Ваенная аперацыя супраць Ісламскай дзяржавы

Вае́нная апера́цыя су́праць «Ісламскай дзяржавы» (араб. العمليات العسكرية ضد داعش‎) — умяшанне шэрагу краін у канфлікты, якія адбываюцца на тэрыторыі Ірака, Сірыі і Лівіі, з мэтай перашкодзіць распаўсюджванню тэрарыстычнай арганізацыі «Ісламская дзяржава».

Ваенная аперацыя супраць Ісламскай дзяржавы
Асноўны канфлікт: вайна супраць тэрарызму, грамадзянская вайна ў Сірыі, Грамадзянская вайна ў Іраку, Грамадзянская вайна ў Лівіі (з 2014), рэлігійныя сутыкненні ў Нігерыі, вайна ў Афганістане (з 2015), Барацьба з тэрарызмам на Паўночным Каўказе (2009—2017), Ісламскі тэрарызм у Еўропе, Бітва за Мараві
У верхнім куце: F-15 Eagle над паўночным Іракам; у левым куце: F-22 Raptor; у правым куце: іракскія салдаты Пешмяргі; у ніжнім куце: F/A-18 Super Hornet на палубе авіяносца ЗША.
Дата	13 чэрвеня 2014 — 23 сакавіка 2019[1]
Месца	Сірыя,  Ірак,  Лівія,  Емен,  Афганістан[2],  Нігерыя,  Камерун[3],  Філіпіны[4] Тэрарыстычныя атакі:  Еўрапейскі Саюз,  Расія,  ЗША
Прычына	стварэнне халіфата «Ісламская дзяржава» рашэннем баевікоў і халіфа Абу Бакр аль-Багдадзі; жорсткасць і парушэнне правоў чалавека баявікамі «Ісламская дзяржава»; перашкода распаўсюджванню халіфата «Ісламская дзяржава»
Вынік	вызваленне ўсёй тэрыторыі, кантраляванай ІДІЛ у Сірыі і Іраку, пераход членаў і прыхільнікаў ІДІЛ да партызанскай вайны
Праціўнікі
Сілы кааліцыі: У Іраку і Сірыі:  ЗША  Вялікабрытанія  Іарданія  Канада (да 21 кастрычніка 2015 года)[5]  Францыя  Марока  Турцыя  Іракскі Курдыстан У Сірыі і Лівіі:  ААЭ Толькі ў Сірыі: Сірыйская апазіцыя Сірыйскі Курдыстан Сірыйскія туркмены  Бахрэйн  Катар  Саудаўская Аравія Толькі ў Іраку:  Аўстралія  Бельгія  Данія  Германія  Італія  Іспанія  Нідэрланды  Новая Зеландыя  Нарвегія  Партугалія Іракскія туркмены Іран і саюзнікі ў Іраку і Сірыі:  Іран Хезбала Іракскія шыіцкія групоўкі: Асаіб Ахль аль-Хак Арганізацыя Бадра Катаіб Хезбала Брыгада абяцанага дня  Сірыя  Расія[6]  Ірак (атрымлівае падтрымку ад усіх бакоў, якія супрацьстаяць ІД) Егіпет і саюзнікі ў Лівіі:  Егіпет Палата прадстаўнікоў Лівіі Усеагульны нацыянальны кангрэс Лівіі Нігерыя і саюзнікі ў Нігерыі  Нігерыя  Камерун  Чад  Нігер  Бенін  Афганістан[7]  Філіпіны  НАТА Ісламісты: ІДІЛ (з лета 2014) Віла’ят Кірэнаіка Віла’ят Сінай Віла’ят Емен Абу Са’яф Бока Харам[8] Віла’ят Хорасан[9] ІРУ[10] Віла’ят Каўказ[11]  Аль-Каіда (з 1988 года) Фронт аль-Нусра Харакат аш-Шабаб Браты-мусульмане і іншыя салафіты Ісламскі джыхад Ахрар аш-Шам рух Талібан
Камандуючыя
Дональд Трамп (з 20 студзеня 2017 года) Барак Абама (да 20 студзеня 2017 года) Джэймс Мэціс (з 20 студзеня 2017 года) Эштан Картэр (да 20 студзеня 2017 года) Джозэф Вотэл (з красавіка 2016 года) Ллойд Осцін (да красавіка 2016 года) Тэрэза Мэй (з 13 ліпеня 2016 года) Дэвід Кэмеран (да 13 ліпеня 2016 года) Малкальм Тэрнбул (з 15 верасня 2015 года) Тоні Эбат (да 15 верасня 2015 года) Шарль Мішэль (з 11 кастрычніка 2014 года) Эліа дзі Рупо (да 11 кастрычніка 2014 года) Паала Джэнцілоні (з 12 снежня 2016 года) Матэа Рэнцы (да 12 снежня 2016 года) Рэджэп Таіп Эрдаган Эршад Саліхі Масуд Барзані Абдала II Салман ібн Абдул-Азіз Аль Сауд Тамім бін Хамад Аль Тані Ангела Меркель Эмануэль Макрон (з 14 мая 2017 года) Франсуа Аланд (да 14 мая 2017 года) Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін Фуад Масум Хайдэр Аль-Абадзі Алі Хаменеі Хасан Рухані Касем Сулеймані Мохамад Алі Джаафары Хезбала Хассан Насрала Башар Асад Фахед Джасем аль-Фредж Махер Асад Абдул-Фатах Ас-Сісі Абдала Абдурахман ат-Тані Нігерыя Мохамаду Бухары Афганістан Ашраф Гані Радрыга Роа Дутэртэ Роналда Бацістута Енс Столтэнберг Кёрціс Скапароці Петр Павел ІД Абу Бакр аль-Багдадзі † (халіф «Ісламскай дзяржавы») ІД Гулмурод Халімаў (Міністр вайны ІД) ІД Абу Мухамад аль-Аднані † (прэс-сакратар і прапагандыст ІД) ІД Абу Сулейман ан-Насір † (кіраўнік Ваеннага савета ІД) ІД Абу Алі аль-Анбары † (галоўны Камандзір ІД у Сірыі) ІД Абу Набіль аль-Анбары † (галоўны камандзір ІД у Паўночнай Афрыцы) ІД Абу Муслім ат-Туркмані † (галоўны камандзір ІД у Іраку) Мухамад Абдулах (камандзір ІД ў Лівіі) Шадзі аль-Манаі † (камандзір ІД ў Сінаі) ІД Рустам Асільдераў † (эмір віла’ята Каўказ) Абу Вахіб † (камандзір ІД у правінцыі Анбар) Хафіз Саід Хан † (камандзір ІД у Афганістане і Пакістане) Усман Газі † (амір Ісламскага Руху Узбекістана) ІД Акрам Кірбаш † (вярхоўны суддзя ІД) ІД Абу Хішам аш-Шышані † (кіраўнік вытворчасці бомбаў і мін) ІД Мухамад Заалян аль-Афры † (міністр фінансаў ІД) ІД Абу Са’яф † (старэйшы эканамічны менеджар ІД) ІД Абу Умар аш-Шышані † (палявы камандзір ІД у Сірыі) Абубакар Шэкау (†) (лідар «Бока харам») ІД Абу Хаджэр ар-Русі † (член камандавання ІД)[12] ІД аль-Каўказі † (адзін са старэйшых памочнікаў Абу Бакра аль-Багдадзі)[13] Айман аз-Завахіры (лідар «Аль-Каіды») Абу Мухамад аль-Джулані (лідар «Фронт ан-Нусра») Мухамед Бадзі Рамадан Шалах Абу Джабір Мухамед Амар † Мула Ахтар Мансур † Мавлаві Хайбатула Ахундзада
Сілы бакоў
ЗША: 4850 салдат у Іраку 2500 салдат у Кувейце 7000 падрадчыкаў 500 ваенных інструктараў для салдат Ірака F/A-18 Super Hornet A-10 Thunderbolt F-15 Eagle F-16С F-22 Raptor B-52 і B-1 Lancer AV-8 Harrier C-130 Hercules Lockheed U-2 Boeing RC-135 Boeing KC-135 AH-64 Apache UH-60 Black Hawk AC-130 MQ-1 Predator і MQ-9 Reaper  Аўстралія: 400 ваеннаслужачых 200 сіл спецыяльных аперацый 6 F/A-18 Super Hornet 1 Boeing 737 AEW&C 1 KC-30A C-130 Hercules і C-17 Globemaster III  Канада: 600 ваеннаслужачых 100 сіл спецыяльных аперацый 6 CF-18 Hornet 2 CP-140 Aurora 1 CC-150 Polaris  Германія: 1200 ваеннаслужачых 6 Tornado 1 ваенны карабель самалёты запраўшчыкі  Турцыя: спецпрыз «Каманда» некалькі F-16C  Іарданія: 20+ F-16C  Катар: 2 Mirage 2000  Саудаўская Аравія: 4 F-15 Eagles Eurofighter Typhoon  ААЭ: 4 F-16C У Іраку і Сірыі: Каардынацыйны цэнтр па барацьбе з ІДІЛ  Ірак: 300 000 салдат 300 000 паліцэйскіх 10 000+ Humvee 10 ТОС-1A 12 Су-25 12 Ми-35 7+ Ми-28 140 M1 Abrams  Іракскі Курдыстан 200 000 ваеннаслужачых  Іран: 500 ваеннаслужачых спецпадраздзяленне «Эль-Кудс» 1500 байцоў Басіджа 7000 байцоў КСІР 30 000 ваеннаслужачых Узброеных сілаў Ірана 7 Су-25 F-4 Phantom БПЛА Mohajer-4 і Ababil  Сірыя: 178 000—250 000 ваеннаслужачых УС Сірыі (студзень 2015)[14] 80 000 апалчэнцаў Сіл нацыянальнай абароны[15]  Расія: Ваенна-Марскі Флот Расійскай Федэрацыі[16] ПКС РФ[17] Ваенна-паветраныя сілы Расійскай Федэрацыі[18] 12 Су-24 12 Су-25 6 Су-34 4 Су-30 17 Ми-24 14 Ми-8 Ад 200 да 1000 ваенных інструктараў і дарадцаў для УС Сірыі.  Егіпет: 6 F-16C  Нігерыя: 130 000 ваеннаслужачых 32 000 рэзервістаў 376 000 паліцэйскіх  Камерун: 20 000 ваеннаслужачых Афрыканскі Саюз: 8700 салдат Ісламская дзяржава: 200 000 баевікоў у Іраку і Сірыі (адзнака Іракскага Курдыстана) 100 000 баевікоў (адзнака джыхадзістаў) 70 000 баевікоў (адзнака Расіі) 20 000—31 500 баевікоў (адзнака ЦРУ) 5000 баевікоў у Лівіі 7000—10 000 баевікоў у Нігерыі 3 МіГ-21 1 МиГ-23 1 Ми-24 ~ 600 танкаў 6 дронаў Mohajer 4  Аль-Каіда Фронт ан-Нусра: 10 000 баевікоў Хорасан: 50 баевікоў 10 000—20 000 баевікоў да 60 000 талібаў
Страты
ЗША: 20 ваеннаслужачых забіта 6 грамадзянскіх забіта (5 пакараныя) 14 грамадзянскіх загінула у выніку тэракту ў Каліфорніі  Вялікабрытанія: 32 грамадзянскіх забіта (2 пакараныя) 1 добраахвотнік забіты 22 чалавека сталі ахвярамі тэракту ў Манчэстэры  Францыя: 130 грамадзянскіх загінула у серыі тэрарыстычных нападаў на Парыж 86 грамадзянскіх загінула ў выніку тэракту ў Ніцы  Бельгія: 35 грамадзянскіх загінула ў ходзе тэрарыстычнай атакі на Брусэль  Германія: 12 грамадзянскіх загінула у выніку тэракту ў Стамбуле  Турцыя: 1000 ваеннаслужачых забіта 180 грамадзянскіх забіта  Іарданія: 1 лётчык забіты (пакараны)  Ірак: больш 20 567 ваеннаслужачых забіта больш 20 000 ваеннаслужачых паранена 2 Ми-35 збіта  Іракскі Курдыстан 3000+ ваеннаслужачых забіта 15000+ ваеннаслужачых паранена 556+ ваеннаслужачых прапала або захопленыя ў палон  Сірыя: 40 438 салдат урадавых войскаў 25 927 членаў ваенізаваных фармаванняў 561 байцоў Хезбалы не менш за 60 іранскіх афіцэраў 1854 іншых замежных добраахвотнікаў  Іран: 35 ваеннаслужачых забіта  Расія: 1 Су-24 збіты турэцкімі ВПС, 1 лётчык загінуў 1 Ми-8 збіты, 1 вайсковец-кантрактнік загінуў 1 ваенны саветнік забіты[19][20] 1 вайсковец памёр (не баявая страта)[21] 2 грамадзянскіх забіта (абодва — пакараныя)[22][23] 219 грамадзянскіх загінула у выніку тэрарыстычнага акту 1 спецназавец загінуў падчас Вызвалення Пальміры 1 Ми-28 пацярпеў крушэнне, 2 чалавекі загінулі 1 ваенны загінуў ад раненняў пры абстрэле аўтакалоны 1 вайсковец загінуў, абараняючы гумканвой. Сірыйскі Ми-25 збіты, два расійскіх лётчыка загінула  Беларусь: 1 грамадзянскі загінуў у выніку тэрарыстычнага акту  Украіна: 4 грамадзянскіх загінула у выніку тэрарыстычнага акту  Нігерыя: 57 ваеннаслужачых забіта[24] 4 ваеннаслужачых паранена 2300 грамадзянскіх забіта  Камерун: 69 ваеннаслужачых забіта 180 грамадзянскіх забіта Ісламская дзяржава: 180 000[25]—190 000+ баевікоў забіта ў Іраку і Сірыі 81+ баевікоў забіта і 55 баевікоў захопленыя ў палон у Лівіі 212 танкаў знішчана 457 Humvee 394 іншых машын знішчана або пашкоджана, у тым ліку: 303+ тэхнічак і 26 бронемашын 3 МіГ-21 збіта 1 Ми-24 збіта  Аль-Каіда: Ахрар аш-Шам: 2 баевіка забіта Талібан: каля 30 000

У адказ на поспехі, дасягнутыя групоўкай «Ісламская дзяржава» (скарочана ІД) у чэрвені і ліпені 2014 года, некаторыя краіны пачалі ўмешвацца ў працяглую грамадзянскую вайну ў Сірыі і Іраку, а затым і ў Лівіі. Хуткія тэрытарыяльныя заваёвы ў Іраку і Сірыі на працягу першай паловы 2014 года, у сукупнасці з асуджанымі міжнароднай супольнасцю жорсткасцю і парушэннямі правоў чалавека, а таксама боязь далейшых нечаканых наступстваў грамадзянскай вайны ў Сірыі прымусіўлі многія краіны пачаць ваенныя дзеянні супраць ІДІЛ^[26].

Іран і яго саюзнікі першапачаткова прынялі ўдзел у наземных аперацыях пры падтрымцы знішчальнікаў і беспілотных лятальных апаратаў. У сярэдзіне лета 2014 года ЗША адправілі ў Ірак інструктараў, якія не прымалі непасрэдны ўдзел у баявых дзеяннях, а пачынаючы са жніўня пачалі маштабную паветраную кампанію.

1 лютага 2015 года прэм’ер-міністр Ірака заявіў, што вайна з «Ісламскай дзяржавай» фактычна з’яўляецца «Трэцяй сусветнай вайной», бо «ІД» заяўляе аб сваіх планах распаўсюдзіць вайну за межы Леванта і стварыць «Сусветны халіфат»^[27].

18 сакавіка 2015 года лідар тэрарыстычнай групоўкі «Ісламская дзяржава» Абу Бакр аль-Багдадзі атрымаў раненні ў выніку ўдару сіл антытэрарыстычнай кааліцыі па канвою з трох аўтамабіляў на мяжы Ірака і Сірыі.

Да 14 красавіка 2015 года пасля баёў ІД страціла 25—30 % (ад 8 да 9,6 тысяч квадратных кіламетраў) першапачатковых захопленых у Іраку тэрыторый^[28][29].

30 верасня 2015 года, па просьбе сірыйскага ўрада, Расійская Федэрацыя ўступіла ў вайну, пачаўшы ваенную аперацыю ў гэтай краіне.