Мар’іна Горка

Ма́р’іна Го́рка — места ў Беларусі, на рацэ Цітаўцы. Адміністрацыйны цэнтар Пухавіцкага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2017 год — 21 167 чалавек^[1]. Знаходзіцца за 63 км на паўднёвы ўсход ад Менску. Чыгуначная станцыя Пухавічы на лініі Менск — Асіпавічы, аўтамабільныя дарогі на Менск, Бабруйск, Ігумен, Узду.

Мар’іна Горка лац. Marjina Horka
Герб Мар’інай Горкі Сьцяг Мар’інай Горкі
Першыя згадкі:	XVI стагодзьдзе
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Менская
Раён:	Пухавіцкі
Плошча:	8,2 км²
Вышыня:	169 м н. у. м.
Насельніцтва (2018)
колькасьць:	21 167 чал.[1]
шчыльнасьць:	2581,34 чал./км²
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1713
Паштовыя індэксы:	222810, 222811, 222827
СААТА:	6244501000
Нумарны знак:	5
Геаграфічныя каардынаты:	53°31′0″ пн. ш. 28°8′30″ у. д.
Мар’іна Горка на мапе Беларусі ± Мар’іна Горка Мар’іна Горка
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Назва

У тапоніме «Мар’іна Горка» спалучаецца паняцьце «Горка» (невялікая гара) і азначэньне «Мар’іна», якое паходзіць ад асабістага імя^[2]. Існуе некалькі меркаваньняў пра паходжаньне назвы места. Адзінай афіцыйнай пазыцыі на гэты конт у наш час няма. Паводле першага паданьня, назва мясцовасьці пайшла ад узвышша, на якім павесілася дачка тутэйшага зямяніна Марыя (дзяўчына ня вытрымала разлукі з каханым на зьвінавачваньне ўласным бацькам у стасунках з прастачынай). Згодна зь іншай легендай, паселішча назвалі «Мар’інай Горкай» ад суседняй царквы, дзе знаходзіўся цудоўны абраз Божай Маці^[3]. Таксама існуе паданьне, што назва паселішча ўтварылася ад паганскай традыцыі, бо некалі тут было капішча, дзе паганцы маліліся сваёй багіні Мары^[4].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Мар’іна Горка ўпамінаецца ў XVI ст. У розныя часы паселішча знаходзілася ў валоданьні Радзівілаў, Бужынскіх, Ратынскіх, Крупскіх і іншых.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Мар’іна Горка апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Ігуменскім павеце Менскай губэрні.

Баніфацы Крупскі, уладальнік паселішча, быў адным з арганізатараў нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у краі, па здушэньні якога расейскія ўлады канфіскавалі ягоную маёмасьць, а самога выслалі ў Сыбір. За верную службу «царю и отечеству» Мар’іну Горку перадалі царскаму чыноўніку Макаву. Будаваньне Лібаўска-Роменскай чыгункі (1873 год) паспрыяла разьвіцьцю паселішча. 30 жніўня 1880 году тут адкрылася сельскагаспадарчая школа. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у вёсцы было 24 двары.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Мар’іна Горка абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Беларускай ССР, дзе 17 чэрвеня 1924 году стала цэнтрам Пухавіцкага раёну. У 1935 годзе на загад народнага камісара абароны СССР Клімента Варашылава ў Мар’іну Горку перакінулі конную дывізію з-пад Арэнбурга (Расейская СФСР). Затым дадалася 214-я паветрана-дэсантная брыгада, якую павялічылі да корпуса. Таксама разьмясьцілі дэсантна-бамбавальны полк і школу пілётаў, якую пазьней перавялі ў Паставы. Урэшце Генэральны штаб СССР заснаваў у Мар’інай Горцы Пухавіцкую пяхотную вучэльню, якая была 3-й у Савецкім Саюзе. У вучэльні выкладаў падпалкоўнік Іван Якубоўскі^[5].

27 верасьня 1938 году Мар’іна Горка атрымала афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. У Другую сусьветную вайну з 28 чэрвеня 1941 да 3 ліпеня 1944 мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. У чэрвені 1941 году пры пачатку Нямецка-савецкай вайны Пухавіцкую пяхотную вучэльню перавялі ў Верхні Ўсьцюг, што ў Валагодзкай вобласьці Расеі. У ліпені 1941 году 214-я паветрана-дэсантная брыгада ўдзельнічала ў бітве пад Старымі Дарогамі. Падчас нямецкай акупацыі 1941—1944 гадоў у Мар’інай Горцы разьмясьцілі вайсковы шпіталь, зэнітна-артылерыйскую школу і сапэрныя курсы. У 1945 годзе з Чэхаславаччыны ў Мар’іну Горку вывелі 30-ю гвардзейскую мотастралковую дывізію, якая разьмініравала Пухавіцкі раён^[5].

22 ліпеня 1955 году Мар’іна Горка атрымала статус места. У студзені 1963 году ў месьце разьмясьцілі 5-ю брыгаду спэцпрызначэньня. Яшчэ ў 1962 годзе для 5-й брыгады стварылі асобны вайсковы гарадок з прапускной сыстэмай. Брыгаду падпарадкавалі Галоўнай разьведвальнай управе СССР у Маскве. У 1968 годзе 30-ю мотастралковую дывізію вярнулі ў Чэхаславаччыну для здушэньня Праскай вясны, пасьля чаго пакінулі ў славацкім Зволене. Яе месца ў Мар’інай Горцы заняла зэнітная ракетная брыгада з комлексамі «Аса» і 8-я гвардзейская танкавая дывізія, якая мела скарочаны штат у памеры 2500 чалавек замест 11 000. У 1985 годзе 334-ы атрад 5-й брыгады спэцпрызначэньня накіравалі на Аўганска-савецкую вайну пад назвай 5-ы асобны мотастралковы батальён^[5].

У 1991 годзе 8-ю танкавую дывізію распусьцілі, замест якой з Чэхаславаччыны ў Мар’іну Горку вярнулі 30-ю мотастралковую дывізію лікам 12 000 чалавек. Празь нястачу сховішчаў адзін зь яе палкоў разьмясьцілі без бронетранспартэраў і танкаў. Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь скараціла 30-ю дывізію да брыгады, якую пазьней пераўтварылі ў базу захоўваньня тэхнікі. Для выведзеных з Усходняй Нямеччыны савецкіх частак фінскія будаўнікі ўзьвялі квартал і ўнівэрмаг «Хэльсынкі». У 2000 годзе зэнітную ракетную брыгаду перакінулі ў лясны гарнізон Даманава (Берасьцейская вобласьць)^[5].

• Мар'іна Горка на старых здымках
• 
  Вучэльня, да 1918 г.
• 
  Вучэльня, 1918 г.
• 
  Вучэльня, 1918 г.
• 
  Падблоньне. Царква, да 1900 г.

• 
  Падблоньне. Царква, каля 1900 г.
• 
  Падблоньне. Царква, 1918 г.
• 
  Падблоньне. Царква, 1918 г.
• 
  Падблоньне. Брама царквы, 1918 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1897 год — 108 чал. (57 муж. і 51 жан.)^[6]
• XX стагодзьдзе: 1939 год — 6,5 тыс. чал.; 1970 год — 11,3 тыс. чал.; 1972 год — 11,8 тыс. чал.^[7]; 1991 год — 20,1 тыс. чал.; 1997 год — 23 214 чал.^[8]; 1998 год — 23,1 тыс. чал.^[9]
• XXI стагодзьдзе: 2006 год — 22,9 тыс. чал.; 2007 год — 22,8 тыс. чал.; 2009 год — 21 446 чал.^[10] (перапіс); 2016 год — 21 280 чал.^[11]; 2017 год — 21 303 чал.^[12]; 2018 год — 21 167 чал.^[1]

Адукацыя

У Мар’інай Горцы працуюць аграрна-тэхнічны каледж імя У. Лабанка, гімназія, 4 сярэднія, музычная і спартовая школы, 6 дашкольных установаў.

У месьце знаходзіцца вёска дзетак-сірацінаў ГА «Беларускі фонд SOS-Дзіцячая вёска».

Мэдыцына

Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляюць лякарня і 2 паліклінікі.

Культура

Дзейнічаюць палац культуры, 3 бібліятэка.

Эканоміка

Прадпрыемствы машынабудаўнічай, лёгкай, харчовай, мэблевай прамысловасьці.

Пералік прамысловых прадпрыемстваў Мар’інай Горкі
ААТ «Пухавіцкі камбінат хлебапрадуктаў» ААТ «Машхарчпрад» ААТ «Пухавіцкі харчкамбинат» ААТ «Пухавічы-лён»

Транспарт

Чыгуначны вакзал

Мескі й прымескі транспарт улучае аўтобусы і маршрутныя таксі. Асноўнымі транспартнымі вузламі зьяўляюцца пляц перад чыгуначным вакзалам і разьмешчаны непадалёк аўтавакзал. Набыць квіткі на праезд у аўтобусе можна ў кандуктара, у маршрутцы — у кіроўцы (аплачваць праезд прынята адразу па пасадцы).

Чыгункай безь перасадак можна даехаць на электрацягніку да Менску (паўночна-заходні кірунак, каля 80 хвілінаў) або да Асіпавічаў (паўднёва-ўсходні кірунак, каля 60 хвілінаў).

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

Спыніцца можна ў мескай гасьцініцы^[13].

Славутасьці

• Сядзібна-паркавы комплекс Макавых (1876)

Страчаная спадчына

• Царква Раства Багародзіцы (XVIII ст., Сьвяты Пасад^[14])
• Царква Раства Багародзіцы (1874)
• Царква Аляксандра Неўскага (1871)

Галерэя

• Краявіды Мар’інай Горкі
• 
  Чыгуначная станцыя
• 
  Вуліца
• 
  Касьцёл у даваенным будынку
• 
  Новая царква

• 
  Новая капліца каля царквы
• 
  Новая капліца ў цэнтры места
• 
  SOS-Дзіцячая вёска
• 
  Вайсковая частка

Асобы

• Станіслаў Астапчык (1935—2015) — навуковец у галіне матэрыялазнаўства і фізыкі мэталаў
• Аляксандар Гайдукевіч (1938—1998) — навуковец-мэдык
• Аляксандр Гурко (нар. 1964) — беларускі гісторык, рэлігіязнавец, этноляг
• Браніслаў Зубкоўскі (1938—2015) — літаратар, краязнаўца
• Валеры Каршакевіч (нар. 1988) — футбаліст
• Алесь Лабанок (1944—2005) — актор, Заслужаны артыст Беларусі
• Ігар Лучанок (1938—2018) — кампазытар, Народны артыст Беларускай ССР, Народны артыст СССР
• Уладзімер Мацкевіч (нар. 1947) — беларускі вайсковы і дзяржаўны дзяяч, старшыня КДБ РБ