Polskie Radio
polski radiowy nadawca publiczny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
polski radiowy nadawca publiczny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Polskie Radio (PR) – jednoosobowa spółka Skarbu Państwa z siedzibą w Warszawie, której celem działalności jest wypełnianie zadań radiofonii publicznej w Polsce[3]. Zadaniem Polskiego Radia jest nadawanie audycji radiowych o zasięgu ogólnokrajowym i międzynarodowym.
Państwo | |
---|---|
Siedziba | |
Adres |
al. Niepodległości 77/85, 00-977 Warszawa[1] |
Data założenia |
18 sierpnia 1925 |
Data likwidacji |
27 grudnia 2023 |
Forma prawna | |
Prezes |
Paweł Majcher (likwidator) |
Przewodniczący rady nadzorczej |
adw. Olga Sztejnert-Roszak[2] |
Udziałowcy |
Skarb Państwa (100%) |
Nr KRS | |
Dane finansowe | |
Kapitał zakładowy | |
Położenie na mapie Polski | |
52,229676°N 21,012229°E | |
Strona internetowa |
Funkcjonuje także siedemnaście rozgłośni regionalnych Polskiego Radia – samodzielnych spółek, które nie są podległe Polskiemu Radiu S.A.
Pierwsza audycja radiowa została nadana z rozgłośni Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego w Warszawie 1 lutego 1925 na falach średnich (385 m)[4] ze studia w Warszawie przy ul. Narbutta 25[5]. Był to program próbny oraz eksperyment techniczny, który poprzedził oficjalne powstanie 18 sierpnia 1925 „Polskiego Radia” spółki z ograniczoną odpowiedzialnością[4]. Założycielami stacji byli Zygmunt Chamiec i Tadeusz Sułowski. Spółka miała monopolistyczną koncesję na nadawanie programu radiowego na terenie całej Polski[4].
24 lutego 1925 prasa warszawska zaczęła drukować programy radiowe[6]. Polskie Radio rozpoczęło regularną emisję 18 kwietnia 1926 o godz. 17.45, słowami: Halo, halo Polskie Radio Warszawa, fale 480[4], wypowiedzianymi przez jego pierwszą spikerkę Janinę Sztompkównę. Pierwszą audycję poświęcono muzyce Fryderyka Chopina. Siedziba Polskiego Radia mieściła się w gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemiańskiego przy ul. Kredytowej, a sygnał nadawano za pomocą anteny zlokalizowanej przy ul. Narbutta 29. W 1927 audycje nadawano z fortu przy ul. Racławickiej, gdzie na dwóch 75-metrowych masztach rozpięto 130-metrową antenę. W 1929 rozgłośnia przeniosła się do zaadaptowanego budynku Związku Pracowników Handlowych i Biurowych przy ul. Zielnej 25[7].
W 1927 Polskie Radio pierwsze na świecie rozpoczęło międzynarodową wymianę programów. W 1929 udzielono Polskiemu Radiu nową koncesję. W maju 1931 powstała stacja nadawcza w Raszynie o mocy 120 kW – ówcześnie najsilniejsza w Europie, która pokrywała swoim zasięgiem około 90% powierzchni ówczesnej Polski. Między dwoma masztami wysokimi na 200 m rozpięto tam antenę o długości 280 m.
W początkowym okresie działalności program radiowy był nadawany jedynie przez kilka wieczornych godzin. W drugiej połowie lat 30. XX w. był nadawany już przez cały dzień, od 6.15 rano do północy. Większość czasu antenowego zajmowała muzyka. Polskie Radio utrzymywało własne chóry, zespoły kameralne i orkiestry. Najsłynniejsza była Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Warszawie (obecnie Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach) pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga[8].
Na konferencji w Lucernie 19 czerwca 1933 Polsce przyznano częstotliwości (obowiązywały od 15 stycznia 1934)[9]:
Na konferencji w Montreux 15 kwietnia 1939 Polsce przyznano częstotliwości (powinny obowiązywać od 4 marca 1940)[10]:
Ogółem Polskie Radio zatrudniało w 1939 około 1200 pracowników w całej Polsce. Majątek firmy według bilansu na 1 kwietnia 1939 wynosił ponad 23 mln zł. Roczne wpływy Polskiego Radia dochodziły do ponad 20 mln złotych, z czego w większości z opłat abonamentowych. Liczbę abonentów szacowano w latach 1935–1939 na 1,1 miliona[11][12].
Polskie stacje radiowe – stan na 31 sierpnia 1939 | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Nazwa | Uruchomiona | Moc w chwili uruchomienia (kW) |
Częstotliwość (kHz) | Moc (kW) |
Zasięg (km) | Uwagi |
długofalowe | ||||||
Warszawa I | 18 kwietnia 1926 | 1,2 | 225 | 120 | 300 | |
średniofalowe | ||||||
Kraków | 15 lutego 1927 | 1,8 | 1022 | 1,7 | ? | |
Poznań | 24 kwietnia 1927 | 1,5 | 868 | 16 | ? | |
Katowice | 4 grudnia 1927 | 12 | 758 | 12 | 45 | |
Wilno | 15 stycznia 1928 | 0,5 | 536 | 50 | 140 | |
Lwów | 15 stycznia 1930 | 1,5 | 795 | 50 | 100 | |
Łódź | 2 lutego 1930 | 1,5 | 1339 | 1,7 | ? | |
Toruń | 15 stycznia 1935 | 24 | 968 | 24 | 60 | |
Warszawa II | 1 marca 1937 | 10 | 1384 | 10 | 45 | |
Baranowicze | 1 lipca 1938 | 50 | 520 | 50 | 120 | Na skali skrót „Baranow” |
Łuck | 424 | 50 | Tylko próby | |||
krótkofalowe | ||||||
Niepokalanów | 2 | Pasmo 41 m | ||||
6 stacji Ministerstwa PiT | 31 | Moc łączna |
W okresie międzywojennym zaczął się okres mocnego rozwoju radiofonii w kraju, i została rozpoczęta produkcja polskich odbiorników radiowych[4]. Polskie Radio reprezentowało nowoczesny i wysoki poziom artystyczny. Radio przyciągało umysły i talenty: pisarzy, dyrygentów i aktorów[4]. Pracownikami i współpracownikami radia byli: Jan Parandowski, Janusz Korczak, Zenon Kosidowski, Jerzy Szaniawski, Jarosław Iwaszkiewicz, Maria Dąbrowska, Maria Kuncewiczowa, Grzegorz Fitelberg, Zdzisław Górzyński, Władysław Szpilman, Stefan Jaracz, Aleksander Zelwerowicz[4].
6 września 1939 została zrujnowana stacja nadawcza w Raszynie, ale 7 września zaczęła nadawać Warszawa II, utworzona na dyspozycję dowódcy obrony Warszawy gen. Waleriana Czumy i cywilnego komendanta stolicy prezydenta Stefana Starzyńskiego[4]. Stacją kierował dyrektor muzyczny Polskiego Radia Edmund Rudnicki[4]. Warszawa II nadawała przemowy Stefana Starzyńskiego, dostarczała wiadomości ze świata, aktualizowała wiedzę słuchaczy na temat wydarzeń stolicy i ogłaszała alarmy lotnicze[4].
30 września władze nazistowskie przejęły rozgłośnię, skonfiskowały odbiorniki i zakazały Polakom słuchania radia[4].
1 października 1939 Polskie Radio przeszło do działalności tajnej[4].
Powojenna historia Polskiego Radia rozpoczęła się 11 sierpnia 1944 od działalności tymczasowej rozgłośni nazywanej „Pszczółką” nadającej z bocznicy kolejowej w Lublinie[4][13]. Wszystkie urządzenia były wówczas przedstawiane jako „dar” rządu ZSRR[13]. W lutym 1945 Polskie Radio rozpoczęło nadawanie z kamienicy przy ul. Targowej 63[14]. Stamtąd przeniosło się w Al. Ujazdowskie 31[15].
22 listopada 1944, na mocy dekretu PKWN, stworzono Przedsiębiorstwo Państwowe „Polskie Radio”[4]. Majątek przeznaczony na działalność radia wyodrębniono z ogólnego majątku Skarbu Państwa[16]. Pierwsze powojenne miesiące i lata to okres odbudowy zniszczonych rozgłośni i uruchamianie nowych na Ziemiach Zachodnich.
W 1946 postanowiono zrekonstruować radiostację Warszawa II o mocy 10 kW[4].
4 lutego 1949[17], Polskie Radio zostało przekształcone w Centralny Urząd Radiofonii, a następnie w Komitet ds. Radiofonii „Polskie Radio”; jako centralny organ administracji państwowej podlegało prezesowi Rady Ministrów[4].
Od 3 października 1949 nadawane były przez Polskie Radio dwa programy na całą Polskę[4].
W latach 50. Polskie Radio doświadczyło intensywnego okresu rozwoju merytorycznego i technicznego[4].
W 1956 po raz pierwszy zgłoszono polski dokument radiowy do konkursu Prix Italia[18]. Był to reportaż Jerzego Janickiego i Stanisława Ziembickiego pt. Opowieść o mariackim hejnale[18].
1 listopada 1957 zaczęło funkcjonować Studio Eksperymentalne – jedna z kilku na świecie pracowni dźwięku, muzyki elektronicznej, działająca dla kompozytorów, radia, telewizji i filmu[4].
1 marca 1958 zaczął nadawać Program III, początkowo odbierany tylko w Warszawie; dopiero od 1962 stał się programem nadawanym na całą Polskę. „Trójka” zaproponowała odmienny model niż pozostałe dwa kanały, jej adresatami stali się w szczególności studenci[4].
W 1959 po raz pierwszy polska audycja zdobyła nagrodę w konkursie Prix Italia[19]. Była to opera radiowa „Neffru”, autorstwa Zbigniewa Kopalki i Zbigniewa Wiszniewskiego[19].
W lipcu 1961 nadano pierwszą próbną audycję stereofoniczną.
W latach 60. nastąpiła rozbudowa powieści radiowej, programów dla młodzieży oraz reportażu literackiego. Na początku 1966 zaczęto nadawać programy nocne (muzyka, serwis informacyjny itd.), a w 1973 programy całodobowe[4].
W 1974 został zbudowany najwyższy na świecie maszt – o wysokości 646 metrów – powstał też nadajnik o mocy 2000 kW w Konstantynowie koło Gąbina[4]. Polskiego Radia można było słuchać w całej Europie, w Afryce Północnej, na Wschodzie i na terytorium ówczesnego Związku Radzieckiego[4].
W latach 70. powstały nowe audycje emitowane na żywo: „Lato z Radiem” (od 1971), „Sygnały dnia” (od 1973), „Cztery Pory Roku”[4]. Autorami audycji byli: Sławomir Szof, Tadeusz Sznuk, Tadeusz Cichomski, Lesław Nowak, Antoni Mielniczuk i inni[4].
2 stycznia 1976 zaczął nadawać Program IV – stacja o charakterze edukacyjnym[4].
W sierpniu 1991 zawalił się maszt radiowy w Konstantynowie. Zastąpiono go, zmodernizowaną w 1992, rozgłośnią w Raszynie[4].
29 grudnia 1992 Sejm uchwalił ustawę o radiofonii i telewizji[20]: zdecydowano o podziale Państwowej Jednostki Organizacyjnej „Polskie Radio i Telewizja” na dziewiętnaście niezależnych spółek, podczas gdy telewizja została jedną spółką, Radio podzielono na Polskie Radio S. A. nadające programy ogólnopolskie oraz siedemnaście spółek regionalnych. Konsekwencją Ustawy było powstanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji[20].
31 grudnia 1993 Polskie Radio stało się spółką akcyjną Skarbu Państwa: do rejestru handlowego w Sądzie Rejonowym dla miasta stołecznego Warszawy wpisano Spółkę Skarbu Państwa „Polskie Radio S.A.”[20].
W 1994 zostały powołane: Informacyjna Agencja Radiowa (IAR), Radiowe Centrum Kultury Ludowej oraz Polskie Radio Bis – następca Programu IV[4]. Polskie Radio S.A. w tym samym roku dołączyło do Europejskiej Unii Radiowej (EBU)[4].
Radiowe Centrum Nadawcze o mocy 1000 kW zostało oddane do użytku 4 września 1999 w Solcu Kujawskim[4]. W uroczystościach otwarcia udział wzięli m.in. Aleksander Kwaśniewski – prezydent RP oraz kardynał Józef Glemp – prymas Polski[4].
3 lipca 2001 powołano Audytorium 17 – spółkę, której udziałowcami jest 17 Rozgłośni Regionalnych Polskiego Radia[21].
28 września 2005, z okazji osiemdziesięciolecia istnienia, Polskie Radio otrzymało Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[22]. W tym samym roku zostało uhonorowane Nagrodą Miasta Stołecznego Warszawy[23].
26 maja 2008 Polskie Radio Bis przekształcono w Polskie Radio Euro, jednak po ponad dwóch latach, 2 sierpnia 2010, powrócono do pierwszej nazwy Polskie Radio Program IV (stację nazywano także "Czwórką").
30 lipca 2009 o godzinie 18:00 wyłączono nadajnik w Raszynie, nadający Radio Parlament na częstotliwości 198 kHz, ze względów finansowych Polskiego Radia.
Pod koniec lipca 2010 uruchomiono, z okazji 85-lecia, stronę internetową moje.polskieradio.pl[24]. 17 grudnia 2010 w Teatrze Polskim w Warszawie odbyła się gala „mojepolskieradio.pl”, będąca zwieńczeniem obchodów 85-lecia Polskiego Radia[25]. Gwiazdą specjalną wydarzenia był brytyjski muzyk Sting, który wystąpił wspólnie z Polską Orkiestrą Radiową pod dyrekcją Adama Sztaby[25]. Współorganizatorem wydarzenia był Program Drugi Telewizji Polskiej (TVP2)[25].
27 grudnia 2010 uruchomiono informacyjny kanał internetowy Polskie Radio 24[26]. Według danych podawanych rok po jego starcie, wśród wszystkich kanałów znajdujących się w serwisie moje.polskieradio.pl, Polskie Radio 24 zajmowało piąte miejsce pod względem słuchalności, tuż za głównymi antenami Polskiego Radia[26].
18 stycznia 2011 o godzinie 23:00 rozpoczęto regularny przekaz Radia na Wizji[27].
25 września 2011 odbyło się uroczyste otwarcie nowego studia koncertowego imienia Władysława Szpilmana[28]. Pianista ten związany był z Polskim Radiem od 1935[28]. Był ostatnią osobą, która przed przerwą związaną z II wojną światową grała na żywo w Polskim Radiu – ostatni koncert odbył się 23 września 1939[28].
Radio współpracuje z klasami dziennikarskimi XXI Liceum Ogólnokształcącego im. Hugona Kołłątaja w Warszawie.
16 listopada 2012 instytucja została wyróżniona Złotym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju” przez Ministra ON Tomasza Siemoniaka[29].
1 października 2013 Polskie Radio zaczęło nadawać swój program także w technologii DAB+[30]. Emisję cyfrową, obejmującą swoim sygnałem Warszawę i Katowice, rozpoczęły: Jedynka, Dwójka, Trójka, Czwórka, Polskie Radio dla Zagranicy, Polskie Radio RDC, Radio Katowice, a także dotychczas nadające tylko w Internecie informacyjne Polskie Radio 24 oraz nowe muzyczne Polskie Radio Rytm[31][32].
W latach 2015–2020 kilkukrotnie zmieniał się układ rozgłośni w multipleksie DAB+. 1 kwietnia 2015 roku uruchomiono emisję Polskiego Radia Dzieciom, w listopadzie 2017 roku Radio Rytm zastąpiło Radio Chopin[33], a w październiku 2020 roku uruchomiono Polskie Radio Kierowców.
1 września 2016 roku Polskie Radio 24 zastąpiło Czwórkę na falach UKF, przejmując również od niej oficjalny tytuł Programu IV Polskiego Radia[34].
Polskie Radio jest współorganizatorem Konkursu „Książka Historyczna Roku”[35].
27 grudnia 2023 Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego w związku z wetem Prezydenta w sprawie finansowania spółki postawił ją w stan likwidacji, jednak w styczniu 2024 sąd odmówił dokonania stosownego wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym[36][37]. 8 kwietnia 2024 Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy zatwierdził w Krajowym Rejestrze Sądowym postanowienie o postawieniu w stan likwidacji spółki Polskie Radio S.A.[38]..
Sygnał DAB+ pokrywa około 40% powierzchni kraju i 49% jego ludności.
Wszystkie rozgłośnie Polskiego Radia dostępne są w Internecie. Obok standardowych programów funkcjonuje również kilkadziesiąt specjalnych stacji tematycznych, nadawanych w ramach serwisów moje.polskieradio.pl. i player.polskieradio.pl[40].
Na stronie internetowej Polskiego Radia dostępne są przekazy wideo ze studiów radiowych Polskiego Radia 24 oraz Czwórki – ten drugi przekaz jest okrojoną formą byłego Radia na Wizji.
Rozgłośnie Regionalne Polskiego Radia będące obecnie oddzielnymi spółkami, zrzeszone są w sieci Audytorium 17
Studia nagraniowo-koncertowe:
Studia nagraniowe znajdujące się przy ul. Zygmunta Modzelewskiego 59:
Zdjęcie | Imię i nazwisko | Okres | Przypis | |
---|---|---|---|---|
1. | Zygmunt Chamiec | 1925–05.07.1935 | ||
2. | Roman Starzyński | 05.07.1935–05.07.1938 | ||
3. | Konrad Libicki | 1938–1939 | ||
4. | Edmund Rudnicki | 1939 | ||
5. | Wilhelm Billig | 1944–1951 |
Zdjęcie | Imię i nazwisko | Okres | Przypis | |
---|---|---|---|---|
6. | Romuald Gadomski | 01.10.1951–1954 | ||
7. | Tadeusz Galiński | 1954–1956 | ||
8. | Włodzimierz Sokorski | 1956–08.12.1960 |
Zdjęcie | Imię i nazwisko | Okres | Przypis | |
---|---|---|---|---|
8. | Włodzimierz Sokorski | 08.12.1960–10.1972 | ||
9. | Maciej Szczepański | 10.1972–08.1980 | ||
10. | Józef Barecki | 08.1980–09.1980 | ||
11. | Zdzisław Balicki | 25.09.1980–07.07.1981 | ||
12. | Władysław Loranc | 07.1981–12.1982 | ||
– | Jerzy Bajdor (p.o.) | 12.1982–03.1983 | ||
13. | Mirosław Wojciechowski | 03.1983–07.1986 | ||
14. | Janusz Roszkowski | 07.1986–04.1989 | ||
15. | Jerzy Urban | 04.1989–09.1989 | ||
16. | Andrzej Drawicz | 09.1989–07.01.1991 | ||
17. | Marian Terlecki | 12.01.1991–22.10.1991 | ||
18. | Janusz Zaorski | 22.11.1991–19.05.1992 | ||
19. | Zbigniew Romaszewski | 22.05.1992–05.06.1992 | ||
(18.) | Janusz Zaorski | 05.06.1992–31.03.1993 |
Zdjęcie | Imię i nazwisko | Okres | Przypis | |
---|---|---|---|---|
20. | Krzysztof Michalski | 1993–05.1998 | ||
21. | Stanisław Popiołek | 1998–2000 | ||
22. | Ryszard Miazek | 2000–07.2002 | ||
23. | Andrzej Siezieniewski | 07.2002–06.2006 | ||
24. | Krzysztof Czabański | 30.06.2006–10.01.2009 | ||
– | Jarosław Hasiński (p.o.) | 20.09.2009–19.11.2009 | ||
25. | Jarosław Hasiński | 19.11.2009–12.07.2011 | ||
(23.) | Andrzej Siezieniewski | 26.08.2011–08.01.2016 | [49] | |
26. | Barbara Stanisławczyk | 08.01.2016–31.03.2017 | [50] | |
27. | Jacek Sobala | 01.04.2017–28.08.2018 (zawieszony od 07.08.2018) | [51][52] | |
– | Andrzej Rogoyski (p.o.) | 07.08.2018–22.11.2018 | ||
28. | Andrzej Rogoyski | 22.11.2018–22.01.2020 | ||
29. | Agnieszka Kamińska | 22.01.2020–20.12.2023 | [53] | |
30. | Paweł Majcher | 20.12.2023–27.12.2023
od 28.12.2023 (jako likwidator) |
[54][55] |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.