Румелиски Пашалак

Не треба да се поистоветува со Румелија.

Румелиски Пашалак, или Румелиски Ејалет (отомански турски: ایالت روم ایلی, romanized: Eyālet-i Rūm-ėlicode: ota is deprecated ),^[2] познат како Румелиски Беглербеглук до 1591 година,^[3] ― покраина од прво ниво (пашалак/ејалет/беглербеглук) на Отоманската Империја која го опфаќала поголемиот дел од Балканот („Румелија“). Во поголемиот дел од својата историја, тој бил најголемата и најважната покраина на Империјата, опфаќајки клучни градови како Одрин, Јанина, Софија, Пловдив, Битола, Скопје и главното пристаниште Солун. Тој исто така бил меѓу најстарите отомански пашалаци, кој траел повеќе од 500 години со неколку територијални преструктуирања во текот на долгиот тек на неговото постоење.

Румелиски Пашалак Eyalet-i Rumeli
Пашалак на Османлиската Империја
↓ 1365–1867 ↓
Местоположба на Румелиски Пашалак Румелискиот Пашалак во 1609 година.
Главен град/седиште		Одрин (1362–1530) Софија (1530–1836) Битола (1836–1867)
Составни делови		{{{entities}}}
Историја
-	Основана	1365
-	Укината	1867
Површина
-	1844[1]	124.630 км2
Население
-	1844[1]	2.700.000 жит.
Претходи Следи Римска Империја Морејско Деспотство Второ Бугарско Царство Српско Деспотство Добруџанско Деспотство Прилепско Кралство Дејанова Држава Џеновска Газарија Кнежество Теодоро Кралство Босна Лешка Лига Венецијанска Албанија Островски Пашалак Кефенски Пашалак Босански Папалак Јанински Пашалак Кнежевство Србија Солунски Пашалак Одрински Пашалак Силистренски Пашалак Нишки Пашалак Видински Пашалак Хабсбуршка Монархија Битолски Вилает
Денес во		Албанија, Босна и Херцеговина, Бугарија, Грција, Косово, Македонија, Романија, Србија, Турција, Црна Гора, Украина, Унгарија, Хрватска

Главен град бил Одрин, Софија и на крајот Битола. Неговата заведена површина во алманах од 1862 година била 124,630 км².^[4]

Историја

Првично наречен беглербеглук или општо вилает („покраина“) Румелија, дури по 1591 година бил употребен поимот ејалет.^[3]

Првиот беглербег на Румелија бил Лала Шахин-паша, кој ја добил титулата од султанот Мурат I како награда за неговото заземање на Одрин во 1360-тите, и му била дадена воена власт над османлиските територии во Европа, со кои тој ефективно управувал како заменик на султанот додека султанот се враќал во Анадолија.^[3][5][6] Исто така, Силистренскиот Пашалак бил основан во 1593 година.

Од своето основање, покраината Румелија ја опфаќала целата европска сопственост на Отоманската Империја, вклучувајќи ги и прекудунавските освојувања како Акерман, сè до создавањето на понатамошни пашалаци во 16 век, почнувајќи со Островскиот (1533), Будимскиот (1541) и Босанскиот (1580).^[5][6]

Првиот главен град на Румелија веројатно бил Одрин, кој исто така бил, до падот на Константинопол во 1453 година, главен град на Османлиите. По неа некое време следела Софија и повторно Одрин до 1520 година, кога Софија повторно станала седиште на беглербегот.^[6] Во тоа време, беглербегот на Румелија бил командант на најважната воена сила во државата во облик на тимарско спахиска коњица, а неговото присуство во главниот град во овој период го направило редовен член на царскиот совет (диван). Од истата причина, моќните големи везири како Махмуд-паша Ангеловиќ или Паргали Ибрахим-паша го држеле беглербеглукот во тандем со власта на големиот везир.^[5]

Во 18 век, Битола се појавила како заменско престојувалиште на управникот, а во 1836 година службено станала главен град на пашалакот. Речиси во исто време, танзиматските реформи, насочени кон осовременување на Империјата, ги разделиле новите пашалаци на Скопски, Јанински и Солунски и го намалиле Румелискиот Пашалак на неколку покраини околу Битола. Застарениот пашалак опстанал до 1867 година, кога, како дел од преодот кон поунифицираниот вилаетски систем, неговата територија станала дел од Битолскиот Вилает.^[5][7][8]

Источна Румелија станала нова османлиска покраина во 1878 година (формално до 1908 година, но обединета со Кнежеството Бугарија од 1885 година).

Управници

Управникот на Румелискиот Пашалак бил нарекуван „Беглербег на Румелија“ (Румели бејлербеји) или „Валија на Румелија“ (Румели вали).

Управник	Владеење	Забелешки
Лала Шахин-паша		првиот беглербег на Румелија, лалата (туторот) на Мурат I.[9][потребен е подобар извор]
Тимурташ-бег	fl. 1385
Сулејман Челебија	before 1411	син на Бајазит I[10]
Михаоглу Мехмет-бег	1411
Мустафа-бег	1421[11]
Синан-паша ( син на благородникот Богдан)	1430
Хадим Шехабедин	1439–42[12]
Касим-паша	1443[13]
Омер-бег	fl. 1453[14]
Турахан-бег	пред 1456
Махмуд-паша	пред 1456
Ахмет	по 1456[се бара извор]
Хас Мурат-паша	ок. 1469–1473
Хадим Сулејман-паша	ок. 1475[15]
Давут-паша	ок. 1478[16]
Синан-паша	ок. 1481[17]
Месих-паша	по 1481[18]
Хасан-паша	fl. 1514[19]
Ахмет-паша	fl. 1521[20]
Ѓузелџе Касим-паша	ок. 1527[21]
Ибрахим	fl. 1537[22]
Хосров-паша	јуни 1538[23]–?
Али-паша	fl. 1546[24]
Соколу Мехмет-паша	fl. 1551[25]
Шемси Ахмед-паша	1564 – 1569[26]
Доганџи Мехмет-паша		[27]
Осман Јеген-паша	1687[28]
Сари Ахмет-паша	1714[29]–1715[30]
Топал Осман-паша	1721–27, 1729–30, 1731[31]
Хаџи Мустафа-паша	лето 1797[32]–?
Ахмет Камил Пасазаде Хаки-паша		[33]
Али-паша	1793[34]
Али-паша (2. мандат)	1802[35])
Вели-паша (син на Али-паша) 1804[36]
Хуршид-паша	fl. 1808[37]
Ќосе Ахмет Зекерија-паша	1836–март 1840
Мехмет Дилавер-паша	мај–јули 1840
Јусуф Мухлис-паша Серезли	јули 1840–февруари 1842
Јакуб-паша Кара Османзаде
Мустафа Нури-паша, Сиркатиби
Мехмет Саид-паша, Мирза/Татар
Мехмет Зијаедин-паша, Мезарџизаде
Омер-паша, Кизилхисарли
Мехмет Зијаедин-паша, Мезарџизаде
Мехмет-Емин-паша
Асаф-паша
Мехмет Решит-паша, Бошнакзаде
Омер-паша, Кизилхисарли (2. мандат)
Мехмет Хуршид-паша Арнавут
Ахмед Назир-паша
Исмаил-паша, Черкес
Абдулкерим Надир-паша, Чирпанли
Али-паша, Хаџи, Ќутахиали/Гермијаноглу
Хусеин Хусну-паша
Мехмет Тевфик-паша, Ташџизаде

Административни единици

1475 година

Во списокот датиран во 1475 година, се наведени седумнаесет подредени санџак-бегови, кои контролирале помали покраини односно санџаци, кои исто така функционирале како воени команди:^[5]  

1. Константинополски
2. Галиполски
3. Одрински
4. Никополски
5. Видински
6. Софиски
7. Лазарова Земја
8. Деспотска Земја
9. Ениџевардарско (под Евренос-бег)
10. Скопски
11. Албанска Земја (под Скендербег)
12. Албанска Земја (под Аријанитите)
13. Босански
14. Босна (под Стефан)
15. Артски, Ламиски и Атински
16. Морејски
17. Битолски

1520-ти

Друг список, кој датира од раното владеење на Сулејман Величествениот (владеел 1520–1566), ги наведува санџак-беговите од тој период, по приближен редослед на важност.:^[5]

1. Бег на паша-санџакот (главниот санџак)
2. Босанки
3. Морејски
4. Смедеревски
5. Видински
6. Херцеговински
7. Силистренски
8. Охридски
9. Валонски
10. Скадарски
11. Јанински
12. Галиполски
13. Ќустендилски
14. Никополски
15. Софиски
16. Навпактски
17. Трикалски
18. Крушевачки
19. Вучитрнски
20. Кефенски
21. Призренски
22. Карлелски
23. Евбејски
24. Черноменски
25. Визенски
26. Зворнички
27. Лерински
28. Елбасански
29. Санџак-бег на „Циганите“)
30. Митиленски
31. Карадаг (Црна Гора)
32. Санџак-бег на „муслиманите од Кирк Килисе“)
33. Санџак-бег на војнуците

  Тие што биле санџак-бегови на „циганите“, муслиманите од Кирк Килисе, и војнуците, не биле со територија назначени, туку претставувале само санџак-бег назначен да ги контролира овие расфрлани и често номадски групи, и кој дејствувале како командант на воените сили регрутирани меѓу нив. Паша-санџакот во овој период опфаќал широк простор во западна Македонија, вклучувајќи ги градовите Скопје, Прилеп, Битола и Костур.^[5]

Сличен список составен околу 1534 година, ги дава истите санџаци, освен отсуството на Софискиот, Леринскиот и Навпактскиот (меѓу покраините пренесени кон новиот Островски Пашалак во 1533 година), и додавањето на Солунскиот.^[5]

1538 година

Во 1538 година, биле наведени 29 ливи (санџаци) за време на владеењето на султанот Сулејман I.^[38]

1. Софиски (румелиски паша-санџак)
2. Евбејски
3. Крушевачки
4. Валонски
5. Босански
6. Черноменски
7. Галиполски
8. Херцеговински
9. Елбасански
10. Скадарски
11. Зворнички
12. Карлелски
13. Кефенски
14. Ќустендилски
15. Морејски
16. Никополски
17. Охридски
18. Призренски
19. Родоски
20. Смедеревски
21. Силистренски
22. Трикалски
23. Видински
24. Визенки
25. Вучитрнски
26. Јанински
27. Кирккилиски (Лозенградски)
28. Цигански
29. Војнучки

1644 година

Понатамошни санџаци биле отстранети со прогресивното создавање на нови пашалаци, и еден службен регистар од околу 1644 година, евидентирал само петнаесет санџаци во Румелискиот Пашалак:^[5]

1. Ќустендилски
2. Трикалски
3. Призренски
4. Јанински
5. Делвински
6. Вучитрнски
7. Скопски
8. Елбасански
9. Валонски
10. Пеќки
11. Скадарски
12. Охридски
13. Крушевачки
14. Солунски
15. Војнучки

 

1700/1730 година

Румелискиот Пашалак во 1795 година.

Административната поделба на Румелискиот беглербеглук помеѓу 1700-1730 година била следна:^[39]  

1. Паша-санџак, односно Битолски
2. Ќустендилски
3. Трикалски
4. Јанински
5. Делвински
6. Елбасански
7. Скадарски
8. Валонски
9. Охридски
10. Крушевачки
11. Солунски
12. Пеќки
13. Призренски
14. Скопски
15. Вучитрнски
16. Војнучки
17. Цигански
18. Јуручки

Почетокот на 19 век

Санџаците во почетокот на 19 век:^[40]  

1. Битолски
2. Солунски
3. Трикалски
4. Скадарски
5. Охридски
6. Валонски
7. Ќустендилски
8. Елбасански
9. Призренски
10. Пеќки
11. Скопски
12. Делвински
13. Вучитрнски
14. Кавалски
15. Крушевачки
16. Јанински
17. Смедеревски

Средината на 19 век

Намалениот пашалак во 1850-тите.

Според државниот годишник (салнаме) од 1847 година, намалениот Румелиски Пашалак, со седиште во Битола, ги опфаќал и Скадарскиот, Охридскиот и Костурскиот Санџак. Во 1855 година, според францускиот патеписец Огист Викеснел, пашалакот ги сочинувал Скадарскиот Санџак, со 7 кази (помали административни единици), Охридскиот со 8 кази, Костурскиот со 8 кази и Битолскиот Паша-санџак со 11 кази.^[41]