Ферэнц Салашы
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Фе́рэнц Са́лашы (венг.: Szálasi Ferenc; 6 студзеня 1897, Каша (цяпер Кошыцы, Славакія) — 12 сакавіка 1946, Будапешт) — венгерскі нацыянал-сацыялістычны дзеяч, заснавальнік і лідар партыі Скрыжаваныя стрэлы (1935—1945), у кастрычніку 1944 — сакавіку 1945 «Нацыянальны лідар» (венг.: Nemzetvezető) Венгерскай дзяржавы, «апошні саюзнік Гітлера».
Remove ads
Біяграфія
Бацька Салашы быў прафесійным салдатам аўстра-венгерскай арміі. Яго продкі па бацькаўскай лініі былі армянамі[7][8][9] (прозвішча яго дзеда была Саласьян[7]) і немцамі[9], па матчынай лініі венграмі і славакамі[8]. Служыў у аўстра-венгерскай арміі падчас Першай сусветнай вайны, затым у Генеральным штабе Венгрыі, даслужыўся да маёра (1933), пасля чаго сышоў у адстаўку і заняўся палітыкай. Прыхільнік тэрытарыяльнага і культурнага экспансіянізму, дамінацыі Венгрыі ў Еўропе. У 1935 годзе стварыў Партыю нацыянальнай волі, неўзабаве забароненую ўрадам Хорці за радыкалізм. Новая яго партыя, якая звалася, на ўзор НСДАП, Венгерскай нацыянал-сацыялістычнай партыяй, таксама была забаронена ў 1937 годзе. Пасля аншлюсу Аўстрыі прыхільнікі Салашы, якія сталі папулярнымі ў грамадстве, пачалі экстрэмісцкія выступленні, і па загадзе Хорці ў 1938 годзе ён быў пасаджаны ў турму. Крайне правыя, якія засталіся на свабодзе, стварылі кааліцыйную партыю «Скрыжаваныя стрэлы» (венг.: Nyilaskeresztes párt), лідарам якой быў абвешчаны Салашы, які знаходзіўся ў зняволенні. На парламенцкіх выбарах 1939 года «Скрыжаваныя стрэлы» атрымалі 30 месцаў, а ў 1940 годзе іх правадыр быў вызвалены па амністыі, але і гэта партыя неўзабаве была забаронена за крытыку недастатковага ўдзелу Венгрыі ў распачатай Другой сусветнай вайне і працягвала дзейнічаць падпольна.

Салашы ўступіў у прамы кантакт з гітлераўскім урадам і атрымаў яго палітычную падтрымку. У сакавіку 1944 года прагерманскі ўрад Дзёмэ Стояі легалізаваў «Скрыжаваныя стрэлы», якія сталі магутнай палітычнай сілай. Але калі ў жніўні-верасні 1944 года савецкія войскі наблізіліся да межаў Венгрыі, Хорці, які задумаў заключыць сепаратнае перамір'е з СССР, загадаў зрушыць Стояі і арыштаваць Салашы. Гэтага не мог пацярпець Гітлер, які ўжо страціў да гэтага часу ўсіх сваіх саюзнікаў, якія або былі акупаваны войскамі антыгітлераўскай кааліцыі, або самі перайшлі на яе бок і абвясцілі Германіі вайну (як Румынія і Фінляндыя). Венгрыя мела асаблівую стратэгічную значнасць з-за радовішчаў нафты. У кастрычніку 1944 года немцы здзейснілі ў Будапешце дзяржаўны пераварот, сын Міклаша Хорці быў выкрадзены штурмавікамі Ота Скарцэні, і рэгент быў вымушаны адмовіцца ад сваіх паўнамоцтваў на карысць Салашы, які стаў прэм'ер-міністрам і главой дзяржавы («правадыром (фюрарам) венгерскага народа»), які атрымаў назва Венгерскі Саюз Старажытных Земляў.
![]() |
Асноўныя паняцці |
Дыктатура • Правадырызм • Правая ідэалогія • Шавінізм • Расавая палітыка • Мілітарызм • Антыдэмакратызм |
Ідэалогія |
Фёлькішэ бевегунг • «25 пунктаў» • «Мая барацьба» • Унтэрменш • Нюрнбергскія расавыя законы • Расавая тэорыя Гюнтэра • Расавая палітыка • «Міф дваццатага стагоддзя» |
Гісторыя |
Трэці рэйх • Ноч доўгіх нажоў • Крыштальная ноч • Другая сусветная вайна • Вырашэнне чэшскага пытання / яўрэйскага пытання • Катастрофа еўрапейскага яўрэйства • Халакост • Нюрнбергскі працэс |
Асобы |
Адольф Гітлер • Відкун Квіслінг • Войцех Тука • Генрых Гімлер • Герман Герынг • Рудольф Гес |
Арганізацыі |
НСДАП • СА • СС • Гітлерюгенд • Вервольф • Саюз нямецкіх дзяўчат • Юнгфольк • Саюз дзяўчынак • Зімовая дапамога • Германскі працоўны фронт • Сіла праз радасць • Вера і прыгажосць • Нацыянал-сацыялістычныя (мехкорпус • авіякорпус • народная дабрачыннасць • жаночая арганізацыя • саюз студэнтаў • саюз урачоў • саюз настаўнікаў • саюз юрыстаў • саюз дапамогі ахвярам вайны) |
Нацысцкія партыі і рухі |
Венгрыя • Паўночны Каўказ • Бельгія • Нідэрланды • Чачня • Нарвегія • Латвія • Беларусь |
Роднасныя паняцці |
Фашызм • Антыкамунізм • Неанацызм • Інтэгральны нацыяналізм • Нацысцкі акультызм |
Партал:Нацысцкая Германія · Праект «Фашызм» |
Пасля прыходу Салашы да ўлады пачаліся масавыя акцыі па знішчэнні сотняў тысяч венгерскіх яўрэяў і цыган і іх дэпартацыі ў Германію; па меры таго, як набліжаліся савецкія войскі, зняволеных выводзілі з лагераў і гналі ўглыб краіны да германскай мяжы (марш смерці). Масавыя забойствы ў Венгрыі лічацца адным з апошніх эпізодаў Халакоста.
Remove ads
Суд і пакаранне смерцю
24 снежня 1944 года савецка-румынскія войскі наблізіліся да Будапешта і да лютага разграмілі яго немцкіх і венгерскіх абаронцаў; Салашы працягваў кантраляваць раёны Венгрыі, незанятыя савецкай арміяй, да красавіка 1945 года, пасля чаго схаваўся ў Аўстрыі. Там ён быў арыштаваны амерыканцамі, выдадзены венгерскаму ўраду, паўстаў перад судом у Будапешце па абвінавачванні ў ваенных злачынствах і злачынствах супраць чалавечнасці, дзе быў прысуджаны да смяротнага пакарання. 12 сакавіка 1946 года Ферэнц Салашы быў павешаны. Разам з ім былі пакараны смерцю дзеячы «Скрыжаваных стрэл» Габар Вайна, Карай Берэгфі і Ёжэф Гера.
Remove ads
Зноскі
- Ferenc Szálasi // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
- Franz Szalasi // Munzinger Personen Праверана 9 кастрычніка 2017.
- Салаши Ференц // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
- Národní autority České republiky Праверана 8 студзеня 2023.
- Terence Ball, Richard Bellamy. «The Cambridge History of Twentieth-Century Political Thought». — Cambridge University Press, 2003 — p.140 — ISBN 9780521563543
«Szalasi was descended from an eighteenth-century Armenian immigrant named Salosian.»
- Hans Rogger, Eugen Joseph Weber. «The European right: a historical profile» — University of California Press, 1965 — p.389
«Szalasi's father was of Armenian, and his mother of mixed Slovak-Magyar, stock.»
- Stanley G. Payne. «A History of Fascism, 1914—1945» — University of Wisconsin Pres, 1996 — p.271 — ISBN 9780299148737
«Szalasi was born in 1897, descended from an Armenian named Salosian who had immigrated into Hungarian Transylvania in the eighteenth century. His father born of Austro-German mother, had in turn married a Slovak-Hungarian women, so that Szalasi…»
Спасылкі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads