Лугвен

Лу́гвен Сямён Альге́рдавіч (Лінгвен, Лангвен, Лугвень; каля 1355—1431) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, князь амсьціслаўскі (1392—1431).

Лугвен
лац. Ługvien / Łuhvien

Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	каля 1355 1431
Памёр	19 чэрвеня 1431
Род	Гедымінавічы і Альгердавічы[1]
Бацькі	Альгерд Ульяна Аляксандраўна[d][2]
Дзеці	Юры Лугвенавіч[d][3] і Яраслаў Лугвенавіч[d][3]

Імя

Асноўны артыкул: Лонгвін

Памятны знак князю Лугвену ў Амсьціславе

Лангівін або Лангвін (Langewin, Langwin^[4], Languin) — імя германскага паходжаньня^[5][6]. Іменная аснова -ланг- (-лонг-, -ланк-) (імёны ліцьвінаў Лангін, Лянгерд, Воланг; германскія імёны Langin, Langarda, Wolank) паходзіць ад старагерманскага lung 'хуткі'^[7] або гоцкага laggs, стараангельскага long 'доўгі'^[8], а аснова -він- (імёны ліцьвінаў Бутвін, Монтвін, Радавін; германскія імёны Butwin, Mondawin, Radowin) — ад гоцкага wins 'сябар'^[9]. Такім парадкам, імя Лонгвін азначае «хуткі сябар»^[7]. Апроч таго, адзначалася старажытнае германскае імя Lunguin (*Lungwin)^[10].

Яшчэ гісторык Юзэф Эдвард Пузына, які паходзіў з старажытнага княскага роду Пузынаў, выводзіў імя Лугвен (Лінгвені) ад германскага (паўночнагерманскага) імя Langewin^[11][12].

Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: Langwenne (29 верасьня 1379 году^[13], 31 кастрычніка 1382 году^[14][15], 16 чэрвеня 1409 году і па 1410 годзе^[16]); Ligwen (14 жніўня 1385 году)^[17]; Nos dux Semen alias Lingweny (31 студзеня 1388 году)^[18]; Мы князь Семенъ инымъ именемъ Лыгвеніи^[19] (25 красавіка 1389 году)^[20]; Nos Semon dux alias Lingwenis (25 красавіка 1389 году)^[21]; я, князь Луквеній Мстиславскій (1394—1424 гады, 1718 год)^[22]; Lyngweyn (23 студзеня 1397 году)^[23]; herczog Lingwen (3 ліпеня 1407 году)^[24]; Symeonis alias Ligwen (1 лютага 1411 году)^[25]; herczoge Lengwenne (1416 год)^[26]; Semeon Ulgerdowicz (Semeon Olgerdowicz; 22 чэрвеня 1431 году)^[27]; ducis Iurgij Langwynowicz^[28], Iurgi Langwynowycz^[29] (1 верасьня 1431 году); Langwin (Ян Длугаш)^[30]; Семіонъ Лугвень^[31], Лугвеній… Семеонъ Олгердовичь^[32] (Наўгародзкі чацьверты летапіс); Лугвени^[33], Лугвень^[34], Лугвеней… Семенъ Олгердовичь^[35] (Сафійскі першы летапіс); служили князю Лынкгвеню (31 траўня 1496 году)^[36]; Семенъ Лугвенъ… Лугвеней (Васкрасенскі летапіс)^[37].

Біяграфія

Пячаць Лугвена, 1385 г.

Чацьверты сын Альгерда ад яго другога шлюбу з Ульлянай Цьвярской (агульным лікам дзявяты). У гістарычных крыніцах выступае з 1379 году, калі ў ліку іншых літоўскіх князёў падпісаў у Троках мір з Ордэнам (29 верасьня). Разам з братам Ягайлам і трыма іншымі князямі 14 жніўня 1385 году падпісаў Крэўскую унію.

Браў удзел у разгроме вялікага князя смаленскага Сьвятаслава, які падтрымаў выступленьне Андрэя Полацкага супраць Ягайлы, пад Амсьціславам (29 красавіка 1386 году).

У 1389—1392 гадох — князь у Вялікім Ноўгарадзе, атрымаў «у кармленьне» Ладагу, Арэшак, Карэлу і палову Капор’я. Склаў васальную прысягу Ягайлу як сюзэрэну Ноўгарада (у таямніцы ад саміх наўгародцаў). У 1390 годзе спрабаваў далучыць да Ноўгараду Пскоў, у 1391 годзе разьбіў ганзейскіх піратаў-вітальераў пад Арэшкам. Зьехаў з Ноўгараду пад уціскам Масквы, атрымаў ад Ягайлы Амсьціслаўскае княства, якім да яго валодаў іх брат Карыгайла.

Пячаць Лугвена з Пагоняй, 1388 г.

У канцы 1396 году быў пасярэднікам ва ўзнаўленьні гандлёвай дамовы паміж Полацкам і Рыгай, у тым жа годзе разьбіў войска разанскага князя Алега, які дапамагаў вялікаму князю смаленскаму Юрыю Сьвятаслававічу ў абароне незалежнасьці Смаленскага княства ад ВКЛ. У 1402 годзе пад Любуцкам ізноў разьбіў разанцаў, захапіў у палон князя Радаслава Алегавіча.

У 1403 годзе пры падтрымцы Вітаўта захапіў Вязьму і спрабаваў авалодаць Смаленскам, які нарэшце захапіў і далучыў да ВКЛ у 1404 годзе. У 1407 годзе ўдала дзеіў у Верхаўскіх княствах, далучыў да ВКЛ Варатынск. У тым жа годзе ізноў запрошаны ў Ноўгарад, дзе княжыў да 1412 году.

Браў удзел разам з наўгародзкімі аддзеламі ў Вялікай вайне 1409—1411 гадоў, у крытычны момант Грунвальдзкай бітвы мужнасьць амсьціслаўскай, аршанскай і смаленскай харугваў ВКЛ на чале з Лугвенам выратавала саюзныя арміі ад разгрому крыжакамі. Падпісаў Торунскі мір 1411 году.

Імаверна, у 1408—1411 гадох быў вялікакняскім намесьнікам у Смаленску. У лістападзе 1411 году месьцічы зь Вялікага Ноўгараду зьвярнуліся да князя Сямёна Лугвеня (Symeona Lingwena), каб ён атрымаў дазвол ад вялікага князя Вітаўта і прыбыў іх бараніць ад Інфлянтаў. У час адбіцьця швэдзкай агрэсіі зьнішчыў прадмесныя ўмацаваньні Выбаргу (26 сакавіка). У тым жа годзе склаў ад імя Ноўгараду дамову зь Ягайлам супраць крыжакоў, але ў 1412 годзе з прычыны маскоўскіх інтрыгаў выехаў з Ноўгараду ў Амсьціслаў, разам зь Вітаўтам і Ягайлам накіраваў наўгародцам «разьметную» грамату. У 1421 годзе прымаў у Амсьціславе мітрапаліта Фоція.

У 1430—1431 гадох у змаганьні Сьвідрыгайлы з Жыгімонтам Кейстутавічам падтрымліваў першага^[38].

Заснаваў каля Амсьціслава манастыр Сьвятога Ануфрыя над ракой Чорнай Натапай (1407 год), які славіўся перапісчыкамі кніг і рукапісаў.

Ад першай жонкі Марыі (памерла ў 1399 годзе), дачкі вялікага князя маскоўскага Дзьмітрыя Данскога (шлюб склаў у Маскве 14 чэрвеня 1394 году), меў сына Юрыя. Ад другой (з восені 1406 / 1407 году, імя і паходжаньне невядомыя) сына Яраслава (Фёдара).

Вядомая пячатка Лугвена (1389) з выявай Пагоні, якая захоўваецца ў Львоўскім гістарычным музэі^[39].