Loading AI tools
rodzaj krzewu z rodziny agrestowatych, owoc Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Porzeczka (Ribes L.) – rodzaj krzewów z monotypowej rodziny agrestowatych Grossulariaceae. Należy tu co najmniej 191 gatunków[4]. Występują one na obszarach o klimacie umiarkowanym i subpolarnym na półkuli północnej oraz w strefie międzyzwrotnikowej na obszarach górskich[4][5][6]. W Polsce rośnie dziko 6 gatunków. Porzeczki to krzewy rosnące w różnych siedliskach – od mokradeł poprzez lasy różnego typu i tereny skaliste na obszarach o suchym klimacie i w górach[7]. Rzadko rosną też jako epifity[8].
Owoce porzeczki zwyczajnej | |||||
Systematyka[1][2] | |||||
Domena | |||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | |||||
Podkrólestwo | |||||
Nadgromada | |||||
Gromada | |||||
Podgromada | |||||
Nadklasa | |||||
Klasa | |||||
Nadrząd | |||||
Rząd | |||||
Rodzina |
agrestowate | ||||
Rodzaj |
porzeczka | ||||
Nazwa systematyczna | |||||
Ribes L. Sp. Pl. 200. 1753 | |||||
Typ nomenklatoryczny | |||||
Ribes rubrum L.[3] | |||||
| |||||
Zasięg | |||||
Wiele gatunków to ważne rośliny owocowe (zwłaszcza porzeczka agrest R. uva-crispa, porzeczka zwyczajna R. rubrum, porzeczka czarna R. nigrum), inne są cenionymi roślinami ozdobnymi lub mającymi inne zastosowania w ogrodnictwie lub nasadzeniach biotechnicznych (np. porzeczka złota R. aureum, porzeczka alpejska R. alpinum i porzeczka krwista R. sanguineum)[7].
Nazwa naukowa powstała na bazie arabskiego słowa ribas oznaczającego rabarbar (wynik pomyłki)[6].
Zasięg rodzaju obejmuje rozległe obszary głównie na półkuli północnej. Niektóre gatunki sięgają strefy okołobiegunowej, ale większość związana jest ze strefą umiarkowaną Ameryki Północnej, Europy, Azji i północno-zachodniej Afryki[4][8]. Centrum zróżnicowania gatunkowego znajduje się we wschodniej Azji – w samych Chinach rośnie 59 gatunków, z czego 25 to endemity[8]. W Ameryce Północnej na północ od Meksyku rosną 53 gatunki[6]. Na kontynentach amerykańskich zasięg rodzaju sięga najdalej na południe schodząc wzdłuż pasm górskich przez Amerykę Centralną i dalej wzdłuż Andów w Ameryce Południowej[4][6], sięgając do Ziemi Ognistej (Ribes magellanicum)[9]. W Europie rośnie naturalnie 9 gatunków[9], z czego 6 na terenie Polski[10].
Rodzaj Ribes należy do monotypowej rodziny agrestowatych Grossulariaceae, która jest siostrzaną względem skalnicowatych Saxifragaceae[2]. W systemach z końca XX i XXI wieku rodzina agrestowatych obejmuje tylko ten jeden rodzaj, ale w systemie Cronquista z 1981 zaliczone do niej było ok. 25 rodzajów z co najmniej 350 gatunkami[14]. Mimo podobieństw morfologicznych rośliny te nie były z sobą spokrewnione i współcześnie rozrzucone są wśród różnych rodzin systemu klasyfikacyjnego okrytonasiennych (Phyllonomaceae, twardziczkowate Escalloniaceae, Montiniaceae, Tetracarpaeaceae, iteowate Iteaceae, dławiszowate Celastraceae)[13]. Bliskie (siostrzane) pokrewieństwo agrestowatych ze skalnicowatymi jest dobrze potwierdzone analizami molekularnymi, morfologicznymi[13], chemicznymi i serologicznymi[12].
Rodzaj dzielony jest zwykle na 6 podrodzajów lub sekcji, wśród nich Grossularia, który to takson bywał w przeszłości w niektórych ujęciach podnoszony do rangi osobnego rodzaju[6] o zwyczajowej nazwie agrest.
Powiązania filogenetyczne rodziny agrestowatych w obrębie rzędu skalnicowców według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016):
skalnicowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
+ cynomoriowate Cynomoriaceae – rodzina o nieznanej pozycji w kladogramie.
Największe znaczenie użytkowe mają: porzeczka zwyczajna Ribes rubrum, porzeczka czarna R. nigrum i agrest R. uva-crispa, przy czym współcześnie w dużym stopniu uprawiane są odmiany mieszańcowego pochodzenia, uzyskane w wyniku krzyżowania roślin z tych i innych gatunków. Inne gatunki porzeczek uprawiane dla owoców to: R. americanum, R. curvatum, R. cynosbati, R. divaricatum i porzeczka złota R. aureum[9][13]. Porzeczki zwane białymi (o białych owocach) są albinotycznymi odmianami powstałymi z porzeczki zwyczajnej R. rubrum i skalnej R. petraeum (np. 'Juteborg', 'Długogronkowa Biała', 'Wersalska Biała')[16][13].
Do najbardziej popularnych porzeczek ozdobnych należą: porzeczka złota R. aureum o kwiatach żółtych i porzeczka krwista R. sanguineum o kwiatach różowych i czerwonych[7][13]. Poza tym sadzone są dla ozdoby: porzeczka alpejska R. alpinum, Ribes speciosum[6], zimozielona Ribes laurifolium[9].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.