Глухавічы

Глу́хавічы^[1] — былая вёска ў Брагінскім раёне Гомельскай вобласьці. Уваходзіла ў склад Чамярыскага сельсавету.

Глухавічы лац. Hluchavičy
Дата заснаваньня:	перад 1574 годам
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гомельская
Раён:	Брагінскі
Сельсавет:	Чамярыскі
Насельніцтва:	906 чал. (1970)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2344
СААТА:	3203874002
Нумарны знак:	3
Геаграфічныя каардынаты:	51°45′33″ пн. ш. 30°12′42″ у. д.
Глухавічы на мапе Беларусі ± Глухавічы Глухавічы

Пасьля катастрофы на Чарнобыльскай АЭС і радыяцыйнага забруджваньня жыхары (236 сем'яў) пераселены ў 1986 годзе ў чыстыя месцы. Вёска ліквідавана 20 жніўня 2008 году^[2].

Геаграфія

Разьмяшчэньне

За 5 км на паўднёвы ўсход ад Брагіна, 29 км ад чыгуначнай станцыі [Хвойнікі]] (на галінцы Васілевічы — Хвойнікі ад лініі Каленкавічы — Гомель), 134 км ад Гомеля.

Транспартная сістэма

Транспартныя сувязі па прасёлкавай, затым аўтадарозе Камарын — Брагін.

Пляноўка складаецца з просталінейнай вуліцы, арыентаванай з паўднёвага захаду на паўночны ўсход, да якой на захадзе пад вострым кутом далучаецца кароткая просталінейная, шыротная вуліца. Забудова двухбаковая, драўляная, сядзібнага тыпу.

Гісторыя

Карона Каралеўства Польскага ў Рэчы Паспалітай

Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.

Фрагмэнт запісу князя Ярэмія Вішнявецкага 1638 г.

Фрагмэнт тарыфу падымнага 1640 г.

Герб Побуг роду Канецпольскіх.

Найранейшая вядомая згадка пра

село Глуховичи з людми отчизными, куничниками, з даню грошовою и медовою, з дубровами, з лесами, з чертежами, полми и сеножатми и з ловы пташними

ўтрымліваецца ў лісьце ад 15 сакавіка 1574 году^[a] князя Аляксандра Аляксандравіча Вішнявецкага брату князю Міхаілу Аляксандравічу Вішнявецкаму аб разьдзеле айчызнага маёнтку Брагін Кіеўскага павету Каралеўства Польскага. Уладальнікам яго стаў князь Міхаіл^[4]. Адміністрацыйна ўвесь Брагінскі маёнтак тады і да разбораў Рэчы Паспалітай належаў да Кіеўскага, пазьней Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва Кароны Польскай^[b].

У 1628 годзе з 16 дымоў (×6 — каля 96 жыхароў) сяла Глухавічы князь Канстанцін Вішнявецкі, апякун дзяцей нябожчыка князя Міхаіла, за 6 пабораў забясьпечваў выплату роўна па 3 злотых ды з 10 агароднікаў (≈60 чалавек) па 1 злотаму і 6 грошаў^[5].

Надалей паловай Брагінскага замку і места з прылегласьцямі, сярод якіх фальварак і сяло Глухавічы, валодаў, а ў 1638 годзе заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі^[6]. Паводле тарыфу падымнага «dwoiego» Кіеўскага ваяводзтва 1640 году, князь Ярэмі Вішнявецкі з 39 дымоў «z sioła Hłuchowicz» выплачваў 39 злотых^[7].

Губаровічы, Глухавічы, Сьцежарнае ў 1686-1687 гг.

У 1683 годзе з 41 дыму (каля 246 жыхароў^[c]) вёскі Глухавічы пані Бруханьскай выплачваліся 20 злотых^[8]. Ад лістападу 1686 да самых «świątek zielonych» у 1687 годзе Глухавічы, у якіх разам з Губарэвічамі і Сьцежарным Брагінскага маёнтку ваяводзіча бэлзскага Яна Канецпольскага налічвалася 77 дымоў, мусілі ўтрымоўваць 80 казакоў і 30 коней палкоўніка Войска Запароскага Паўла Апостала Шчуроўскага. У выніку, скарга на «нязносныя крыўды, шкоды, крыміналы, наезды і забоі» разглядалася ў Оўруцкім гродзкім судзе. Тады вяскоўцы справілі для пастаяльцаў 25 вазоў, кожны з хамутом, раменнай шляёй, касой, сякерай, рыдлёўкай, біклагай, мазьніцай з двума гарцамі дзёгцю; яшчэ зь іх выбралі здор, гарэлку, рыбу, алей, соль, кашулі і абутак, легуміну^[d], вёдры аўса, вепрукоў, падсьвінкаў, кур, гусей, вала, «pułkownikowi wilka». Да стратаў прылічаны і забіты сотнікам Кіяшкам губаровіцкі войт Іван, дзедзічны падданы. Як вынік, для пана Канецпольскага тыя страты дасяглі сумы ў 994 злотых. Але гэта ня ўсё. Яшчэ казакі забілі селяніна, згвалтавалі некалькіх белагаловых^[e], рабавалі каморы і харчовыя ямы вяскоўцаў^[9].

Да 1708 году жыхары вёскі Глухавічы былі прыхаджанамі брагінскай Мікалаеўскай царквы. Аднак, зь ініцыятывы застаўнага ўладальніка, мазырскага маршалка^[f] пана Антонія Аскеркі была ўладкаваная царква ў Губарэвічах і створаны асобны прыход, да якога далучаныя верныя з Глухавічаў^[11]. У «Тарыфе падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва 1714 г.» Глухавічы названыя сярод паселішчаў Брагінскіх добраў, якія заставаліся ў пасэсіі мазырскага чашніка пана Аскеркі^[g].

1 верасьня 1719 году серадзкі ваявода Ян Канецпольскі выдаў пану Зыгмунту Шукшце з жонкай Эльжбэтай даўгавую расьпіску на 1500 злотых, забясьпечаных прыбыткамі зь вёсак Глухавічы, Губарэвічы, Сьцежарнае і Пучын^[13]. 3 сьнежня т. г. Я. Канецпольскі, апошні дзедзіч, які меў роднасную сувязь з малодшай, каралеўскай, галіной князёў Вішнявецкіх, спачыў. На 1 сакавіка 1720 году ўжо выдадзены фундуш Глухавіцкай царкве ад імя дзедзіча з старэйшай галіны роду князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага. З дакумэнту вынікае, што заснаваную царкву ў Глухавічах пад тытулам Сьв. Міхаіла, паяднаную з рымскім касьцёлам^[h], мусіў узначаліць сьвятар Якаў Бярнацкі, а да прыходу яе, акрамя Глухавічаў, мелі належаць жыхары вёсак Губарэвічы, Пучын, Сьцежарнае, Хатуча, Юркевічы (Юркавічы)^[14].

11 жніўня 1721 году Аляксандар Бандынэлі, войскі мельніцкі, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. А здарылася тое, што 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, pięścią bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці^[15].

У 1722 годзе сужэнства Шукшты, пасэсары, пачалі ўзводзіць будынак уніяцкай царквы на месцы імі ж пастаўленай раней праваслаўнай капліцы^[i]. Што праўда, скончылі тое будаўніцтва парахіяне ў супрацы з прыёрам цыстэрцыянаў Кімбараўскага кляштару Vallis Umbrosae Бэнэдыктам Ражанскім^[16].

Глухавіцкі прыход у 1740 г.

У 1734 годзе Глухавічы знаходзіліся ў заставе ў айцоў цыстэрцыянаў кімбараўскіх^[17], хоць рэальным уладальнікам усяго Брагінскага маёнтку на той час былі ўжо не пасэсары-крэдыторы, а князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, які з 1733 года пачаў звацца яшчэ і «графам на Брагіне»^[18].

У візыце Брагінскага ўніяцкага дэканату на 24 студзеня 1740 году засьведчана, што прыход Глухавіцкай Сьвята-Міхайлаўскай царквы, які ўзначальваў сьвятар Пётар Война, складалі верныя з 83 двароў у Глухавічах, 17 у Хатучы, 16 у Сьцежарным, 3 у хутары Зарэччы, 4 у хутары Цюткі, 24 у Юркевічах, 6 у хутары Пучыне. Усяго — 153 двары. Душ, дапушчаных да споведзі, — 539^[19]. Згодна з Генэральнай візытай 1743 году, прыход складалі жыхары 110 двароў, душ да споведзі — каля 449^[20].

Астраглядавіцкая парафія ў 1748 г.

Глухавіцкі прыход у 1752 г.

У 1748 годзе Глухавічы названыя ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі^[21]. На 1752 год да Глухавіцкага прыходу, настаяцелям якога заставаўся П. Война, належалі верныя з 84 двароў у Глухавічах, 18 у Хатучах, 8 у Пучыне, 4 у Казялузцах. Душ да споведзі — нібыта каля 600^[22].

Герб Равіч паноў Ракіцкіх.

Глухавічы і грунт царкоўны ў эксплікацыі да мапы Брагінскага графства 1783 г.

У 1754 годзе з 79 двароў (×6 — каля 474 жыхароў) вёскі Глухавічы вялебных айцоў цыстэрцыянаў выплачваліся «do grodu»^[j] 12 злотых і 9 грошаў, «na milicję»^[k] 49 зл. і 6 гр.^[23]. У тым жа 1754 г. Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім, войскім ашмянскім (†1759).

Перапіс габрэйскага насельніцтва 1765 году засьведчыў пражываньне ў фальварку Глухавічы 11, у аднайменнай вёсцы 7 плацельшчыкаў пагалоўшчыны, прыналежных да Брагінскага кагалу. У 1778 г. іх было ўжо толькі 3, а ў 1784 г. — 4^[24]. Падобна, выбух гайдамацка-сялянскай Каліеўшчыны ў 1768 годзе паўплываў на колькасьць габрэяў у ваколіцах паселішча.

Глухавічы і грунт царквы Глухавіцкай згаданыя ў эксплікацыі да мапы Брагінскага графства, датаванай 27 днём жніўня 1783 году^[l].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Глухавічы апынуляся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага Рэчыцкага павету спачатку Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 г. Менскай губэрні Расейскай імпэрыі^[25] У расейскай рэвізіі 1795 году запісана, што сяло Глухавічы паноў Людвіка і Рафала Алаізія Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, паводле эканома Базыля Солтана, налічвала 83 двары з 243 падданымі мужчынскага і 249 жаночага полу^[26].

У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «Раніцой ад’ехаў у Брагін. Ракіцкі вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч»^[27].

Ад парэформавага пэрыяду адміністрацыйна Глухавічы належалі да Брагінскай воласьці.

На 1909 год у 151-м двары сяла Глухавічы было 909 жыхароў, у аднадворным фальварку — 13 жыхароў^[28].

Найноўшы час

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Глухавічы, аднак, у складзе Брагінскай воласьці апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўла Скарападзкага^[29].

Насельніцтва

• 1986 год — жыхары (236 сем'яў) пераселены.
• 2004 год — жыхароў няма.

Асобы

• Рыгор Мігай — Герой Сацыялістычнай Працы
• Міхаіл Паўлючэнка — акадэмік НАН Беларусі, доктар хімічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі БССР^[30].

Заўвагі

1. Не з XV ст., як пісаў С. В. Марцэлеў^[3]
2. Не да Менскага ваяводзтва ВКЛ.
3. У іншым выпадку (у другі пабор?) сказана пра 20 дымоў (каля 120 жыхароў) і пра выплату тых жа 20 злотых.
4. Салодкая выпечка альбо слодычы, вырабленыя з ужываньнем зьбітых яек і цукру з рознымі дадаткамі.
5. Так называлі замужніх жанчын, якім этыкет не дазваляў паказвацца на людзях зь непакрытай галавой.
6. Тады яшчэ мазырскага чашніка^[10]. А ўжо на момант падачы скаргі (з улікам больш позьніх учынкаў пазванага) ад імя панства Бандынэлі 7 кастрычніка 1715 г. пан Антоні стаў маршалкам.
7. Са спасылкай на С. Урускага выдаўцы сьцьвярджаюць нібы пасэсарам быў Станіслаў Аскерка. Але больш пераканаўчымі ўяўляюцца зьвесткі за 1708, 1711 і 1715 гг. судовай справы, у якой вялося пра маршалка Антонія^[12].
8. Г. зн. уніяцкую
9. Імаверна, тады яна ўважалася за прыпісную ў прыходзе царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы ў Губаровічах.
10. Да Оўруцкага замку.
11. Пераважна на барацьбу супраць гайдамакаў.
12. Грунт сяла Глухавічаў названы ніжэй у цэлым сьпісе.