Белица (Кичевско)

Белица — село во областа Копачка, во Општина Кичево, на патот помеѓу градовите Кичево и Демир Хисар. До март 2013 година, селото било дел од поранешната Општина Другово, која била споена со Општина Кичево.

За други значења на поимот, погл. Белица (појаснување).

Белица
Панорамски поглед на селото
Белица Местоположба на Белица во Македонија Белица на карта
Координати 41°24′11″N 20°56′57″E
Регион	Југозападен
Општина	Кичево
Област	Копачка
Население	54 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	6255
Повик. бр.	045
Шифра на КО	12004
Надм. вис.	792 м
Слава	Свети Александар
Белица на општинската карта Атарот на Белица во рамките на општината
Белица на Ризницата

Потекло на името

Името на селото првпат е споменато како „Белица“ во XV век.

За значењето на името има неколку мислења:^[2]

• потекнува од бел (спротивно на „црн“) + -ица, семантички еквивалент на Бела Река;
• образување на придавката „бел“; и
• од белица, некој вид на глинеста бела земја.

По народно предание, селото го добило своето име од белиот камен (белутрак), кој го има во овој крај.^[3]

Географија и местоположба

Поглед на селото

Селото се наоѓа во областа Копачка, во јужниот дел на територијата на Општина Кичево, на јужната страна на Кичевската Котлина, чиј атар се издига на источната падина на Илинска Планина и се допира со подрачјето на Општина Дебрца.^[4] Селото е ридско, на надморска височина од 760 метри. Од градот Кичево е оддалечено 21 километар.^[4]

Белица е сместена во крајниот јужен дел на Кичевската Котлина. Се наоѓа во горниот тек на Беличка Река, десна притока на Треска. Беличка настанува со спојување на две помали реки, Горна и Темна. Горна Река тече од југоисточна страна, а Темен Дол од југозападна страна.^[3]

Со долината на реката, селото е отворено кон север. Од другите страни е обиколени од шумски делови.^[3]

Месностите во атарот на селото ги носат следниве имиња: Стара лоза, Карма, Острец, Темни дол, Крушје, Градиште, Шеоец, Старцине, Црвејнца, Рамни, Кармиче, Чуркоец, Требејнци, Попов дол, Горна река, Присој и Цветков извор.^[3]

Селото има збиен тип, а куќите на поединечните родови се заедно. Поголемите групи куќи на родовите ги носат следниве називи: Куслевци, Мурговци, Костевци, Галдевци и други.^[3]

Белица е доста богата со вода и покрај бројните извори се наоѓаат и врелата на две реки кои се слеваат во една и ја образуваат Беличка Река која во близината на село Другово се влева во Велика Река (Треска). Атарот на селото Белица граничи со атарите на следните села: од запад и југозапад со селата Мраморец и Слатино, од југ со Прострање, од север и североисток со Козица и Кладник, и од исток со селата Мало и Големо Црско.

Историја

Споменик во селото

Возвишението Градиште се наоѓа на планинскиот масив југозападно од селото, каде се наоѓа изворот на Темен Дол. Меѓу народот се верува дека потекнува од римско време.^[3]

Белица било старо село во Кичевско, кога е споменато и во првите турски дефтери од 1467/68 година, меѓутоа тоа село подоцна пропаднало. На атарот на селото постоело и помала населба на месноста Горно село, источно од денешното. Три македонски домаќинства од тоа село се преместиле во денешното село. Од нив потекнуваат родовите Куслевци, Дуковци и Миовци.^[3]

Селото се споменува во турските пописни дефтери од 1467/68 година, како дел од Кичевската нахија (Nahiye-I Kirçova) и имало 68 семејства, 4 неженети и 1 вдовица, сите христијани.^[5]

Населението од ова село активно има учествувано во Брсјачката Буна, како и во Илинденското Востание.

Во XIX век, Белица било село во Кичевската каза на Отоманското Царство.

Стопанство

Атарот е мошне голем и зафаќа простор од 31 км². На него преовладуваат шумите на површина од 2.112,9 хектари, на пасиштата отпаѓаат 698,1 хектар, а на обработливото земјиште 243,7 хектари.^[4]

Селото, во основа, има мешовита земјоделска функција.^[4]

Во минатото селото имало работилница за изработка на килими, во која работеле 30 работници.^[3]

Во регионот каде се наоѓа Белица владее пријатна умерено континентална клима поволна за одгледување на бројни земјоделски култури од кои најзастапени се пченката и компирот. Оваа клима пријатно годи на овошките како јаболка, црешни, сливи и друго. Регионот на Белица е богат со шуми од кои најзастапен е дабот и борот. Порано селото било доста богато со овци и кози кои броеле неколку илјади од кои денес има останато многу малку.

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 873 —     1953 878 +0.6% 1961 702 −20.0% 1971 466 −33.6% 1981 248 −46.8%	Година Нас. ±% 1991 162 −34.7% 1994 115 −29.0% 2002 103 −10.4% 2021 54 −47.6%

Според податоците од 1873 година, селото имало 60 домаќинства и 240 жители мажи.^[6]

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Белица имало 750 жители.^[7] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев, во 1905 година во Белица имало 824 жители, под врховенството на Бугарската егзархија.^[8]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Белица се води како чисто македонско село во Кичевската каза на Битолскиот санџак со 100 куќи.^[9]

Една статистика, која ја подготвил кичевскиот училиштен инспектор Крсто Димчев во 1909 година, ги дава следниве податоци за Белица:^[10]

Домаќинства	Гурбетчии	Писмени			Неписмени
		мажи	жени	вкупно	мажи	жени	вкупно
120	110	217	49	266	153	240	393

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 750 Македонци.^[11]

Во минатото Белица било голема населба, која подоцна преминала во средна, а со текот на намалувањето на населението, денес е мало село, како и останатите во околината на областа Копачка.

Белица е зафатена со значителна отселување, бидејќи бројот на населението се намалил од 702 жители во 1961 година, на 115 жители во 1994 година, македонско население.^[4]

Според пописот од 2002 година, во селото Белица живееле 103 жители, од кои 102 Македонци и 1 останат.^[12]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 54 жители, од кои 52 Македонци и 2 лица без податоци.^[13]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	750	824	873	878	702	466	248	162	115	103	54

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[14]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[15]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[16]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[17]

Родови

Белица е македонско православно село.^[3]

Според истражувањата на Јован Трифуноски во 1960-тите на XX век родови во селото се:

• Староседелци: Куслевци (22 к.), Дуковци (10 к.) и Миовци (8 к.), порано живееле во месноста Горно Село, во атарот на селото Белица.
• Останати родови:
  • Родови со познато потекло: Момировци (11 к.) и Степановци (7 к.), доселени се од селото Сопотница, Железник; Радевци (6 к.), доселени се од некое место во Албанија; Запатовци (1 к.), доселени се од раселениот град Закамен, Малесија; Поповци (1 к.), доселени се од селото Манастирско Доленци и Поповци (1 к.), доселени се од селото Цапари, Битолско.
  • Родови со непознато потекло: Мрлевци (5 к.) и Кочовци (3 к.), порано биле еден род; Блажевци (4 к.), Лакаровци (3 к.), Пуревци (2 к.), Волкановци (1 к.), Шулевци (1 к.), Костевци (13 к.), Галдевци (8 к.), Мурговци (12 к.), Соколовци (4 к.) и Василевци (3 к.).

Според истражувањата пак на Тома Смиљаниќ во периодот од 1921-1926 година родови во селото се:

• Доселеници: Вокановци (4 к.), Трпковци (5 к.), Блажевци (3 к.), Кокошаровци (6 к.), Момировци (11 к.), Радевци (4 к.), Степановци (2 к.), Мурговци (12 к.), Станојовци (12 к.), Малчевци (1 к.), Стојчевци (1 к.), Куслевци (15 к.), Костевци (11 к.), Мрлевци (2 к.), Кочовци (3 к.), Младеновци (4 к.), Голдевци (8 к.), Запатовци (1 к.), Соколовци (4 к.), Дуковци (18 к.), Поповци (3 к.), сите родови се доселени од Струшко од селото Белица и Лактиње во Дебрца.^[18]

Општествени установи

• Поранешно основно училиште

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на Општина Кичево, која била проширена по новата територијална поделба на Македонија во 2013 година. Во периодот од 1996-2013 година, селото се наоѓало во некогашната Општина Другово.

Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Кичево. Селото припаѓало на некогашната општина Кичево во периодот од 1955 до 1965 година.

Во периодот 1950-1955, селото било дел од тогашната Општина Брждани, во која покрај селото Белица, се наоѓале и селата Брждани, Видрани, Јудово, Козица и Свињишта.

Избирачко место

Во селото постои избирачкото место бр. 0758 според Државната изборна комисија, сместено во селскиот дом.^[19]

На локалните избори во 2017 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 44 гласачи.^[20] На референдумот во 2018 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 43 гласачи.^[21]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 42 гласачи.^[22]

Културни и природни знаменитости

Поглед кон главната селска црква „Св. Ѓорѓи“

Археолошки наоѓалишта^[23]

• Горно Село — доцноантичка некропола; и
• Св. Александрија — средновековна црква и некропола.

Цркви^[24]

• Црква „Св. Ѓорѓи“ — главна селска црква, од средината на XIX век. Иконостасот и иконите потекнуваат од 1909 година; и
• Црква „Св. Александар“ — изградена на темели од стара црква. Нема податоци за тоа кога е градена.

Споменици

• Споменик од НОБ

Реки^[25]

• Беличка Река — тече низ селото, се влева во Треска

Редовни настани

Традиционално, во селото има прослави и собири за:

• Василица — 14 јануари;
• Водици — 19 јануари;
• Свети Александар — главна селска слава; и
• Белички средби — средина на јули

Личности

Спомен-чешма за загинатите во НОБ

Родени во Белица

• Иван Аврамов — македонско-одрински доброволец;^[26]
• Иванчо Кичевецот — револуционер, деец на ВМОРО;
• Карафил Алексов — македонско-одрински доброволец^[27]
• Лазар Белички (? - 1905) — војвода;
• Симо Трајков — деец на ВМОРО;^[28]
• Гаврило Гаврилоски (р. 1941) — машински инженер.
• Ванѓелко Лозаноски — македонски публицист, писател и истражувач;^[29]
• Јордан Коруноски — македонски револуционер од ВМОРО.^[30]
• Јосиф Вељаноски — македонски револуционер од ВМОРО.^[31]
• Иван Маркоски — македонски револуционер од ВМОРО.^[32]
• Мицко Костев Момироски — македонски револуционер од ВМОРО.^[32]
• Јонче Стојанов Момироски — македонски револуционер од ВМОРО.^[32]
• Софронија Мургоски — македонски револуционер од ВМОРО.^[32]
• Димо Соколески-Брадата — Михајловист (бугароман). Создал бугароманска контрачета во Кичевско. И го контролирал реонот на Копачка и Дебрца, каде успеал да убие неколку Македонци, партизани. Подоцна осуден како народен непријател.^[33][34][35]
• Петре Илиоски (1921-1945) — македонски партизан, борец за слобода на Македонија и учесник во НОВ
• Василе Цапески (1923-1945) — македонски партизан, борец за слобода на Македонија и учесник во НОВ

Починати во Белица

• Иван Наумов Аљабакот — револуционер, деец на ВМОРО;
• Петко К’нев — револуционер, деец на ВМОРО.

По потекло од Белица

• Влатко Лозаноски — познат македонски пејач, по потекло од Белица.
• Методија Колоски — претседател на ОМД, по потекло од Белица.

Култура и спорт

Во селото се одржува мал фудбалски турнир на 26 мај.

Иселеништво

Според мештаните, од Белица се имаат отселено околу 100 македонски домаќинства. Најголем дел од нив по Втората светска војна. Иселеници може да се најдат во Кичево, Битола, Битолско, Тетово, Белград, Бугарија, Романија и Северна Америка.^[3]

Галерија

• 
  Поглед на селото
• 
  Стара куќа во селото
• 
  Низ селото
• 
  Стара куќа во селото
• 
  Беличка Река низ селото
• 
  Стара куќа во селото
• 
  Улица во селото
• 
  Поглед на селото