Высокае
горад у Беларусі From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Высо́кае[3] (трансліт.: Vysokaje; да 1939 г. — Высо́ка-Літо́ўск) — горад раённага падпарадкавання ў Камянецкім раёне Брэсцкай вобласці, на рацэ Пульва. Месціцца за 40 км ад Камянца, за 3 км ад чыгуначнай станцыі Высока-Літоўск на лініі Брэст — Беласток. Аўтамабільныя дарогі на Брэст, Пружаны. Самы заходні горад у Беларусі.
Remove ads
Гісторыя
Першыя пісьмовыя згадкі пра паселішча пад назвай Высокі Горад з’яўляюцца ў XIV ст., у сувязі з тым, што яго наведваў вялікі князь Гедзімін.
У 1494 вялікі князь Аляксандр надаў Высокаму Магдэбургскае права і герб «у блакітным полі срэбная двухпавярховая, крытая дахоўкай вежа, з двума акенцамі і трыма брамамі»[4]. У XV ст. вялікі князь Вітаўт фундаваў тут касцёл[5]. У 1511 вялікі князь Жыгімонт Стары перадаў Высокае ў пажыццёвае валоданне Івану Храптовічу. Цягам XVІ ст. мясцовасць знаходзілася ва ўладанні Пяткевічаў, Ёдкавічаў, Хлявіцкіх. У гэты час яна зрабілася цэнтрам дывановага і палатнянага ткацтва. У 1603 новы ўладальнік Высокага Андрэй Война-Грычынавіч заснаваў тут касцёл Найсв. Тройцы, які меў 44 аршыны даўжыні і 12 — шырыні. Найбольшы касцёльны звон насіў імя святых Пятра і Паўла.
З 1647 Высокім валодалі Сапегі, якія збудавалі тут замак. Фартэцыя значна пацярпела ў Трынаццацігадовую (1654—1667) і Вялікую Паўночную вайну (1700—1721). 16 снежня 1671 горада атрымала прывілей на правядзенне рэгулярных кірмашоў, якія цягнуліся 4 тыдні.
У 1748 замак і палац згарэлі, па чым Сапегі перанеслі сваю рэзідэнцыю ў Слонім. У 1772 у Высокім на месцы касцёла XV ст. збудавалі капліцу Св. Барбары. У 1773—1785 на паўднёва-ўсходняй ускраіне горада, у мясцовасці Марыямпаль, Аляксандр Міхал Сапега фундаваў кляштар баніфратаў (добрых братоў). Пры кляштары дзейнічаў шпіталь на 40 ложкаў[6]. Станам на 1788 цагельня, што працавала ў Высокім, давала 22 тыс. цэглы і 8 тыс. дахоўкі ў адзін абпал. Цягам 1794—1797 з ініцыятывы Францішка Сапегі дзейнічаў водны шлях у Гданьск.
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Высокае апынулася ў складзе Расійскай імперыі[6], у Берасцейскім павеце Гродзенскай губерні (паводле іншых звестак да 1807 уваходзіла ў склад Прусіі[7]). Статус паселішча панізілі да мястэчка. У 1816 поруч з руінамі замка ўладальнікі Высокага Патоцкія ўзвялі палац і пашырылі парк за межы былога замкавага вала (яго плошча вырасла з 30 да больш за 50 га).
- Даўнія графічныя выявы Высокага
- Кляштар баніфратаў, XVIII ст.
- Замак Сапегаў. Літаграфія з акварэлі Н. Орды
24 студзеня 1863 у часы нацыянальна-вызваленчага паўстання аддзел Рамана Рагінскага на пэўны час вызваліў Высокае з-пад расійскай улады. У 1869 царскія ўлады збудавалі ў мястэчку мураваную царкву-мураўёўку Узвышэння Св. Крыжа коштам сродкаў, канфіскаваных у паўстанцаў. Станам на 1886 у Высокім меліся аптэка, бальніца, паштовая станцыя, 2 гарбарныя заводы, 3 вадзяныя млыны, 102 крамы і 4 тракціры; рэгулярна праводзілася 15 кірмашоў і 2 базары. На 1889 у мястэчку дзейнічалі праваслаўная царква і касцёл, працавалі суконная фабрыка і 4 гарбарні. Паводле вынікаў перапісу (1897) — 256 двароў, валасная ўправа, царква, касцёл, капліца, сінагога, 4 малітоўныя дамы, мужчынская і жаночая народныя вучэльні, яўрэйская школа, паштовае аддзяленне, лазня, канатны і знічкавы заводы, 4 ветракі, 8 кузняў, 14 абутковых, 13 кравецкіх, 8 сталярных, 4 шорныя майстэрні, 2 маслабойні, 108 дробных крамаў у гандлёвых радах і 13 пры дамах, 2 заезныя двары, 14 піцейных устаноў; кожны чацвер праводзіліся базары, 9 разоў на год кірмашы.
Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Высокае апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі. Статус паселішча павысілі да горада. 20 красавіка 1934 да яго далучылі населеныя пункты з аднайменнай гміны — 3 прадмесці і двор маёнтку Высокае Літоўскае[8].
У 1939 Высокае ўвайшло ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 зрабілася цэнтрам раёна. У Другую сусветную вайну з 23 чэрвеня 1941 да 28 ліпеня 1944 горада знаходзіла пад нямецкай акупацыяй. 17 красавіка 1962 паселішча ўвайшло ў склад Камянецкага раёна. 17 верасня 1973 года ў склад горада увайшоў хутар Пеначка Агародніцкага сельсавета[9].
- Места на старых здымках
- Краявід палаца і парку
- Касцёл Найсв. Тройцы
- Замкавая брама
- Палац Патоцкіх
Remove ads
Насельніцтва

- XIX стагоддзе: 1830 год — 929 муж., з іх шляхты 3, духоўнага саслоўя 5, мяшчан-іўдзеяў 767, мяшчан-хрысціян і сялян 148, жабракоў 6[10]; 1886 год — 2 729 мяшчан і 284 іншыя жыхары[7]; 1889 год — 3 422 чал.[11]; 1897 год — 3 434 чал.
- XX стагоддзе: 1914 год — 3,8 тыс. чал.[12]; 1931 год — 2,8 тыс. чал.[13]; 1939 год — 6,1 тыс. чал.; 1959 год — 2,6 тыс. чал.; 1969 год — 3,8 тыс. чал.[14]; 1991 год — 5,1 тыс. чал.[7]
- XXI стагоддзе: 2006 год — 5,2 тыс. чал.[15]; 2008 год — 5,2 тыс. чал.; 2016 год — 5 164 чал.[16]; 2017 год — 5 113 чал.[17]
Remove ads
Эканоміка
Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці.
Інфраструктура
У 1950 годзе заснавана Высокаўская метэаралагічная станцыя.
У Высокім працуюць каледж ПТК СП, сярэдняя і санаторная школы, навучальна-вытворчы камбінат, дашкольная ўстанова.
Медыцынскыя паслугі надае гарадская бальніца.
Дзейнічаюць дом культуры, 2 бібліятэкі.
Славутасці

- Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, збудаваны на сродкі Андрэя Войны. У касцёле захоўваліся труны з пахаваннямі роду Сапегаў. Будынак атрымаў пашкоджанні ў Другую Сусветную вайну, а пазней яго перабудавалі на спартыўную залю. Касцёл вярнулі каталіцкай царкве ў 1990 годзе.
- Каталіцкая капліца Святой Барбары, збудаваная ў 1772 годзе на высокім беразе ракі Пульвы. У Другую Сусветную вайну выкарыстоўвалася ў якасці крамы. Унутры капліцы роспісы расліннымі арнаментамі і мілітарнымі матывамі.
- Палацавы комплекс Патоцкіх, збудаваны ў 1816—1820 гадах. Захаваўся ўнутраны інтэр’ер і рэшткі мастацкага аздаблення. Каля палаца знаходзяцца дзве прыбудовы і комплекс гаспадарчых пабудоў. У Другую Сусветную вайну палацавы комплекс выкарыстоўваўся ў якасці сядзібы пагранічнікаў, пазней — у якасці школы і інтэрнату. Цяпер палац пусты і закінуты.
- Пейзажны парк, закладзены ў XVIIІ ст. На тэрыторыі парку захаваліся рэшткі падмуркаў і земляныя ўмацаванні старога замка Сапегаў (XVII ст.). На прылеглай тэрыторыі збудаваны спартыўны стадыён.
Іншыя выдатныя мясціны: яўрэйская школа (XVII—XVIII стст.); капліца прыдарожная (1909); кляштар баніфратаў (1785); могілкі старыя каталіцкія; сінагога; Свята-Крыжаўзвіжанская царква (1869).
Remove ads
Галерэя
- Краявіды Высокага
- Замак Сапегаў
- Касцёл Найсв. Тройцы
- Капліца Св. Барбары
- Палац, флігель
- Царква
- Даўняя камяніца
- У цэнтры горада
- Палац, 2021 г.
Вядомыя асобы
- Аляксандр Міхал Сапега (1730—1793) — дзяржаўны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага.
- Леанід Ціханавіч Левін (1869—1944) — отарыналарынголаг. Доктар медыцыны (1902), Заслужаны дзеяч навукі РСФСР (1935).
- Трафім Назаравіч Ляшук (1902—1962) — дзеяч беларускай дыяспары ў Аргенціне.
- Павел Канстанцінавіч Лыжын (нар. 1981) — беларускі лёгкаатлет.
- Уладзіслаў Юрый Халецкі (1606—1668) — дзяржаўны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага. Нарадзіўся ў фальварку Ваганаў, які ўвайшоў у межы Высокага.
- Юзаф Харытон (1912—1975) — мастак.
- Яўген Станіслававіч Окалакулак (нар. 1957) — беларускі ўрач-анатом. Доктар медыцынскіх навук (2005), прафесар (2005).
Remove ads
Гл. таксама
Зноскі
Літаратура
Спасылкі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads