Папрадиште (Велешко)

село во Општина Чашка From Wikipedia, the free encyclopedia

Папрадиште (Велешко)map
Remove ads

Папрадиште — село во областа Азот, во Општина Чашка, во околината на градот Велес.

За други истоимени места, погледајте Папрадиште.
Кратки факти

Селото заедно со соседното Ореше претставуваат мијачки колонии во областа Азот.

Remove ads

Географија и местоположба

Thumb
Поглед на дел од селото Папрадиште

Селото се наоѓа во областа Азот, во западниот дел на територијата на Општина Чашка, во горното изворишно сливно подрачје на реката Бабуна, чиј атар високо се издига на јужната падина на Јакупица.[2] Селото е планинско, на надморска височина од 960 метри.[2]

До селото води асфалтен пат, кој се двои од локалниот асфалтен пат за соседното село Нежилово, а кој започнува од регионалниот пат 2336. Од селото Богомила е оддалечено 8 километри.

Ова познато село лежи на надморска височина од 950 до 1000 метри на стрмна падина на планината Мокра во близина на пределот помеѓу Даутица и Јакупица кој во суштина го претставува долот на Чеплеска Река. Падината е свртена кон исток, а на нејзиното подножје се наоѓа коритото на Бабуна. Околни села се Нежилово, Капиново и Ореше. Жителите се служеле со вода од извори соѕидани во чешми. На планинскиот атар подалеку од селото избиваат изворите: Празна Торба, Студен Извор, Мечкин Извор, Радев Извор, Чеплеска Чешма и други.[3]

Краевите во атарот околу селото ги носат следните називи: Широка Падина, Присој, Гарван, Куртовица (тука се пасиштата заедно со Ореше, кои порано припаѓале на некојси Куртиш-бег од Велес по кого месноста го добила името), Плавник, Бела Колиба, Чеплес, Горна и Долна Бабина Дупка, Горна Сланица, Митев Камен, Турска Кула и Попова Ливада.[3]

Папрадиште претежно е село од збиен тип. Роднинските куќи се блиску една до друга и повеќе собрани на куп. Такви групи на куќи се „маалата“: Кузмановско, Марковско, Николовско, Симоновско и други.[3]

Иако е раселено, Папрадиште и денес е едно од најуредените и најнапредните села во Азот.[3]

Remove ads

Историја

Thumb
Вистински настан во 1884 г. во с. Папрадиште, слика од Ѓорѓи Зографски од 1907 година според вистински настан што се случил во Папрадиште во 1884 година кога арнаутска чета предводена од Фазлија од селото Црнилиште, Прилепско, извршила разбојнички атак врз семејството на Дело Тримчевски. Сите членови на семејството биле убиени (освен најстариот син Наце и нивната роднина Доста, која била одведена во плен), имотот и добитокот биле ограбени, а куќата изгорена.
Thumb
Спомен-плоча за македонскиот национален деец Димитрија Чуповски

Народното предание наведува дека порано на пространиот атар на денешното село Папрадиште постоеле три посебни села — Старо Папрадиште или Ѕвезданово, Чеплес и Гарван. Ѕвезданово или Старо Папрадиште се наоѓало на местото на денешното Папрадиште, додека Чеплес и Гарван се наоѓале северозападно и северно во долот на Чеплеска Река, десна притока на Бабуна која што се влева во неа кај Нежилово. Тие се оддалечени по еден час одење пеш од денешното Папрадиште. Тие стари села пропаднале „во некој бозгунлок“ (т.е. бој, битка или борба). На селиштата Чеплес и Гарван се познавале остатоци од куќи, гробови и од една црква. За некои иселеници од Чеплес се мисли дека преминале во Ново Село кај денешното село Стари Град. На Чеплес во денешно време постои познатиот планинарски дом, додека на Гарван жителите на Папрадиште имаат ниви со компир. Таму избива особено силниот извор Празна Торба.[3]

Сегашното село Папрадиште е настанато во поново време: го основале предците на родовите доселени од мијачкиот крај. Тоа би можело да биде кон крајот на XVIII век. Во времето на доселувањето, атарот го купиле од некој бег: платиле „сто ќеси“ грошеви. За време на населувањето предците на денешните селски родови, биле сточари, терзии (шивачи и кројачи) и ѕидари. Условите за споменатите занимања биле доста поволни и во новата област. Изгледа тоа било главната причина што тие се населиле тука. Сѐ до раселувањето на селото во втората половина на XX век, жителите на селото сѐ уште се занимавале со своите претходни занимања. Единствено опаднал бројот на терзиите, а нагло се зголемил бројот на молерите.[3]

Папрадиште заедно со Ореше се единствените мијачки села во областа Азот и целиот велешки регион. Селото е создадено од Мијаци од селата Тресонче, Лазарополе, Гари, Галичник во Мијачијата во Западна Македонија кои овде се доселиле бегајќи од нападите на албанските качачки банди. Во својата книга „Материјали по изучувањето на Македонија“ од 1896 година, Ѓорче Петров запишал дека Папрадиште е населено со Мијаци доселени тука пред 80 години.

Благодарение на своите занимања, жителите на Папрадиште успеале да создадат многу богатство и капитал, да одат на печалба, да патуваат и остваруваат контакти со луѓе во странство и слободниот свет што придонело луѓето во селото да бидат многу свесни и будни за општествено-политичките прилики и активно да се залагаат и борат за ослободување на Македонија и македонскиот народ и сеопшто подобрување на состојбите.[3]

Во тој поглед спаѓаат познатиот голем македонски национален деец, научник и револуционер Димитрија Чуповски (р. 1878) и неговиот брат Наце Димов (р. 1876) исто така македонски национален деец. Тие сесрдно со научно-публицистичка и револуционерна дејност се залагале за слободата и независноста на Македонија и македонскиот народ во Русија и родниот крај кон крајот на отоманското ропство, за време и по балканските војни. Истовремено, дел од жителите развиле големи склоности кон уметноста, како што се големиот, познат и прочуен градител на цркви низ Македонија и Балканот Андреја Дамјанов (р. 1813), потоа познатиот сликар, последен зограф и основоположник на македонското модерно сликарство Димитрија Андонов – Папрадишки (р. 1859), зографот Ѓорѓи Зографски (р. 1871).

Летото 1884 година, албански пљачкаши кои дошле од запад („од Зајас“) ги запалиле куќите во Папрадиште и извршиле колеж меѓу населението. Тие пљачкаши ги повикал некојси Абдула кој бил „сејмен“ папрадишки. На чело на пљачкашите се наоѓале Селим Марк и Мече Качак. Овој настан е опеан и во народна песна, а е насликан и на познатото ликовно дело на сликарот Ѓорѓи Зографски. Папрадиште и Ореше биле познати по опустошувањата кои им ги направиле Албанците-дебрани и во 1889 година и после овој настан албански пљачкаши – качаци доаѓале во Папрадиште заради што турската власт на една зарамнетост над Папрадиште изградила кула во која секое лето престојувала по една воена единица. Тоа место денес го носи називот Турска Кула.[3]

Во горниот дел на Папрадиште се наоѓа црквата „Свети Петар и Павле“ изградена околу 1890 година на местото на некоја постара црквичка која останала од раселеното Ѕвезданово (Старо Папрадиште). Денешната црква е една од најголемите и најубавите цркви во нашата земја. Планот за изградба на црквата го сочинил Андон Стаменков од селото. Гробиштата се кај црквата. На денот на црковната слава е селскиот собор. Тогаш во ова село доаѓаат голем број на гости, дури и нивни иселеници од Софија, Белград и Скопје. Порано, на Петровден се одржувале и селските свадби. Жителите на Папрадиште брачни врски склопувале само меѓу себе или со жителите од соседното село Ореше. Понекогаш биле доведувани девојки или вдовици од мијачкиот крај. Кон средината на шеесеттите години на XX век Папрадиште имало 103 домаќинства.[3]

Remove ads

Стопанство

Thumb
Поглед на Папрадиште од далечина, заедно со околните планини

Атарот зафаќа простор од 13 км2. На него преовладуваат шумите на површина од 735 хектари, на пасиштата отпаѓаат 337 хектари, а на обработливото земјиште отпаѓаат 115 хектари.[2]

Селото, во основа, има мешовита земјоделска функција.[2]

Во минатото, во селото често се споменувал и се раскажувало за некој Анѓелко Шикле кој имал околу 200 овци. Анѓелко бил и главен изведувач на градежните работи (неимар) во други блиски и далечни населени места каде што работел со голема дружина. Со одгледување овци во поголем обем се занимавале припадниците од родовите Лопатаровци и Мечкаровци (гранка од родот Кузмановци) при што секоја нивна куќа имала од 100 до 300 овци кои лето се чувале на три бачила во местата Куртовица и Чеплес во секое по 400 до 700 овци. Во Папрадиште се одгледува и доста компир, при што едно домаќинство годишно произведувало по 5 до 6 илјади килограми компир.[3]

Папрадиште има погодни услови за сточарство (особено одгледување на овци) кое било главна гранка на неговите некогашни жители. Денес, селото има големи ресурси за селски и планински туризам.

Во Папрадиште постои планинарски дом (обновен пред неколку години) и селото е попатна станица на планинарите кои одат да ги освојуваат врвовите Чеплес и Солунска Глава.

Население

Повеќе информации Година, Нас. ...

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Папрадиште живееле 420 жители, сите Македонци.[4]

По податоците на секретарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Папрадиште имало 592 жители.[5]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 400 Македонци.[6]

Од Папрадиште, во кое што живее македонско население, се иселил значителен број од населението, така што селото е во фаза на целосно раселување. Во 1961 година селото броело 716 жители, а во 1994 година бројот се намалил на само 4 жители.[2]

Според пописот од 2002 година, во селото Папрадиште живееле 7 жители, сите Македонци.[7]

За време на летото, на верските и останатите празници во Папрадиште доаѓаат неговите некогашни жители и нивните потомци кои имаат куќи во селото. Во овој период во Папрадиште доаѓаат и до 2.000 луѓе, поранешни жители и нивни потомци кои живеат во Велес и Скопје.

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 14 жители, сите Македонци.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Повеќе информации Година ...
Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.[8]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.[9]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.[10]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.[11]

Родови

Селото Папрадиште во целост е населено само со македонско население, кое потекнува од доселеници од мијачкиот крај. Тие главно потекнуваат од селата Галичник, Лазарополе, Тресонче, Гари и Селце.[3]

Според истражувањата на Јован Трифуноски во 1967 година, родови во селото се: Кузмановци (16 к.), првите мијачки доселеници. Дошле на крајот на XVIII век. Предците на останатите родови се доселиле наскоро после нив. Од тие предци потекнуваат родовите Лопатаровци (11 к.), Симоновци (11 к.), Николовци или Калинци (10 к.), Ѓушеровци (10 к.), Галевци (10 к.), Марковци (10 к.), Чуповци (5 к.), Еленинци (5 к.), Китановци (4 к.), Тасевци (4 к.), Ќулафковци (2 к.), Стојанчевци (2 к.), Петковци (1 к.), Волашовци (1 к.) и Василковци (1 к.). Наведените мијачки родови дошле директно од мијачкиот крај со исклучок на родот Лопатаровци кој е доселен преку познатото мијачко село Смилево во Демир Хисар. Еден брат од родот Лопатаровци, доаѓајќи од Смилево, се населил во македонското муслиманско („торбешко“) велешко село Мелница. Од него таму потекнува поисламениот род Јашаровци. Славите на наведените родови се различни: Свети Никола, Воведение, Атанасовден, Митровден и Ѓурѓовден.

Иселеништво

Земјиштето на кое се наоѓа Папрадиште не е продуктивно, заради што еден дел од населението повремено се иселувал. Пред крајот на отоманското владеење неколку семејства се отселиле во Бугарија, главно во Софија. Од нив таму се намножиле околу 50 домаќинства. Останатите иселеници го напуштиле Папрадиште нешто подоцна. Некои од нив сега живеат во Белград, Скопје (околу 20 к.), познатата „Велешка населба“ или Потстаница кај Драчево, Велес (околу 10 к.) и Солун. Папрадишки иселеници има и во некои блиски и подалечни селски населби. Во областа на Бабуна такви села се: Оморани (Жеглевци, 1 к.), Плевење (Лопатаровци, 12 к.), Согле (Папрадиштани, 10 к.), Мартолци (Папрадиштани, 2 к.), Ораовец (Мијаковци, 1 к.) и Војница (Стојковци, 1 к.). Родот Василевци (1 к.) е иселен во прилепското село Браилово. Наведените иселеници во најголем дел се гранки на денешните селски родови. Има и сосема иселени родови: Крстевци, Деловци, Ѓурчиновци и други.[3]

Remove ads

Општествени установи

Thumb
Планинарскиот дом „Папрадиште“ во селото

Самоуправа и политика

Во XIX век, селото било дел од Велешката каза од Отоманското Царство.

Селото влегува во рамките на Општина Чашка, која била проширена по новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото се наоѓало во некогашната Општина Богомила.

Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Титов Велес. Селото припаѓало на некогашната општина Богомила во периодот од 1955 до 1965 година.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната Општина Богомила, во која покрај селото Папрадиште, се наоѓале и селата Бистрица, Богомила, Капиново, Нежилово, Ореше и Црешнево. Во периодот 1950-1952 година, селото претставувало седиште на истоимената општина, во која влегувале селата Нежилово, Ореше и Папрадиште.

Избирачко место

Селото е опфатено во избирачкото место бр. 2211 според Државната изборна комисија, сместено во просториите на селскиот дом на селото Богомила. Во ова избирачко место се запишани и гласачите од селата Богомила, Црешнево и Капиново.[12]

На локалните избори во 2017 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 254 гласачи.[13] На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 235 гласачи.[14] На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 244 гласачи.[15]

Remove ads

Културни и природни знаменитости

Цркви[16]
Параклиси
  • Параклис „Св. Никола“, мал параклис на местото Марково Стапало; и
  • Мал параклис пред влезот на селото.
Споменици
  • Thumb
    Параклисот пред селото
  • Thumb
    Параклисот „Св. Никола“ на Марково Стапало
  • Thumb
    Воздушен поглед на црквата „Св. Петар и Павле“
Remove ads

Редовни настани

Верски прослави[3]
  • Петровден (12 јули) — селска слава на селото со црковно-народен собир
Велосипедски настани
  • Започнувајќи од 2015 година, кон крајот на мај или почетокот на јуни велосипедистите од големата тура на велосипедскиот настан Азот МТБ Предизвик го посетуваат селото Папрадиште, како попатна станица.[17]

Личности

Родени во Папрадиште

Галерија

  • Thumb
    Селската чешма во Папрадиште
  • Thumb
    Поглед на селото
  • Thumb
    Куќи во селото

Поврзано

Наводи

Надворешни врски

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads