Јановени

Јановени (грчки: Γιαννοχώρι, Јанохори; до 1927 г. Γιαννοβαίνη, Јановени^[2]) — село во Нестрамско, Егејска Македонија, денес во општината Нестрам во областа Западна Македонија, Грција. Лежи мошне блиску до границата со Албанија и сè до неговото иселување било населено исклучиво со Македонци.^[3][4]

Јановени Γιαννοχώρι
Јановени
Местоположба во областа Јановени Местоположба на Јановени во Костурскиот округ и областа Западна Македонија
Координати: 40°26.53′N 20°55.29′E
Земја	Грција
Област	Западна Македонија
Округ	Костурски
Општина	Нестрам
Општ. единица	Нестрам
Надм. вис.	&100000000000010300000001.030 м
Население (2021)[1]
• Вкупно	6
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)

Икона на Свети Јован Крстител од „Успение на пресв. Богородица“.

Географија

Селото се наоѓа во областа Нестрамкол, на 32 км југозападно од градот Костур. Лежи во јужното подножје на планината Алевица, по која оди грчко-албанскат граница. Крај селото тече реката Белица,^[5] десна притока на Бистрица, која денес во Грција се поимува како почеток на Бистрица.

Главна знаменитост на селото е црквата „Успение на пресв. Богородица“. Селото се дели на три маала – Горно, Средно и Долно.^[6]

Историја

Во Отоманското Царство

Во 1791 г. некои од жителите на Јановени, заедно со Омотско, соседните Слимница и Орешец и други се преселиле во Брацигово (Бугарија) поради притисоци од страна на албанското население.^[7]

На крајот на XIX век Јановени било големо македонско село, центар на петте села наричани „јановенски“ — Слимница, Пилкати, Јановени, Калевишта и Омотско.^[4][8][9] Жителите се занимавале претежно со печалбарство во Грција. Во Јановени е роден Кирко Арнаудов, основоположникот на родот Вазовци (на кој припаѓа бугарскиот преродбеник Иван Вазов), преселен во Сопот на крајот од XVIII век за време на Али-паша Јанински.^[10][11] Во 1868 г. е изградена првата училишнта зграда, а претходно свештениците држеле часови во црквата или во изнајмени простории.^[8]

На почетокот на XX век селото имало 80–100 куќи и 550 жители.^[6] Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. Јановени имало 490 жители Македонци и малку арнаути христијани.^[12]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Јановени е чисто македонско село во Костурската каза на Горичкиот санџак со 40 куќи.^[13]

Целото население било под врховенството на Цариградската патријаршија и биле под силен удар на грчката пропаганда. По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Јановени имало 448 Македонци под патријаршијата и работело грчко училиште.^[3][14] Во училиштето предавал јановенецот Анастасиос Сјукас, образуван во Битолската грчка гимназија.^[15]

Селото ги поддржувало грчките чети за верме на Грчката вооружена пропаганда во Македонија. Декци на грчкиот комитет биле В. Сидеров, П. Качамаков, Никола Симов, Н. Хаџиев и попот Христо Чалдиков.^[8] На почетокот на XX век на ова подрачје дејствувала албанската чета на Сали Бутка, кој собирал пари и добиток од Јановени, Пилкати, Слимница и Тухол.^[16]

Според Георги Константинов Бистрицки, пред Балканските војни Јановени имало 120 македонски куќи.^[3][17] Боривое Милоевиќ (Јужна Македонија“) за приближно истиот период вели дека Јановени се состои од 80 македонски куќи.^[18]

Во Првата балканска војна

За време на Првата балканска војна на 11 ноември 1912 г. грчката армија влегла во Костур, а турската се повлекла кон Горица (Корча). Во Тухол пристигнала 50-члена чета на чело со Димитрис Кордистас, която има за цел да опожари муслиманските села Чаир, Загар и Фуша и успеал да го запали Чаир. Меѓутоа, во Загар пристигнал Сали Бутка со двајцата синови и четата од 200 души, настапил кон Чаир, а потоа кон Тухол. Еден дел од четата на Кордистас зазела позиции на височината Ај Танаси за да го брани Тухол. Бутка ај раздвоил четата на две — едната кон Тухол по реката, а другата низ Кула - Дервент - Тодоро. Втората чета била пресретната од одред на Јован Котронов (Јоанис Котронис) од Јановени, кој ја напуштил работата во Арта и основач чета од околните села. Во борбата убиени се Котронов и уште тројца негови четници, а Албанците влегле во Тухол и делумно го запалиле. На помош на селото дошла чета од Котелци, на чело со Јотас Јоргос, која заедно со четниците на Ај Танаси ги протерала Албанците на Бутка. На 2 декември грчката армија ги разбила турските единици кај Смрдеш и V Дивизия напреднала кон Шак. Капетаните Никола Белов и Суљо во Јановени се обиделе да му дадат отпор на Бутка, но жителите на Јановени, Слимница и Пилкати пребегнале во Калевишта и Нестрам. Албанците на Сали Бутка и жители на Видово влегле во Јановени на 3 и 4 декември и го опљачкале. По ова, жителите на албанските села Загар и Фуша пребегнале во Ерсека, а грчката војска влегла во Јановени.^{[8][16][19][20]}

Во Грција

По Втората балканска војна во 1913 г. влегло во состав на Грција. Таа година населението броело 436 жители.^[4] Во 1917 г. тоа станало општина во која влегле Омотско, Тухолските Ливади и Загар.^[8] Во 1920 г. во селото се попишани 416 жители.^[4] Во 1924 г. учителот Анастасиос Сјукас го основал Јановенското напредно друштво, кое имало за цел да изгради ново училиште. Убавата нова зграда е изградена во 1926 г. од мајстори од Калевишта и во мај 1928 г. во неа учеле 94 ученици, а в детската градинка имала 25 деца.^[8] Сјукас напишал книга „Кратка историја на Јановени, Пилкати, Слимница, Калевишта и Тухол“, издадена во 1970 г.^[8][21]

Во 1927 г. селото е прекрстено во Јанохори (во превод Јанево село). Во 1928 г. селото имало 481 жители.^[4] При избунувањето на Грчко-италијанската војна 1940 г. селаните се евакуирани во Нестрам.^[8] По одбивањето на италијанските единици на албанска територија, населението се вратило.^[8] За време на окупацијата во Втората светска војна летото 1942 г. селото е изгорено од три германски баталјона заедно со Омотско, Пилкати и Слимница со цел да се ликвидираат базите на непријателот.^[22][23] Од 100 куќи во Јановени останале само 10-15.^[22]

За време на Граѓанската војна селото повторно силно настрадало, и на 27 јули 1947 г. е конечно напуштено од жителите.^[4][8]

Во 1953 година атарот на Јановени е придодаден кон оној на Тухол, а во 1961 г. селото е отпишано.^[4] Сепак, во поново време селото повторно се води како постоечко.

Население

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Население	467	0	—	—	—	24	17	0	6

Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Личности

• Васил Радис (р. 1930) — македонски и австралиски општественик
• Исидор Сидеров (Исидорос Сидерис, 1885 – 1943) — андартски капетан
• Кирко Иванов Арнаудов (1766 – ?) — основоположник на родот Вазовци, се преселил во Сопот, потоа станал калуѓер
• Николаос Љумбас (1895 - 1966) — генерал во Грција^[24]
• Ничо Арнаут (о. 1761 - ?) — мајстор-градител, се преселил во Брацигово во 1791 г., учествувал во реконструкцијата на Рилскиот манастир во 1816-1819 г., претставник на Брациговската градителска школа^[7]
• Симос Љумбас — политичар во Грција
• Христо Д. Шанов — лекар во Бугарија, завршил медицина на Атинскиот универзитет^[25]