранжарэя

У 1940—1960 гадах цэнтр Паланечкаўскага сельсавета^[2]. Да 1962 года вёска ўваходзіла ў склад Вольнаўскага сельсавета^[3], да 21 ліпеня 1986 года — у склад Савіцкага сельсавета^[4].

Да 26 чэрвеня 2013 года вёска ўваходзіла ў склад Паланечкаўскага сельсавета^[5].

Інфраструктура

Працуюць выканкам сельсавета, калгасная сядзіба, рамонтныя сельскагаспадарчыя майстэрні, ветэрынарны ўчастак, сярэдняя школа, клуб, бальніца, аптэка, аддзяленне сувязі, бібліятэка, магазін.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе:
  • 1886 — 62 двары, 454 жыхары, у маёнтку і вёсцы — 9 двароў.
• XX стагоддзе:
  • 1901 — 459 жыхароў, у маёнтку — 29 жыхароў.
  • 1909 — 90 двароў, 488 жыхароў, у маёнтку — 29 жыхароў.
  • 1921 — 99 дамоў, 523 жыхары, у фальварку — 9 дамоў, 77 жыхароў.
  • 1959 — 404 жыхароў.
  • 1970 — 1071 жыхар.
  • 1998 — 291 двор, 662 жыхары.
• XXI стагоддзе:
  • 2005 — 612 жыхароў, 264 гаспадаркі.

Славутасці

Палац Радзівілаў

• Палац Радзівілаў (першая палова XIX стагоддзя) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000061шыфр 113Г000061
• Юр’еўскі касцёл са званіцай (1751, 1827, 1897) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Г000062шыфр 112Г000062
• Капліца каля касцёла (пачатак XX стагоддзя)
• Плябанія (пачатак XX стагоддзя)
• Вадзяны млын (1819)
• Праваслаўная капліца на могілках (пачатак XX стагоддзя)
• Брацкая магіла савецкіх воінаў
• Помнік землякам.

Страчаныя

• Адзіны ў раёне турбінны млын (1819). У 1970-я гады па загадзе старшыні калгаса з яго знялі ацынкаваную бляху, пасля чаго помнік прамысловай архітэктуры раскалоўся на дзве паловы і абрынуўся ў раку^[6].

• 
  Юр'еўскі касцёл
• 
  Званіца і капліца каля касцёла
• 
  Касцёл і плябанія
• 
  Праваслаўная капліца на могілках
• 
  Вадзяны млын

Вядомыя асобы

• Веслаў Дымны (1936—1978) — польскі акцёр, сцэнарыст, мастак-пастаноўшчык і пісьменнік.
• Мікалай Мікалаевіч Папок (нар. 1953) — беларускі спецыяліст у галіне тэхналогіі машынабудавання.
• Канстанцін Радзівіл (1793—1869) — навагрудскі павятовы маршалак (1832—1834).
• Мікалай Людвігавіч Светлік (1904—1972) — Герой Сацыялістычнай Працы.
• Іван Віктаравіч Шут (нар. 1932) — вучоны ў галіне прыладабудавання.

Цікавыя факты

• У мясцовым касцёле Св. Георгія хрысцілі Ігнацыя Дамейку.

Зноскі

1. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)
2. Рашэнне выканкома Брэсцкага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 14 красавіка 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 10.
3. Рашэнні выканкома Брэсцкага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 15 студзеня і 22 сакавіка 1962 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1962, № 19 (978).
4. Рашэнне выканкома Брэсцкага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 21 ліпеня 1986 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1986, № 30 (1872).
5. Решение Брестский облсовет 286 26.06.2013 Об изменениях в административно-территориальном устройстве Барановичского района Брестской области (руск.). Архівавана з першакрыніцы 2 жніўня 2015. Праверана 2 жніўня 2015.
6. Старыя вёскі і мястэчкі Баранавіцкага края