Стрежево

Стрежево — раселено село во Општина Битола, во областа Ѓават-Кол, во околината на градот Битола. По разрушувањето на куќите и потопувањето на атарот на селото со Стрежевското Езеро во 1980-тите години, селото останало без жители.

За други значења на поимот, погл. Стрежево (појаснување).

Стрежево
Поглед на истоименото езеро и селото
Стрежево Местоположба на Стрежево во Македонија Стрежево на карта
Координати 41°8′12″N 21°11′16″E
Регион	Пелагониски
Општина	Битола
Област	Ѓават-Кол
Население	0 жит. (поп. 2021)[1]
Повик. бр.	045
Шифра на КО	02113
Надм. вис.	787 м
Стрежево на општинската карта Атарот на Стрежево во рамките на општината
Стрежево на Ризницата

Географија и местоположба

Напуштени градби во селото

Селото се наоѓа во областа Ѓават-Кол, во западниот дел од Општина Битола. Селото е ридско, сместено на надморска височина од 787 метри.^[2]

Атарот зафаќал површина од 8,9 км², кој сега е целосно потопен со Стрежевското Езеро.^[2]

Се наоѓа на северозападниот дел од планинскиот масив Бел Камен, којшто се простира од градот Битола до селото Лера. Од градот Битола е оддалечено околу 25 километри. До него води асфалтен пат, сè до браната на хидросистемот „Стрежево“.

Непосредно под селото течела реката Шемница на која денес е изградена брана висока 76 метри со акумулација од 112 милиони метри кубни вода.

Историја

За настанокот на селото не постојат пишани документи. Се знае дека населението од ова село се занимавало претежно со земјоделство и сточарство.

Во селото постоела воденица, каде што народниот херој Стив Наумов во организација на Бирис Стрезовски неколкупати престојувале во воденицата и одржувале партиски советувања со активистите од селото.

Во XIX век, Стрежево било село во нахијата Ѓават-Кол во Битолската каза на Отоманското Царство.

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 366 —     1953 361 −1.4% 1961 356 −1.4% 1971 263 −26.1% 1981 366 +39.2%	Година Нас. ±% 1991 0 −100.0% 1994 0 0.00% 2002 0 0.00% 2021 0 0.00%

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Стрежево имало 200 жители, сите Македонци христијани.^[3]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 година, Стрежево се води како чисто македонско село во Битолската Каза на Битолскиот Санџак со 35 куќи.^[4]

По податоците на секретарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Стрежево имало 320 жители.^[5]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 250 Македонци.^[6]

Во вековите што изминувале селото било многу развиено. Така, во 1961 година броело 356 жители, за после многу брзо да се исели. Емигрирањето (околу 500 жители) било во прекуокеанските земји, во Европа и најпосле, по создавањето на акумулацијата, во Битола. Последно во 1981 година Стрежево имало 110 жители. Од 1984 година селото целосно е иселено, а денес постојат само разрушени куќи и неколку новоизградени викенд куќички.^[2] Во 1984 година сите жители од ова село се преселени во т.н Стрежевска населба во Битола.

Според пописните списоци од пописот во 1994 година, Стрежево е раселено село по 1981 година, кога што броело 366 жители.

Според пописните списоци од пописот во 2002 година, во Стрежево не биле забележани жители.^[7] Истото било потврдено и на пописот во 2021 година.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	200	320	366	361	356	263	366	0	0	0	0

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[8]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[9]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[10]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[11]

Родови

Стрежево било чисто македонско православно село, во селото имало и староседелски и доселенички родови.

Родови во Стрежево биле:

• Староседелци: Гроздановци (7 к.), Марковци (5 к.), Степановци (4 к.) и Јованчевци (3 к.).
• Доселенички: Илијовци (5 к.), Ицановци (7 к.) и Коларовци (3 к.), доселени биле во турско од селото Црновец, во кое почнале да се населуваат Албанци. Во родот Ицановци се знае следното родословие: Крсте (жив на 36 г. во 1957 година) Велко-Богоја-Ицан кој се доселил од Црновец; Талевци (8 к.), доселени се во турско од селото Логоварди; Мицевци (4 к.), доселени се во турско, од селото Дедебалци; Бибевци (2 к.) и Бујукот (1 к.) доселени се исто така во турско, од селото Обедник во Железник, кое во 1912 година е затекнато како албанско; Грудановци (4 к.) и Апостоловци (2 к.) порано биле еден род, доселени се од селото Загориче во Железник; Крстевци (8 к.), доселени се исто така од селото Загориче во Железник; Симјановци (3 к.), доселени се однекаде.^[12]

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на Општина Битола, која била променета со новата територијална поделба на Македонија во 2004 година, при што кон нејзе биле придодадени поранешните општини, Бистрица, Кукуречани и Цапари. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Цапари.

Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Црноец, во која влегувале селата Габаловци, Метимир, Лопатица, Облаково, Стрежево, Свиниште и Црноец.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Лопатица, во која покрај селото Стрежево се наоѓале селата Габаловци, Загориче, Лисолај, Лопатица, Метимир, Облаково, Свиниште, Секирали, Утово и Црновец.

Во периодот 1955-1965, селото било дел од тогашната општина Дихово.

Во периодот 1965-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Битола.

Избирачко место

Селото е опфатено во склоп на избирачкото место бр. 0205 според Државната изборна комисија, кое ги опфаќа селата Кажани, Свиниште и Стрежево, кое е сместено во шумарската куќа во Кажани.^[13]

На локалните избори во 2017 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 79 гласачи.^[14]

Културни и природни знаменитости

Археолошки наоѓалишта^[15]

• Кале — населба од доцноантичко време;
• Долна Црква — црква и некропола од непознат период;^[12] и
• Пусти Манастир — наоѓалиште од непознат тип и период.^[12]

Цркви^[16]

• Црква „Св. Никола“ — главната селска црква изградена некаде во втората половина на XIX век; и
• Црква „Св. Јован“ — манастирска црква.

Редовни настани

Сѐ до 1984 година празници во селото биле 3 јуни (Св. Никола Летен) и 7 јули (Иванден).

Личности

• Стеван Наумов Илоски — македонски револуционер од ВМОРО.^[17]
• Елена Димовска — учесник во НОВ на Македонија

Иселеништво

Котевци (3 куќи), иселени се во селото Свиниште, Битолско; Базјаловци (7 к.) и Настевци (2 к.), иселени се во Рамна; Гроздановци (2 к.) иселени се во Црновец; Јанчевци (1 к.), иселени се во Габалавци; од селските родови се знае за следните иселеници во: Битола (15 семејства), Скопје (4 семејства), Бугарија (околу 9 семејства), Австралија (3 семејства), во САД (3 семејства), Србија (1 семејство), Канада (1 семејство), Делчево (1 семејство), Белгија (1 семејство).^[12][18]

Иселеништвото продолжило и после 1953 година и водело кон Битола, прекуокеанските земји (САД, Австралија, Канада) и низ Европа, со што денес е целосно раселено селото.^[19]