Абалікшты

Абалі́кшты^[1] (трансліт.: Abalikšty, руск.: Оболикшты) — вёска ў Браслаўскім раёне Віцебскай вобласці. Уваходзіць у склад Опсаўскага сельсавета.

Вёска Абалікшты Краіна Беларусь Вобласць Віцебская Раён Браслаўскі Сельсавет Опсаўскі Каардынаты 55°30′04″ пн. ш. 26°43′27″ у. д.HGЯO Насельніцтва 4 чал. (1999) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2153 Аўтамабільны код 2 Абалікшты на карце Беларусі ±

Назва

Назва Абалікшты балцкага паходжання. Назва паселішча ўтвораная ад назвы возера Абалікшты, ля якога вёска знаходзіцца, а тая — ад назвы большага возера Аболі побач.

Абодва азёры праточныя, і гэта стала матывацыяй для ўтварэння іх назваў. З Дрысвяцкага возера непрацяглая пратока цячэ ў возера Аболі, з якога праз возера Абалікшты цячэ рака Прорва ў раку Дрысвяту.

Корань Ab- такі самы, як у латышскіх гідронімах тыпу Abula, Abuls, Abava^[2]. Ад індаеўрапейскага ab-, якім пазначаліся рачныя, цякучыя воды^[3]. Яго фанетычны варыянт ap- даў заходнябалцкае прускае ape «рака», а варыянт up- — усходнябалцкае літоўскае upė^[4]. Ад іх — назвы рэк Вопь на Верхнім Падняпроўі, Упа на Верхнім Павоччы. «Звонкі» варыянт ub- даў назву прыпяцкай ракі Убарць.

Індаеўрапейскае ab-, з усімі яго варыянтамі, пазначала, як мяркуецца, ваду як актыўную сілу і нават воднае боства, а *uedor- — ваду як матэрыял^[5]. Другі корань у балцкай гідраніміі ў назвах тыпу Удага, Водзьга, пруск. *Vadanga, літ. Vedega, Vada^[6]. Магчыма, гэтае размежаванне адбівалася і ў сакральных практыках з водамі ў старажытных балтаў, але сляды гэтага згубленыя.

Корань Ab- асабліва папулярны на Падзвінні, як у ніжнім цячэнні Дзвіны ў Латвіі^[7], так і ў сярэднім — на поўначы цяперашняй Беларусі. Воды з азёраў Аболі і Абалікшты цякуць у дзвінскі прыток Дзісну. Воды з азёраў Абстэрна і Набіста (абедзве назвы ад асновы *Ab-ist-) цякуць у дзвінскую раку Вяту. Вышэй па цячэнні Дзвіны ў яе ўцякаюць Обаль (справа) і Абалянка (злева), назвы якіх ад адной і той жа формы *Ab-al-is. Таго ж паходжання і назва ракі Обіста^[ru] (на цяперашнім расійска-ўкраінскім памежжы, паміж Курскам і Чарнігавам). Семантыка ўсіх гэтых назваў звязаная з цячэннем рэк, праточнасцю азёраў.

Адпачатныя формы назваў азёраў Аболі і Абалікшты, перад іх паланізацыяй (да польск.: Obolikszty, літ.: Abalykščiai), былі адзіночнага роду — *Abalis (як і для назваў Обаль) і *Abalykštis. Назва меншага возера ўтвораная з дапамогай пашыральніка -kšt-, з дапамогай якога ўтвораныя і назвы літоўскіх азёраў Dysnai i Dysnykštis, Luodis i Luodykštis, Vėlys i Vėlykštis^[8] у тым жа самым рэгіёне (Аўкштайцкае Паазер’е і яго працяг на тэрыторыю цяперашняй Беларусі), што і Аболі ды Абалікшты.

Пашыральнік -kšt- у літоўскай мове выкарыстоўваецца для ўтварэння формаў ад асноў назоўнікаў (žuvis «рыба» — žuvykštis «рыбка», rytas «раніца» — rytykštis «ранішні»). Устаўны -k- тут далучаецца да карацейшага -št-, які з’яўляецца варыянтам пашыральніка -st-. Яны прысутныя ў літоўскіх гідронімах тыпу Lokysta (-st-), Vadakstis (-k-st-), Medukšta (-k-št-)^[9].

Назва Абалікшцкага возера (як і Абольскага возера) значыць «Праточнае (возера)». Назвы праточных азёраў таксама ўтвараліся ад балцкага кораня žod- / žad- (як Жодзень ці Жадунь).

Гісторыя

У 1921—1939 гадах вёска ў складзе Браслаўскага павета Віленскага ваяводства Польскай Рэспублікі.

Да 21 верасня 1987 года вёска ўваходзіла ў склад Далёкаўскага сельсавета^[10], да 8 красавіка 2004 года — у склад Відзаўскага пассавета^[11].

Насельніцтва

• 1921 год — 90 жыхароў, 15 двароў^[12].
• 1938 год — 102 жыхары, 18 двароў^[13].