Фарски Острови
Архипелаг во северниот Атлантски Океан во владение на Данска From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Фарски Острови (фарски: Føroyar; дански: Færøerne) — островска група во Атлантскиот Океан, помеѓу Шкотска, Норвешка, и Исланд. Тие се автономен регион на Кралството Данска од 1948 г. и со тек на времето, ги имаат во своја надлежност повеќето области, освен одбраната (немаат сопствена војска, која е одговорност на Данска, освен мали полициски единици и крајбрежната стража) и надворешни работи.
_(Europe_centered).svg)
Фарските Острови имаат традиционални врски со Исланд, Шетландските Острови, Оркниските Острови, Надворешните Хебриди, и Гренланд. Архипелагот бил одвоен од Норвешка во 1815. Фарските Острови имаат свој претставник во Нордискиот Совет.
Од 18 острови, само едно (Лујтла Дујмун), е потполно ненаселено. Најголем и главен град е Торсхавн, кој брои околу 19,000 жители. Основната религија е протестантство. Фарците се занимаваат главно со риболов, како и овчарство. Островите се познати по својата богата фауна.
Remove ads
Географија
Фарски Острови се островска група која се состои од 18 големи острови (и вкупно 779 острови, островчињаи и острови карпи) околу 655 км од брегот на Северна Европа, помеѓу Норвешко Море и Северниот Атлантски Океан, околу половина пат помеѓу Исланд и Норвешка, најблиску соседи се Северните Острови и Надворешните Хебриди на Шкотска. Неговите координати се 62°00′N 06°47′W.
Растојание од Фарските Острови до:
- Рона, Шкотска (ненаселена): 260 км
- Шетланд (Фула), Шкотска: 285 км
- Оркниски Острови (Вестреј), Шкотска: 300 км
- Шкотска (главно копно): 320 км
- Исланд: 450 км
- Норвешка: 580 км
- Ирска: 670 км
- Данска: 990 км
Државата, односно островите зафаќаат површина од 1,393 км2. На островот има повеќе мали езера и реки, но не и такви големи водни тела. Островите имаат 1,117 км крајбрежје.[9] Единствениот значаен ненаселен остров е Литла Димун.
Островите се груби и карпести со некои ниски врвови; бреговите се претежно со карпи. Највисоката точка е Слетаратиндур во северен Ејстурој, која е на надморска височина од 882 метри.
Фарските Острови се составени од приближно шест километри дебела низа на главно базалтна лава која била дел од големата Северноатлантска магматска покраина во палеогенското време.[10] Лавите избувнувале за време на отворањето на Северниот Атлантски Океан, што започнало пред околу 60 милиони години, а она што се денес Фарски Острови тогаш било споено со тоа што е денес Гренланд.[11][12] Лавите се подложени на околу 30 км неидентификувана древна континентална кора.[13][14]
Клима
Климата е класифицирана како потполарна океанска клима според Кепеновата класификација на климата: oкеанска клима, со области со тундранска клима, особено во планините, иако некои крајбрежните или ниските области може да имаат многу благи зимски верзии на тундранската клима. Целокупниот карактер на климата на островите е под влијание на силното затоплувачко влијание на Атлантскиот Океан, кој ја произведува Северноатлантската струја. Ова, заедно со оддалеченоста на кој било извор на топли или ладни струења предизвикани од копно, гарантира дека зимите се благи (средна температура од 3,0 до 4,0°C) додека летата се свежи (средна температура од 9,5 до 10,5°C).
Островите се ветровити, облачни и свежи во текот на годината со просечни 210 дождливи или снежни денови годишно. Островите лежат на патеката на вдлабнатини кои се движат североисточно, што овозможува силни ветрови и обилни дождови во секое време од годината. Сончевите денови се ретки, а облачните денови се вообичаени. Ураганот Фејт ги погодиl Фарските Острови на 5 септември 1966 година со постојани ветрови над 160 км/ч и дури тогаш бурата престанала да биде тропски систем.[15]
_in_October.jpg)
Климата варира многу на мали растојанија, поради надморската височина, океанските струи, топографијата и ветровите. Врнежите значително варираат низ целиот архипелаг. Во некои висорамнини, снежната покривка може да трае со месеци со можни снежни врнежи во поголемиот дел од годината (на највисоките врвови летните снежни врнежи не се нималку ретки), додека на некои заштитени крајбрежни места поминуваат неколку години без никакви врнежи од снег. Торсхавн добива мразови почесто од другите области на кратко растојание на југ. Снегот, исто така, се забележува со многу поголема честота отколку на оддалечените острови во близина. Областа добива во просек 49 мразови годишно.[16]
Собирањето метеоролошки податоци за Фарските Острови започнало во 1867 година.[17] Зимското запишување започнало во 1891 година, а најтоплата зима се случила во 2016-17 година со просечна температура од 6,1 °C.[18]
Флора
Фарските Острови припаѓаат на екорегионот фарски бореални тревишта.[21] Во природната вегетација на Фарските Острови надвладејуваат арктичко-алпски растенија, диви цвеќиња, треви, мов и лишаи. Поголемиот дел од низинската област е тревишта, а дел е тревнина, доминирана од грмушки, главно Calluna vulgaris. Меѓу тревната флора што се јавува на Фарските Острови е космополитскиот блатен трн, Cirsium palustre.[22]
Иако често е тврдено дека островите се природно без дрвја, неколку видови дрвја, меѓу кои грмушки врби (salix), смреки (juniperus) и закржлавени брези, го колонизирале островот по леденото доба, но исчезнале подоцна - очигледно како резултат на влијанија од пасење, можеби отежнати со промена на релативно повлажни поладни климатски услови приближно во исто време.[23] Ограничен број видови се успешно воведени во регионот, особено дрвја од чилеански регион Магелански потполарни шуми. Условите во магеланските потполарни шуми се слични на оние на Фарските Острови, со студени лета и речиси постојани потполарни ветрови. Следниве видови од Огнената Земја, Drimys winteri, Nothofagus antarctica, Nothofagus pumilio, и Nothofagus betuloides, успешно се воведени на Фарските Острови. Воведен нечилеански вид е црното памучно дрво, познат и како калифорниска топола (Populus trichocarpa).[се бара извор]
Збирка на фарски морски алги што произлегува од истражување спонзорирано од НАТО,[се бара извор] Британскиот музеј (природонаучен) и Фондацијата „Карлсберг“, се зачувани во Музејот Улстер (броеви на каталогот: F3195–F3307). Тој е еден од десетте егзикатни комплети. Неколку мали насади кои се состојат од растенија собрани од слични клими како што се Огнената Земја во Јужна Америка и Алјаска напредуваат на островите.
Фауна
Птичјата фауна во најголем процент ја сочинуваат морските птици и птиците кои се привлекувани на пространства каде што расте Calluna, веројатно поради недостаток на шумски површини и други соодветни живеалишта. Многу видови развиле посебни фарски подвидови: Somateria mollissima, обичен сколовранец, палче, Uria aalge, Cepphus grylle.[24] Corvus corax varius morpha leucophaeus, шаренолика врста на северноатлантскиот подвид на обичниот гавран, бил ендемичен на фарските острови, но сега е изумрен; обичната, целосно црна врста останува прилично распространета во архипелагот.[се бара извор]
Само неколку видови на диви копнени цицачи се наоѓаат на Фарските Острови денес, сите воведени од луѓето. На островите денес успеваат три вида: алпскиот зајак (Lepus timidus), кафеавиот стаорец (Rattus norvegicus) и куќниот глушец (Mus musculus). Освен овие, постои месна домашна раса овци, фарски овци (насликана на грб), а некогаш постоела разновидност на диви овци, кои преживеале на Литла Димун до средината на деветнаесеттиот век.[25]
Сивата фока (Halichoerus grypus) се вообичаени околу бреговите далеку од човечките живеалишта.[26] Неколку видови китови живеат во водите околу Фарските Острови. Најпознати се Долгоперкаст кит (Globicephala melaena), кои сепак се ловени од островјаните во согласност со долготрајната месна традиција.[27] Орките (Orcinus orca) се редовни посетители низ островите.
Домашните животни на Фарските Острови се резултат на 1.200 години изолирано размножување. Како резултат на тоа, многу од домашните животни на островите не се наоѓаат никаде на друго место во светот. Фарски домашни раси се фарско пони, Фарска крава, фарска овца, Фарска гуска и Фарска патка.
Remove ads
Власт и политика
Фредерик X,
крал на Данска од 2024
крал на Данска од 2024
_(cropped).jpg)
Мете Фредериксен,
премиер на Данска од 2019
премиер на Данска од 2019
Аксел В. Јоханесен,
премиер на Фарски Острови од 2022
премиер на Фарски Острови од 2022
Фарски Острови се самоуправна земја под надворешен суверенитет на Кралството Данска.[28] Фарската влада има извршна власт во работите на локалната самоуправа. Шефот на владата е нарекуван „легматур“ (фарски: Løgmaður; буквално: правник) и служи како премиер и шеф на фарската влада. Секој друг член на кабинетот е нарекуван министер на фарската влада (landsstýrismaður/ráðharri ако е маж, landsstýriskvinna/ráðfrú ако е жена). Фарското собрание - Løgting (Правно собрание) - датира од раните денови на спогодбата и тврди дека е еден од најдолго функционалните собраније во светот, заедно со исландското собрание и манското собрание. Собранието во моментов брои 33 пратеници.[29]
Изборите се одржувани на општинско и национално ниво, при што дополнително се избирани двајца членови во Собранието на Данска (Фолкетинг). До 2007 година, имало седум изборни единици, кои биле укинати на 25 октомври истата година во корист на единствена национална единица.
Административна поделба
Административно, островите се поделени на 29 општини (фарски: kommunur) во кои има околу 120 населби.
Постојат и шест традиционални региони (sýslur): Нортојар, Ејстурој, Стрејмој, Вагар, Сандој и Сутурој. Иако повеќе нема никакво правно значење, терминот сè уште најчесто се користи за означување на географски регион. Во претходните времиња, секој регион имал свое собрание, таканареченото „várting“ („пролетно собрание“).
Односи со Европската Унија
Како што било експлицитно наведено во двата Договори на Европската Унија, Фарските Острови не се дел од Европската Унија. Фарските Острови не се групирани со ЕУ кога станува збор за меѓународната трговија; на пример, кога ЕУ и Русија вовеле меѓусебни реципрочни трговски санкции поради Војната во Донбас во 2014 година, Фарците почнале да извезуваат значителни количини свеж лосос во Русија.[30] Покрај тоа, протокол кон договорот за пристапување на Данска кон Европските заедници пропишува дека данските државјани кои живеат во Фарски Острови, не се сметани за дански државјани во смисла на договори. Оттука, Данците кои живеат на Фарски не се граѓани на Европската Унија (иако другите државјани на ЕУ кои живеат таму остануваат граѓани на ЕУ). Фарски Острови не се опфатени со Шенгенскиот договор, но нема гранични проверки при патување помеѓу Фарски Острови и која било шенгенска земја (Фарски Острови се дел од Нордискиот пасошки сојуз од 1966 година и од 2001 година, немало постојани гранични проверки меѓу нордиските земји и остатокот од Шенген-зоната како дел од Шенгенскиот договор).[31][32][33]
Remove ads
Демографија
Јазик
Како што е наведено во делот 11 (§ 11) во Законот за домашна власт од 1948 година,[34][35] Фарскиот е главен и службен јазик во земјата, иако данскиот е изучуван во училиштата и може да биде користен од страна на фарските власти во односите со јавноста, а јавните служби обезбедуваат дански преводи на документи на барање.[34][36] Фарскиот јазик припаѓа на северногерманската јазичната гранка и потекнува од старонордискиот, што е најтесно поврзано со исландскиот. Поради својата географска изолација, тој повеќе има зачувано граматички особини кои се изгубени на данскиот, норвешкиот и шведскиот. Тој е единствениот јазик покрај исландскиот и елфалскиот, кој ја зачувал буквата Ð/ð (меко т), иако за разлика од другите, таа не е изговарана.
Фарскиот знаковен јазик бил службено усвоен како државен јазик во 2017 година.[37]
Култура
Традиционална храна
Традиционалната храна на Фарските Острови најчесто е направена од месо,морска храна,компири и свеж зеленчук.При подготвувањето на храната многу често се користи овчото месо.Како специјалитет се служи храна од морски животни.
Државни празници
Олафовото бдение (фарски: Ólavsøka) е на 29 јули; ја одбележува смртта на Свети Олаф. Прославите се одржуваат во Торшавн, почнувајќи од вечерта на 28-ми и продолжуваат до 31-ви. 28 јули е половина работен ден за членовите на некои од синдикатите, додека Олафовден (Ólavsøkudagur) на 29 јули е целосен празник за повеќето, но не за сите членови на синдикатите.[38][39]
Службената прослава започнува на 29-ти, со отворањето на фарското Собрание, обичај кој датира од пред 900 години.ref>Schei, Kjørsvik Liv and Moberg, Gunnie. 1991. The Faroe Islands. ISBN 0-7195-5009-2</ref> Ова започнува со богослужба одржана во Торсхавнската соборна црква; сите членови на парламентот, како и граѓанските и црковните претставници одат до катедралата во поворка. Сите парохиски министри наизменично ја држат проповедта. По богослужбата, поворката се враќа во парламентот на свеченото отворање.
Другите прослави се обележувани со различни видови спортски натпревари, натпреварувањето во веслање (во торсхавнското пристаниште) е најпопуларно, уметнички изложби, поп концерти и познатиот фарски танц во Сјонлеикархусиит и на ваглитското пеење на отворено на 29 јули (продолжува по полноќ на 30 јули). Прославите имаат многу содржини, а овде се споменати само неколку.
Многу луѓе, исто така, ја одбележуваат приликата со носење на фарската носија.
- Новогодишен ден, 1 јануари
- Велики четврток
- Велики петок
- Велигден (недела)
- Велики понеделник
- Ден на знамето, 25 април.
- (Велик молитвен ден), 4. петок по Велигден.
- Спасовден
- Бела недела
- Бел понеделник
- Ден на уставот, 5 јуни (празник за време на пола ден).
- Олафово бдение, 28 јули (празник за време на пола ден за некои синдикалци).
- Олафовден, 29 јули (празник за време на цел ден за некои синдикалци).
- Бадник, 24 декември.
- Божиќ, 25 декември.
- Ден на подароците, 26 декември.
- Новогодишна ноќ, 31 декември (половичноденски празник).
Remove ads
Поврзано
- Црти на Фарски Острови
- Судир за фарскиот јазик
- Гетундански нагласок
- Данско Кралство
Други слични територии
Наводи
Надворешни врски
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads