Белтэлерадыёкампанія

Белтэлерадыёкампанія — буйны дзяржаўны мэдыяхолдынг Рэспублікі Беларусь, заснаваны ў 1994 годзе замест Дзяржаўнага камітэту па тэлебачаньні і радыёвяшчаньні. Кампанія падтрымлівае прэзыдэнцтва Аляксандара Лукашэнкі й распаўсюджвае погляды палітычнага кіраўніцтва, у тым ліку й прапаганду ў Беларусі.

Белтэлерадыёкампанія
Нацыянальная дзяржаўная тэлерадыёкампанія Рэспублікі Беларусь
Абрэвіятура	БТРК (НДТРК РБ)
Папярэднік	Дзяржаўны камітэт па тэлебачаньні і радыёвяшчаньні Рэспублікі Беларусь
Дата ўтварэньня	5 жніўня 1994 (30 гадоў таму)
Тып	Сродак масавай інфармацыі
Юрыдычны статус	Дзяржаўная ўстанова
Мэта	Асьвятленьне дзяржаўнага кіраваньня
Штаб-кватэра	Менск, вул. Макаёнка, д. 9
Дзейнічае ў рэгіёнах	Беларусь
Старшыня	Іван Эйсмант
Генэральны прадусар	Глеб Шульман[1]
Кіроўны орган	Калегія
Матчына кампанія	Прэзыдэнт Беларусі
Зьвязаныя кампаніі	Радыё «Культура» і «Сталіца», тэлеканалы «Беларусь 3» і «Беларусь 24»
Колькасьць супрацоўнікаў	1553 (2014)
Сайт	www.tvr.by

Склад

Белтэлерадыёкампанія аб’ядноўвае агульнадзяржаўныя тэлеканалы «Беларусь 1», «Беларусь 2», «Беларусь 3» і «Беларусь 5», таксама спадарожнікавы «Беларусь 24». Акрамя гэтага, перакрывае частку трансьляцыі расейскага тэлеканала НТБ пад маркай «НТВ-Беларусь». У склад кампаніі ўваходзяць Першы Нацыянальны канал беларускага радыё і радыёстанцыі «Беларусь», «Культура», «Радыюс-FM» і «Сталіца» (беларускамоўнае). У складзе кампаніі знаходзяцца і 5 абласных тэлерадыёкампаніяў.

У падпарадкаваньні мае акадэмічны хор^[2], сымфанічны аркестар^[3] (галоўны дырыгент Генадзь Праватораў), ансамбль народнай музыкі «Бяседа»^[4] (кіраўнік Леанід Захлеўны), дзіцячы хор «Голас дзяцінства»^[5] (кіраўніца Алена Новікава), ансамбль «Сымфаніета»^[6] (кіраўнік Аляксей Равуцкі).

Дзейнасьць

Паводле Статуту прадметам дзейнасьці кампаніі ёсьць:

• ладжаньне тэлерадыёвяшчаньня;
• асьвятленьне ўнутранага і вонкага ўрадаваньня краіны;
• уплыў на ўтварэньне грамадзкай думкі;
• стварэньне, назапашваньне, распаўсюд і захоўваньне мастацкіх твораў;
• эстэтычнае выхаваньне і мастацкая адукацыя;
• ладжаньне канцэртаў, гастроляў мастацкіх калектываў кампаніі з выпускам і збытам квіткоў;
• стварэньне тэлерадыёперадачаў сумесна з замежнымі ўстановамі;
• вызначэньне памеру аўтарскага ўзнагароджаньня за створаныя на заказ творы;
• здымкі, запіс, тыражаваньне і распаўсюд тэлерадыёперадачаў;
• грамадазнаўчае дасьледаваньне тэлерадыёаўдыторыі;
• ладжаньне сьвятаў і спабораў тэлерадыёперадачаў, літаратурных і музычных твораў для тэлебачаньня і радыёвяшчаньня, выставаў тэлерадыёвяшчаньня;
• адсыл за мяжу карэспандэнтаў і мастацкіх калектываў;
• вызначэньне парадку вытворчасьці, тыражаваньня тэлефільмаў і сьпісаньня выдаткаў на іх стварэньне;
• ухваленьне цэнаў на ствараную тэлерадыёпрадукцыю, тэлерадыёпаслугі і рэкляму;
• нармаваньне працы работнікаў, вызначэньне расцэнак на працу артыстаў, вытворчых і мастацкіх супрацоўнікаў;
• кіраваньне падпарадкаванымі ўстановамі, ахова іх уласнасьці і нагляд за мэтавым выкарыстаньнем імі вылучаных урадам грошай;
• зьвесткаабмен з тэлерадыёўстановамі краіны;
• нагляд за выкананьнем стандартаў і нарматываў тэлебачаньня і радыёвяшчаньня;
• будаўніцтва ўласных сродкаў тэлебачаньня і радыёвяшчаньня;
• ладжаньне вонкавагаспадарчай дзейнасьці і ўдзел у гаспадарчых таварыствах з замежнымі ўкладаньнямі;
• удзел у міжнародных няўрадавых арганізацыях, установах замежных дзяржаваў;
• распрацоўка і ўнясеньне прапановаў аб зьмене заканадаўства аб тэлебачаньні і радыё;
• рэклямная і выдавецкая дзейнасьць;
• ажыцьцяўленьне дзяржаўных мерапрыемстваў, заснаваньне дзяржаўных установаў.

Паўнамоцтвы

Паводле Статуту кампанія мае наступныя паўнамоцтвы:

• атрыманьне адказу на запыт ва ўрадавыя ўстановы;
• накіраваньне прадстаўнікоў на нарады дзяржаўных установаў;
• прыцягненьне ўрадавых і замежных адмыслоўцаў да працы ў кампаніі;
• бясплатнае ажыцьцяўленьне здымак, запісу і наўпроставай перадачы маніфэстацыяў, пасяджэньняў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь, Савета міністраў Рэспублікі Беларусь, нарадаў у дзяржаўных установах, рэпартажаў зь месцаў правядзеньня масавых мерапрыемстваў;
• уступленьне ў міжнародныя няўрадавыя арганізацыі;
• хадайніцтва аб дзяржаўных ўзнагародах журналістам і мастацкім працаўнікам;
• вызначэньне памеру заахвочвальных выплатаў супрацоўнікам;
• стварэньне інфармацыйных агенцтваў, выданьне часопісаў і газэтаў;
• ажыцьцяўленьне лятарэяў дзеля закупу новага абсталяваньня;
• прысваеньне сродкам тэлерадыёвяшчаньня радыёчастасьцяў, частасьцёвых каналаў у этэры і ў сетках кабэльнага вяшчаньня;
• продаж вольнага этэрнага часу^[7].

Гісторыя

Белтэлерадыёкампанія была створаная 5 жніўня 1994 году замест Дзяржаўнага камітэту па тэлебачаньні і радыёвяшчаньні^[8]. Першым кіраўніком быў прызначаны Рыгор Кісель^[9]. 28 верасьня А. Лукашэнка падпарадкаваў кампанію сабе^[10]. Уласны вэб-сайт займела ў 2000 годзе^[11].

На 4 кастрычніка 2007 г. зьяўлялася адзіным прадстаўніком Беларусі ў Эўрапейскім вяшчальным зьвязе(be)^[12].

17 жніўня 2020 году адбыліся акцыі пратэсту й забастоўкі супраць вынікаў прэзыдэнцкіх выбараў у Беларусі 2020 году. Дзяржаўнае тэлебачаньне таксама страйкавала, «Беларусь 1» паказваў спачатку пустую студыю, а потым паўторы старых праграмаў^[13].

З-за дзяржаўнае прапаганды шматлікія журналісты вырашылі летам і восеньню 2020 году пакінуць працу ў Белтэлерадыёкампаніі^[14]. Зыход прадоўжыўся і ў 2021 годзе: у студзені налічвалася больш за 100 адкрытых вакансіяў у Белтэлерадыёкампаніі, а па стане на чэрвень ад яе былі разьмешчаны ўжо 160 вакансіяў^[15].

З 1993 году Белтэлерадыёкампанія была чальцом Эўрапейскага вяшчальнага зьвязу(be), пакуль яе членства не было прыпынена 28 траўня 2021 году па выніках пасьлявыбарчага маніторынгу^[16]. Абурэньне аб’яднаньня вызвалі сярод іншага паказы раскаяньняў палітычных зьняволеных, зробленых пад відавочным ціскам^[17]. 30 чэрвеня 2021 году Белтэлерадыёкампанію выключылі з Эўрапейскага вяшчальнага зьвязу(be)^[18].

Старшыні

1. Рыгор Кісель (1994—2000)
2. Віктар Чыкін (2000—2001)^[19]
3. Ягор Рыбакоў (2001—2004)
4. Уладзімер Мацьвяйчук (2004—2005)
5. Аляксандар Зімоўскі (2005—2010)
6. Генадзь Давыдзька (2010—2018)
7. Іван Эйсмант (з 2018^[20])

Цэнзура й прапаганда

Асноўны артыкул: Прапаганда ў Беларусі

Асноўны артыкул: Свабода слова ў Беларусі

Міжнародныя экспэрты й беларуская апазыцыя традыцыйна называюць дзяржаўнае тэлебачаньне адным з найважнейшых прапагандысцкіх інструмэнтаў рэжыму Лукашэнкі. Яго абвінавачваюць у дэзынфармацыі, апраўдваньні й прапагандзе палітычных рэпрэсіяў, стварэньні няроўных умоваў і пакрывальніцтве фальсыфікацыяў пры правядзеньні выбараў, ачарненьні крытыкаў рэжыму^[21][22].

Паводле журналісткі агенцыі тэленавінаў(ru), якая пакінула АТН падчас пратэстаў у Беларусі ў жніўні 2020 году, на тэлебачаньні існавала сур’ёзная цэнзура^[23]. Напрыклад, існаваў сьпіс людзей, імёны якіх нельга згадваць у навінах, які ўключаў апазыцыйных палітыкаў, існаваў чорны сьпіс эканамістаў і палітолягаў, у якіх нельга было браць камэнтары, не дапушчалася ўжываньне ў сюжэтах словаў «сталінізм», «культ асобы», «ГУЛаг»^[23]. Існаваньне цэнзуры таксама пацьвердзіў журналіст АТН Аляксандар Лучонак, які таксама звольніўся ў пратэст на прапаганду^[24].

Санкцыі

Супрацоўнікі й топ-мэнэджэры дзяржаўных тэлеканалаў, у тым ліку Белтэлерадыёкампаніі, неаднаразова станавіліся суб’ектамі санкцыяў ўносіліся да Чорнага сьпісу Эўразьвязу^{[25][26][27][28]}, траплялі ў сьпіс спэцыяльна вызначаных грамадзянаў і заблякаваных асобаў ЗША^[26], санкцыйныя сьпісы Вялікабрытаніі^[29], Швайцарыі^[30][31].

У 2022 годзе сама кампанія патрапіла ў санкцыйныя сьпісы Эўразьвязу, Канады, Швайцарыі ды Украіны^[32].

Глядзіце таксама

• Тэлеканалы Беларусі