Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Spencer Tracy
amerykański aktor Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Spencer Bonaventure Tracy (wym. [ˈspɛnsər ˈbɑnəˌvɛnʧər ˈtreɪsi]; ur. 5 kwietnia 1900 w Milwaukee, zm. 10 czerwca 1967 w Beverly Hills) – amerykański aktor filmowy i teatralny, zaliczany do grona najbardziej cenionych i wszechstronnych gwiazd w historii amerykańskiego kina. Jedna z legend i ikon okresu „Złotej Ery Hollywood”. W 1999 American Film Institute umieścił jego nazwisko na 9. miejscu w rankingu „największych aktorów wszech czasów” (The 50 Greatest American Screen Legends)[a][1].
Tracy zaczynał karierę sceniczną od występów na Broadwayu na początku lat 20. XX wieku, gdzie przez siedem lat grał w różnych spektaklach. Po udanym debiucie na dużym ekranie w komedii W górze rzeki (1930) u boku Humphreya Bogarta, podpisał kontrakt z wytwórnią Fox Film Corporation. W 1935 związał się umową ze studiem Metro-Goldwyn-Mayer. Przełomem w jego karierze była pierwszoplanowa rola w dramacie kryminalnym Jestem niewinny (1936). Za kreacje rybaka Manuela Fidello w filmie przygodowym Bohaterowie morza (1937) i ojca Flanagana w dramacie biograficznym Miasto chłopców (1938), został, jako pierwszy aktor w historii, dwa razy z rzędu uhonorowany nagrodą Akademii Filmowej w kategorii dla najlepszego aktora pierwszoplanowego. W przekroju kariery łącznie nominowany był do Oscara dziewięciokrotnie. Na początku lat 40. Tracy nawiązał współpracę i bliską przyjaźń z Katharine Hepburn, z którą w ciągu 25 lat zagrał w dziewięciu produkcjach, tworząc jeden z bardziej znanych duetów ekranowych w historii filmu. Produkcje z ich udziałem – Kobieta roku (1942), Bez miłości (1945) czy Żebro Adama (1949), przeszły do historii jako klasyczny przykład „wojny płci”. Tracy uważany był za aktora wszechstronnego, sprawdzającego się zarówno w repertuarze komediowym, jak i dramatycznym.
Do innych ważnych filmów w dorobku Tracy’ego należą: Ojciec panny młodej (1950), Aktorka (1953), Czarny dzień w Black Rock (1955), Stary człowiek i morze (1958), Kto sieje wiatr (1960), Wyrok w Norymberdze (1961) i Zgadnij, kto przyjdzie na obiad (1967). Wystąpił w 75 filmach fabularnych.
Remove ads
Życiorys
Podsumowanie
Perspektywa
Młodość i rodzina
Spencer Bonaventure Tracy urodził się 5 kwietnia 1900 w Milwaukee w stanie Wisconsin, jako drugi syn Caroline Brown (1874–1942) i irlandzkiego emigranta Johna Edwarda Tracy’ego (1873–1928)[2]. Matka była prezbiterianką z zamożnej rodziny wywodzącej się ze środkowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych, natomiast ojciec, związany z irlandzkim środowiskiem katolickim, piastował stanowisko generalnego sprzedawcy ciężarówek w Sterling Motor Truck Company[3]. Miał starszego brata Carrolla Edwarda (1896–1969)[4]. Tracy był trudnym, nadpobudliwym dzieckiem[5], mającym problemy w nauce[6]. Wychowywany był w wierze katolickiej. W wieku 9 lat rodzice posłali go pod opiekę sióstr dominikanek, mając nadzieję, że wpłynie to na zmianę zachowania ich syna[7]. Jak wspominał: „Nigdy bym nie wrócił do szkoły, gdybym w inny sposób miał możliwość nauczenia się czytania napisów w niemych filmach”[6]. Tracy oglądał dużo filmów, wielokrotnie te same tytuły, a potem odgrywał dane sceny wraz z przyjaciółmi i sąsiadami w piwnicy swojego domu[8]. Interesował się również sportem – uprawiał baseball i boks[9].
W 1916 rodzina na krótko przeniosła się do Kansas City w stanie Missouri, lecz pół roku później powróciła do rodzinnego Milwaukee po tym, gdy projekt biznesowy Johna Edwarda Tracy’ego nie powiódł się[10][11]. Przyszły aktor uczęszczał do kilkunastu szkół jezuickich, co jak sam podkreślał, pomogło mu pozbyć się wielu złych nawyków i poprawić oceny[12]. Będąc w Marquette University High School, do którego trafił w 1917, poznał Pata O’Briena, z którym zaczął uczęszczać na spektakle, budząc zainteresowanie teatrem[13]. W trakcie nauki na Marquette University High School Tracy uczestniczył w katolickich kursach z teologii, przez pewien czas rozważając wstąpienie na drogę kapłańską – ku zadowoleniu ojca[10][11].
Edukacja i zainteresowanie aktorstwem
Początkowo nie przywiązywał dużej wagi do nauki[13]. Po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do udziału w I wojnie światowej, Tracy, skończywszy 18 lat, zaciągnął się wraz z bratem do United States Navy[14]. Wysłano go do centrum szkolenia w Naval Station Great Lakes w North Chicago w stanie Illinois, gdzie zdobył drugi stopień[15]. Następnie terminował w stoczni wojskowej w Norfolk[16]. Nigdy nie wyruszył w morze, i w lutym 1919 powrócił do domu[15]. Zmobilizowany przez ambicje ojca, który pragnął, by jego dwaj synowie ukończyli uczelnie z dyplomami, kontynuował naukę na Marquette University High School[15]. Jesienią 1919 przeniósł się do Northwestern Military and Naval Academy w miejscowości Linn w stanie Wisconsin, którą ukończył w czerwcu 1920[10][11]. W 1921 został studentem uczelni w Ripon w stanie Wisconsin, deklarując swój zamiar ukończenia studiów medycznych[17]. Mimo słabszych ocen, przyjęto go z uwagi na przebytą służbę wojskową[18].
Tracy aktywnie udzielał się w zajęciach kulturalnych college’u[19]. Zachęcony przez profesora J. Clarka Grahama, kierownika jednoosobowej katedry teatrologii i jednocześnie opiekuna tamtejszego kółka teatralnego, w czerwcu 1921 zadebiutował na scenie, występując w trzecioplanowej roli w sztuce The Truth pióra Clyde’a Fitcha[20], która spotkała się z pozytywnym przyjęciem[21]. Spowodowało to rozwinięcie pasji do występów u Tracy’ego[21]. Był on również założycielem grupy „The Campus Players”, w której grał z przyjaciółmi[22]. Będąc studentem, dał poznać się jako aktywny mówca; zapisał się na kurs retoryki oraz został członkiem kółka dyskusyjnego[b][19]. W trakcie występów ze spektaklem The Truth, Tracy został zaproszony na przesłuchanie do szkoły aktorskiej American Academy of Dramatic Arts (AADA) w Nowym Jorku, gdzie zaproponowano mu kontynuowanie nauki i stypendium[24].
W kwietniu 1922 opuścił Ripon i rozpoczął edukację na American Academy of Dramatic Arts; Charles Jehlinger był jego najbardziej wpływowym nauczycielem[25]. Wyróżniał się jakością głosu i kontrolą ciała; w szybkim tempie zapamiętywał teksty. W trakcie nauki brał udział w trzech sztukach dyplomowych. Odbywszy służbę wojskową otrzymywał zasiłek dla weteranów, dzięki czemu samodzielnie opłacał naukę[26]. Został uznany za zdolnego do przejścia do wyższej klasy, dzięki czemu mógł przystąpić do teatru repertuarowego[27]. Zadebiutował w październiku w Nowym Jorku, w sztuce The Wedding Guests[28], a następnie trzy miesiące później na Broadwayu w spektaklu R.U.R., autorstwa czeskiego dramaturga Karela Čapka[29]. Ukończył American Academy of Dramatic Arts w marcu 1923[30].
Lata 20.
Występy teatralne
Po zakończeniu edukacji, Tracy przystąpił do teatru repertuarowego w White Plains, gdzie dostawał oferty ról dalszego planu[31]. Tam poznał swoją przyszłą żonę, Louise Treadwell[32], z którą pobrał się 10 września[33]. Ponieważ nie był zadowolony z otrzymywanych propozycji, przeniósł się do Cincinnati, gdzie jego sytuacja nie uległa poprawie[34]. W listopadzie wystąpił na Broadwayu w komedii A Royal Fandango u boku Ethel Barrymore[35]. Z uwagi na niekorzystne recenzje prasowe, spektakl został zdjęty z afisza po 25 występach, co po latach wspominał: „Moje ego zostało straszliwie poobijane”[36]. Gdy przebywał w New Jersey, utrzymywał się z gaży w wysokości zaledwie 35 centów dziennie[37].
W styczniu 1924 Tracy zagrał pierwszą główną rolę w spektaklu, jednak wkrótce po tym, teatr w Winnipeg został zamknięty[38]. Wiosną nawiązał współpracę z menedżerem Williamem H. Wrightem, występując w kierowanym przez niego teatrze w Grand Rapids[38]. Na scenie partnerował młodej aktorce Selenie Royle, córce dramatopisarza Edwina Miltona Royle’a, która miała już na swoim koncie pochlebne opinie zebrane za występy na Broadwayu[c][40]. Wspólne produkcje spotkały się z przychylnymi reakcjami[41]. Jedno z przedsięwzięć wzbudziło zainteresowanie u producentów, dzięki czemu w październiku 1925 Tracy został obsadzony w głównej roli w sztuce The Sheepman wystawianej na Broadwayu[42]. Spektakl spotkał się z krytycznymi opiniami, co spowodowało zdjęcie go z afisza już po tygodniu[43]. Rozczarowany Tracy powrócił do współpracy z Wrightem[44].
Jesienią 1926 otrzymał trzecią rolę. Wystąpił na Broadwayu w sztuce Yellow w reżyserii George’a M. Cohana[45]. Angaż otrzymał z rekomendacji Royle po tym, jak zwolniło się miejsce w spektaklu. Od powodzenia sztuki Tracy uzależniał dalszą kontynuację swojej kariery scenicznej. W przypadku kolejnego niepowodzenia, zamierzał zająć się „normalnym biznesem”[45]. Podczas prób poprzedzających premierę, denerwował się, ponieważ Cohan był czołową postacią amerykańskiego teatru, a poza tym słynął z twardego charakteru i niechęci do wszelkich nowinek[45]. Reżyser pochlebnie wyrażał się na temat początkującego aktora, tak oceniając go podczas jednej z prób: „Tracy, jesteś najlepszym cholernym aktorem jakiego kiedykolwiek widziałem!”[46]. Premiera Yellow odbyła się 21 września. Pomimo mieszanych opinii prasowych, sztukę wystawiono 135 razy[47]. Tracy przyznawał w późniejszym czasie, że współpraca z Cohanem miała decydujący wpływ na podjęcie przez niego decyzji o kontynuacji występów scenicznych[d][49]. Przy okazji pracy nad kolejną sztuką – The Baby Cyclone – reżyser napisał rolę Gene’a Hurleya specjalnie z myślą o Tracy’m[50]. Spektakl miał premierę na Broadwayu we wrześniu 1927 i spotkał się z przychylną opinią krytyków teatralnych, którzy pochlebnie wyrażali się także na temat roli aktora[51].
Tracy wystąpił w kolejnej sztuce Cohana – Whispering Friends[48], a w 1929 przejął główną rolę po Clarku Gable’u w broadwayowskim dramacie Conflict[52], którego premiera odbyła się w Fulton Theatre[53]. Wkrótce po tym zaczęły pojawiać się kolejne oferty ról, wśród nich pierwszoplanowa w Dread autorstwa nagrodzonego Pulitzerem Owena Davisa[54]. Z powodu czarnego czwartku na nowojorskiej giełdzie spektakl nie uzyskał dofinansowania, przez co odwołano premierę na Broadwayu[55]. Po tym wydarzeniu Tracy rozważał rezygnację z występów i brał pod uwagę wyjazd do rodzinnego Milwaukee, by wieść bardziej stabilne życie[56].
W styczniu 1930 wystąpił w sztuce The Last Mile, której fabuła była osnuta wokół zamieszek w jednym z amerykańskich więzień. Tracy odegrał główną rolę skazanego na karę śmierci mordercy. Producent Herman Shumlin, który spotkał się z aktorem, tak go ocenił: „pod powierzchnią był człowiekiem pasji, gwałtowności, wrażliwości i desperacji; nie tylko zwykłym człowiekiem, ale też idealnym do tej roli”[57]. Premiera odbyła się w lutym na Broadwayu, gdzie spektakl został nagrodzony owacją na stojąco[58]. Według redaktorów katolickiego czasopisma „Commonweal” Tracy był „jednym z najlepszych i najbardziej wszechstronnych młodych aktorów”[59]. Po entuzjastycznym przyjęciu[60], sztukę wystawiono 289 razy[61]. Zdaniem biografów mimo iż premiera The Last Mile zbiegła się z początkiem globalnego kryzysu gospodarczego, a zapotrzebowanie na dramaty było znacznie mniejsze w stosunku do lżejszych komedii, sztuka z Tracy’m była sukcesem[62].
Lata 30.
Debiut filmowy
W 1930 Broadway poszukiwał aktorów, którzy mogliby wystąpić w filmie dźwiękowym[59]. Tracy został obsadzony w dwóch krótkometrażowych produkcjach systemu Vitaphone (Taxi Talks i The Hard Guy)[63], choć z początku był sceptycznie nastawiony do zostania aktorem filmowym. „Nie miałem ambicji w tym kierunku i byłem bardzo szczęśliwy na scenie” – wspominał[59]. Reżyser John Ford, który widział Tracy’ego w sztuce The Last Mile, chciał obsadzić go w głównej roli do swojego filmu. Wytwórnia Fox Film Corporation nie była przekonana do kandydatury aktora, jednak po namowach ze strony Forda zgodziła się[64]. Tracy zadebiutował w komedii z ery Pre-Code W górze rzeki u boku Humphreya Bogarta, dla którego był to również debiut w filmie pełnometrażowym[65]. Po premierze wytwórnia zaproponowała aktorowi kontrakt[66], wiedząc, że potrzebuje on pieniędzy dla rodziny (syn Tracy’ego cierpiał na głuchotę). Po podpisaniu umowy, na mocy której zarabiał 1200 dolarów tygodniowo, przeprowadził się wraz z żoną i synem do Kalifornii[67].
Fox Film Corporation (1930−1935)
Winfield Sheehan, ówczesny szef Fox Film Corporation, zobowiązał się do zrobienia z Tracy’ego „kasowego towaru”[68]. Studio promowało aktora, prezentując reklamy z nagłówkiem: „Nowa gwiazda świeci” (które pochodziły z jego drugiego filmu Szybko zarobione miliony w reżyserii Rowlanda Browna)[69]. Kolejne trzy filmy – Six Cylinder Love (reż. Elmer Clifton), Goldie (reż. Benjamin Stoloff) i She Wanted a Millionaire (reż. John G. Blystone), wszystkie z 1931[70], powstały w krótkim odstępie czasu, nie przekładając się na zyski w amerykańskim box offisie[71]. Tracy odnajdywał się w repertuarze komediowym, wcielając się zwykle w role oszustów lub koniarzy[72]. Zmiana wizerunku nadeszła wraz z siódmym filmem Disorderly Conduct (1932, reż. John W. Considine Jr.)[73], który jako pierwszy od czasów W górze rzeki, przyniósł zyski, zarabiając niespełna czterysta trzydzieści tysięcy dolarów przy budżecie wynoszącym trzysta tysięcy[74].
W połowie roku Tracy, po wystąpieniu w dziewięciu filmach, wciąż pozostawał mało rozpoznawalny[75]. Zniechęcony planował opuszczenie studia Fox, które ostatecznie postanowiło odnowić z nim umowę, przekonując go do pozostania dzięki zwiększeniu zarobków do 1500 dolarów[76]. Produkcje w których występował w dalszym ciągu przechodziły bez większego echa. Komedia romantyczna Ja i moja dziewczyna w reżyserii Raoula Walsha osiągnęła rekordowo małą frekwencję podczas pokazu w nowojorskim Roxy Theatre[77]. W tym samym roku zagrał w dramacie więziennym Sing Sing (reż. Michael Curtiz) u boku Bette Davis, który został zrealizowany dla studia Warner Bros.[78] Tracy liczył, że będzie to produkcja przełomowa w jego dorobku. Pomimo pozytywnych recenzji, tak się nie stało[79]. Uwagę krytyków zwróciła rola w dramacie Władza i chwała w reżyserii Williama K. Howarda, do której scenariusz napisał Preston Sturges[80]. William R. Wilkerson przyznał na łamach „The Hollywood Reportera”: „Ten znakomity artysta wreszcie miał okazję zaprezentować zdolność, która [do tej pory] była blokowana przez role gangsterów… [film] przedstawił Tracy’ego jako jednego z najlepszych wykonawców ekranu”[81]. Mordaunt Hall z „The New York Timesa” podkreślił, że na ekranie nie było bardziej przekonującego przedstawienia niż podszywanie się pod Toma Garnera przez Spencera Tracy’ego”[82].
Kolejne produkcje z udziałem aktora, w tym dramat Shanghai Madness (reż. John G. Blystone), melodramat Jak w siódmym niebie (reż. Frank Borzage) i zrealizowana dla Metro-Goldwyn-Mayer komedia The Show-Off (reż. Charles Reisner), nie przełożyły się na sukces kasowy[83]. W pierwszym z wymienionych filmów Tracy zaprezentował niewidziany dotąd seksapil, co miało służyć poprawie jego pozycji[81].
W trakcie pracy dla Fox Film Corporation Tracy zyskał opinię alkoholika[84]. Nie zdążył zgłosić się do filmu Marie Galante (reż. Henry King), ponieważ został znaleziony nieprzytomny w pokoju hotelowym, po dwutygodniowej libacji[85]. Aktor wylądował w szpitalu i został usunięty z wytwórni[86]. Dodatkowo musiał zapłacić 125 tys. dolarów kary za opóźnienia w produkcji[87].
2 kwietnia 1935 Tracy rozwiązał umowę ze studiem Fox Film Corporation za porozumieniem stron[88] i podpisał nowy, siedmioletni kontrakt z MGM[88], które już wcześniej wyrażało zainteresowanie aktorem[88]. W późniejszych latach powód usunięcia Tracy’ego z szeregów Foxa nie był jasny; aktor utrzymywał, że został zwolniony za swoje pijaństwo, podczas gdy notatki wytwórni nie potwierdzały tej tezy[89]. Wśród innych powodów wymieniano również niezadowolenie Tracy’ego z otrzymywanych ról oraz zwolnienie aktora przez studio, z uwagi na słabe wyniki finansowe filmów z jego udziałem[90]. Łącznie Tracy wystąpił w 25 produkcjach obrazach dla wytwórni Fox, z których większość przyniosła straty w box offisie[91].
Kariera w Hollywood
Metro-Goldwyn-Mayer (1935−1955)
W latach 30. MGM było najbardziej szanowanym studiem w Hollywood[92]. Poprzez swoje kłopoty z alkoholem, reputacja Tracy’ego w chwili rozpoczęcia współpracy z wytwórnią nie była dobra[93]. Według biografa Jamesa Curtisa aktor nie był gwarantem zysków w box offisie[94]. Jak podkreślił „był jednak dobrze znany z tego, że był rozrabiaką”[95]. Irving Thalberg, pełniący w MGM funkcję producenta, był entuzjastycznie nastawiony, mówiąc w rozmowie z Louellą Parsons, że „Spencer Tracy stanie się jedną z najcenniejszych gwiazd MGM”[96]. Curtis zaznaczył, że studio kierowało aktorem w ostrożny sposób, chcąc wprowadzić istotne zmiany po nieudanej współpracy z Fox Film Corporation. Przyznał również, że było to jak „zastrzyk adrenaliny” dla Tracy’ego[97].
Pierwszym filmem był kryminał Morderca (reż. Tim Whelan), w którym zadebiutował James Stewart[96]. W następnych produkcjach Tracy występował u boku znanych aktorek, między innymi Myrny Loy we Whipsaw (reż. Sam Wood), który okazał się sukcesem kasowym[98] i zdaniem Franka Nugenta z „The New York Timesa” jedynie przekonująca gra aktorska Loy, Tracy’ego, Johna Qualena i praca reżyserska Wooda pozwoliła by był on czymś więcej niż tylko kolejnym filmem[99]. W kryminale Motłoch (reż. J. Walter Ruben) partnerował Jean Harlow[98]. W tym czasie Tracy zyskał reputację gwiazdy drugoplanowej[e][101].
Jestem niewinny
W 1936 aktor zagrał główną rolę w dramacie kryminalnym Jestem niewinny (reż. Fritz Lang), który podejmował problematykę linczu[102]. Tracy wcielił się w postać Joe Wilsona, niesłusznie oskarżonego o porwanie dziecka i osadzonego w więzieniu. Po podpaleniu zakładu przez mieszkańców, pragnących dokonać samosądu, ucieka i postanawia się zemścić[103]. Film otrzymał pozytywne recenzje oraz spotkał się z dużym zainteresowaniem[102], dzięki czemu osiągnął przychód przekraczający milion dolarów w światowym box offisie[104]. James Curtis zaznaczył, że „publiczność, która zaledwie rok wcześniej nie miała wyraźnego kontaktu z nim, nagle zaczęła go dostrzegać. Była to przemiana, którą można rozpatrywać nie inaczej jak w kategoriach cudu… [i pokazała] chęć ze strony publiczności przyjęcia człowieka wiodącego, który nie był przystojny ani większy od życia”[105]. Biograf Donald Deschner zaznaczał, że rola Wilsona przyniosła przełom w jego karierze[106].
W tym samym roku wystąpił u boku Clarka Gable’a w dramacie muzyczno-katastroficznym San Francisco (reż. W.S. Van Dyke), opowiadającym o trzęsieniu ziemi w Kalifornii w 1906[98]. Przyjął drugorzędną rolę, by widownia mogła go zobaczyć z największą ówcześnie gwiazdą Hollywood (Gable)[98]. Kreację księdza Tima Mullina traktował z dużą powagą, czując się odpowiedzialnym za reprezentowanie przedstawiciela kościoła[107]. Pomimo jedynie siedemnastu minut obecności na ekranie, Tracy uzyskał pierwszą nominację do nagrody Akademii Filmowej w kategorii dla najlepszego aktora pierwszoplanowego[108]. Deschner zwrócił uwagę na fakt, że role w filmach Jestem niewinny i San Francisco zmieniły karierę Tracy’ego i pozwoliły mu na nadanie statusu głównej gwiazdy[106].
Po pozytywnym odbiorze filmów ze swoim udziałem, Tracy zerwał z nałogiem alkoholowym, co korzystnie wpłynęło na jego dalsze relacje ze studiem MGM, które podkreślało profesjonalizm aktora[109]. Kolejnym projektem, w którym wziął udział była screwball comedy Romantyczna pułapka (reż. Jack Conway), gdzie zagrał u boku Jean Harlow, Myrny Loy i Williama Powella[110]. Według Curtisa obsadzenie Tracy’ego wraz z Harlow, Loy i Powellem, mających ówcześnie jedną z najsilniejszych pozycji w branży, znacząco przyczyniło się do poprawy jego sytuacji[110]. Film w reżyserii Conwaya uplasował się w trójce najchętniej oglądanych produkcji ostatnich sześciu miesięcy[111]. Udział w Jestem niewinny, San Francisco i Romantycznej pułapce przyczynił się do entuzjastycznych recenzji prasowych, w których chwalono wszechstronność aktora oraz porównywano go do Paula Muniego[112].
Bohaterowie morza
W 1937 Tracy wystąpił w czterech produkcjach, z czego kryminał Po wielkiej wojnie (reż. W.S. Van Dyke) przeszedł niezauważony[113]. Mający premierę w czerwcu dramat familijno-przygodowy Bohaterowie morza w reżyserii Victora Fleminga, powstały na podstawie powieści Kapitanowie zuchy Rudyarda Kiplinga, stał się jednym z ważniejszych wydarzeń filmowych roku[113]. Tracy wcielił się w postać portugalskiego rybaka Manuela Fidello, choć nie był zadowolony z udawania zagranicznego akcentu[114] i faktu, że na czas realizacji musiał mieć kręcone włosy[115]. Rola ta przyniosła mu pierwszą nagrodę Akademii Filmowej dla najlepszego aktora pierwszoplanowego[116]. Z uwagi na operację przepukliny statuetkę w imieniu aktora odebrała jego żona[117].
Kolejnymi projektami były dramat Życie ulicy (reż. Frank Borzage) z Luise Rainer[118] i Modelka u boku Joan Crawford (reż. Frank Borzage)[119], z których druga produkcja była sukcesem w box offisie[120]. Po tych wydarzeniach pozycja Tracy’ego pozwoliła zakwalifikować go do grona czołówki gwiazd filmowych. W 1937 opublikowano ankietę „Król i Królowa Hollywood”, którą przeprowadzono z udziałem ponad dwudziestu milionów respondentów. Tracy został sklasyfikowany na 6. pozycji wśród mężczyzn[121]. W 1938 ponownie wystąpił u boku Gable’a i Loy w melodramacie Brawura (reż. Victor Fleming). Film zebrał pochlebne recenzje i był sukcesem kasowym[122].
Miasto chłopców
W 1938 MGM obsadziło go w roli księdza Edwarda J. Flanagana, założyciela organizacji non-profit Boys Town, w dramacie biograficznym Miasto chłopców (reż. Norman Taurog)[123]. Aktor wyrażał podekscytowanie z otrzymanej roli: „Tak bardzo pragnę wykonać dobrą pracę, jak ojciec Flanagan, że martwi mnie to, iż mam problemy by zasnąć w nocy”[124]. Po premierze Tracy otrzymał pozytywne oceny od krytyków, a film uzyskał przychód rzędu czterech milionów dolarów[125]. Rola księdza Flanagana przyniosła mu drugą z rzędu statuetkę Akademii Filmowej[f] dla najlepszego aktora pierwszoplanowego[g][129]. W walce o nią, Tracy rywalizował z takimi aktorami, jak Charles Boyer, James Cagney, Leslie Howard oraz Robert Donat[129]. Odbierając nagrodę przyznał: „ja naprawdę szczerze nie czuję się odpowiednią osobą, aby móc przyjąć tę nagrodę. Mógłbym to zaakceptować tylko wtedy, jeśli byłaby przeznaczona dla wspaniałego i wielkiego ojca Flanagana”[129]. W ramach podziękowań, wysłał statuetkę księdzu Flanaganowi[130]. Pod koniec roku został sklasyfikowany na 5. miejscu wśród najlepiej zarabiających aktorów[131].
W 1939 zagrał główną rolę walijskiego dziennikarza, korespondenta i badacza Afryki Henry’ego Mortona Stanleya w dramacie przygodowym Stanley i Livingstone u boku Nancy Kelly[132]. Film w reżyserii Kinga został wyprodukowany dla wytwórni 20th Century Fox[133]. Według Curtisa roczna przerwa nie wpłynęła w żaden sposób na ugruntowaną pozycję aktora wśród publiczności[133]. W październiku Tracy wygrał w ankiecie przeprowadzonej przez dwutygodnik „Fortune” na „najlepszego aktora filmowego w kraju”[134].
Lata 40.
Korzystając z rozpoznawalności Tracy’ego, studio MGM zatrudniło go w 1940 do czterech filmów[135]. Dramat I Take This Woman (reż. W.S. Van Dyke), gdzie wystąpił u boku Hedy Lamarr, okazał się komercyjnym niepowodzeniem[136]. Zmiana nastąpiła wraz z wejściem do kin dramatu historycznego Północno-zachodnie przejście (reż. King Vidor), który był pierwszym filmem Tracy’ego zrealizowanym w technicolorze[136]. 10 maja premierę miał biograficzny Edison (reż. Clarence Brown), gdzie wcielił się w tytułową postać Thomasa Alvy Edisona[137]. Howard Barnes z „New York Herald Tribune” wyraził mieszaną opinię co do filmu, lecz pochlebnie odniósł się do tytułowej kreacji, zaznaczając, że przekonująca gra aktorska Tracy’ego sprawiła, że film był wart obejrzenia[138]. Najbardziej wyczekiwaną produkcją roku była przygodowa Gorączka nafty (reż. Jack Conway)[139], w której po raz trzeci i ostatni zagrali wspólnie Gable i Tracy. Na ekranie partnerowały im Claudette Colbert i Hedy Lamarr[139]. Film zaliczył największe otwarcie od czasów Przeminęło z wiatrem (reż. Victor Fleming) z 1939[140].
W kwietniu 1941 Tracy podpisał nowy kontrakt z MGM, opiewający na zarobki rzędu 5 tys. dolarów tygodniowo. Ponadto umowa ograniczała (na prośbę aktora) liczbę występów do trzech filmów rocznie[141], i gwarantowała umieszczenie jego nazwiska jako głównego w czołówce[142].
W Men of Boys Town (reż. Norman Taurog) powtórzył rolę księdza Flanagana, lecz film okazał się porażką względem pierwszej części[143]. Wkrótce potem wystąpił w horrorze Doktor Jekyll i pan Hyde (reż. Victor Fleming) u boku Ingrid Bergman i Lany Turner[144]. Tracy nie był zadowolony z tego filmu, głównie przez konieczność noszenia ciężkiego makijażu do roli Hyde’a[145]. Obraz zebrał mieszane recenzje, jednak cieszył się uznaniem wśród widzów, zarabiając dwa miliony dolarów[h][147]. W 1942 aktor miał zagrać w filmie familijnym Roczniak (reż. Clarence Brown), lecz produkcję wstrzymano[i][150].
Kobieta roku
Po raz pierwszy Tracy wystąpił razem z Katharine Hepburn w komedii romantycznej Kobieta roku (1942, reż. George Stevens)[151]. Odtwórczyni głównej roli kobiecej ceniła sobie współpracę, nazywając go „najlepszym aktorem filmowym” oraz wyrażając zadowolenie z możliwości wspólnej gry: „Byłam cholernie wdzięczna, że zechciał ze mną pracować”[152]. Przy okazji realizacji Filadelfijskiej opowieści (reż. George Cukor) w 1940, gdzie wystąpiła u boku Cary’ego Granta, zabiegała o angaż dla aktora[153]. Film Kobieta roku zebrał przychylne recenzje, ciesząc się uznaniem wśród publiczności w kinach[154]. William Boehnel z „New York World-Telegram” pisał, że sama obecność Hepburn i Tracy’ego wystarczy, aby „film był niezapomniany”[154]. Mający premierę w tym samym roku dramat Tortilla Flat (reż. Victor Fleming), będący adaptacją powieści Johna Steinbecka[155], spotkał się z chłodnym przyjęciem krytyków[156]. Tracy był w owym czasie największą męską gwiazdą MGM – miało to związek z absencją wielu aktorów, powołanych do służby wojskowej na czas trwania II wojny światowej[j][158].
Po otrzymaniu pozytywnych ocen przez Kobietę roku, wytwórnia MGM zatrudniła Hepburn i Tracy’ego do głównych ról w filmie dramatycznym Keeper of the Flame (reż. George Cukor)[159]. Pomimo słabszego przyjęcia zyskał on uznanie w amerykańskim box offisie, potwierdzając tym samym siłę partnerstwa ekranowego aktorów[160]. Kolejne trzy obrazy Tracy’ego to wojenne produkcje – A Guy Named Joe (reż. Victor Fleming), Siódmy krzyż (reż. Fred Zinnemann) i 30 sekund nad Tokio (reż. Mervyn LeRoy)[161]. Pierwszy z filmów stał się najbardziej „kasowym” w jego dotychczasowej karierze[162]. Siódmy krzyż, którego fabuła koncentrowała się na ucieczce z nazistowskiego obozu koncentracyjnego, otrzymał negatywne opinie[163].
W 1944 Tracy był najbardziej dochodowym aktorem w Stanach Zjednoczonych[164]. Jego kandydatura rozpatrywana była między innymi obok Alana Ladda, Gregory’ego Pecka i Jamesa Cagneya do głównej roli agenta ubezpieczeniowego Waltera Neffa (Fred MacMurray) w kryminale noir Podwójne ubezpieczenie (1944, reż. Billy Wilder)[165]. Rok później po raz trzeci wystąpił z Hepburn, grając główną rolę w komedii romantycznej Bez miłości (reż. Harold S. Bucquet)[166], która pomimo mieszanych ocen krytyków, osiągnęła sukces w box offisie[167].
W 1947 powrócił do filmu po roku spędzonym na deskach teatru[k]. Jak przyznawał: „wracam na Broadway by sprawdzić, czy potrafię jeszcze grać”[l][167]. W międzyczasie przeszedł przez gorszy okres w swoim życiu, wskutek czego trafił do szpitala[175]. Pierwszym obrazem był western Morze traw (reż. Elia Kazan)[176], osadzony w realiach Dzikiego Zachodu, gdzie ponownie wystąpił z Hepburn[177], która uważała, że jedynie regularna gra pozwoli przywrócić mu skupienie[164]. Podobnie jak w przypadku Keeper of the Flame i Bez miłości, film osiągnął sukces kasowy zarówno w kraju, jak i za granicą, mimo mieszanych recenzji prasowych[178]. Jego ostatnim filmem z 1947 był dramat romantyczny Cass Timberlane (reż. George Sidney)[179], który uzyskał entuzjastyczne przyjęcie w kinach przez publiczność. Curtis zwrócił uwagę, że partnerka z planu Lana Turner przyćmiła swoją grą Tracy’ego[180].
W 1948 aktor zrealizował piąty film wspólnie z Hepburn, występując w dramacie politycznym Stan Unii (reż. Frank Capra), gdzie wcielił się w rolę Granta Matthewsa, kandydata na urząd prezydenta[181]. Obraz spotkał się z przychylnym przyjęciem[182]. Rok później zagrał wraz z Deborah Kerr w filmie Edward, mój syn (reż. George Cukor)[183]. Aktor nie lubił roli Arnolda Boulta, przyznając w rozmowie z reżyserem: „dość niepokojącym dla mnie jest dojście do wniosku jak łatwo przychodzi mi granie łajdaka”[184]. Po premierze „The New Yorker” napisał o „beznadziejnej interpretacji pana Tracy’ego”[185]. Film okazał się największą porażką finansową aktora dla MGM[186].
Żebro Adama
Kolejnymi projektami były przygodowy Malaya (reż. Richard Thorpe) z Jamesem Stewartem[187] oraz komedia romantyczna Żebro Adama (reż. George Cukor), gdzie Tracy i Hepburn wcielili się w rolę małżeństwa prawników, które walczy ze sobą w sądzie[188]. Autorzy scenariusza Garson Kanin i Ruth Gordon, którzy byli przyjaciółmi aktorów, napisali dialogi specjalnie z myślą o nich[188]. Film otrzymał pochlebne recenzje, stając się największym przebojem duetu Tracy–Hepburn[188]. Bosley Crowther z „The New York Timesa” napisał: „pan Tracy oraz panna Hepburn to gwiazdy w tym spektaklu i wspaniale się ogląda ich doskonałą kompatybilność w komicznych sytuacjach”[189].
Lata 50.
Ojciec panny młodej
W 1950 Tracy wystąpił u boku Elizabeth Taylor i Joan Bennett w komedii Ojciec panny młodej (reż. Vincente Minnelli), wcielając się w rolę Stanleya Banksa, ojca, który przygotowuje się do ślubu swojej córki[190]. „Variety” napisał: „jest to druga mocna komedia z rzędu Spencera Tracy’ego w roli tytułowej i rzuca nią na kolana”[190]. Film spotkał się z ciepłym przyjęciem zarówno ze strony krytyków, jak i widowni, stając się najbardziej dochodową produkcją w dotychczasowej karierze aktora i przynosząc zyski rzędu trzech milionów dolarów[190]. Za rolę Stanleya Banksa Tracy został po raz pierwszy od dwunastu lat wyróżniony nominacją do nagrody Akademii Filmowej dla najlepszego aktora pierwszoplanowego[191]. Po pozytywnym przyjęciu filmu studio MGM postanowiło zrealizować sequel Kłopotliwy wnuczek (reż. Vincente Minnelli)[191]. Tracy, z początku będąc niepewnym, ostatecznie zgodził się na udział w produkcji[192]. Druga część trafiła do kin dziesięć miesięcy po premierze pierwszej i przyniosła zyski w wysokości czterech milionów dolarów[193]. Pozytywny odbiór dwóch wymienionych filmów spowodował, że Tracy’ego ponownie zaczęto nazywać największą gwiazdą w kraju[193].
W 1951 wcielił się w rolę prawnika w kryminale noir The People Against O’Hara (reż. John Sturges)[194]. W następnym roku ponownie nawiązał współpracę z Katharine Hepburn, występując w komedii sportowej Pat i Mike w reżyserii George’a Cukora, ze scenariuszem Kanina i Gordon[195]. Film stał się jednym z bardziej cenionych i znanych w dorobku duetu Tracy–Hepburn[195]. Następnie wystąpił wraz z Gene Tierney w dramacie historycznym Podróż ku Nowemu Światu (reż. Clarence Brown)[196], który odnotował małą frekwencję i przyniósł straty w wysokości niespełna dwóch milionów dolarów[197].
W 1953 Tracy powrócił do roli zaniepokojonego ojca w dramacie Aktorka (reż. George Cukor) u boku Jean Simmons[198]. Producent obrazu Lawrence Weingarten przyznał: „ten film otrzymał więcej oklasków ze strony krytyki niż jakikolwiek inny, który zrobiłem w poprzednich latach, a my nie zarabialiśmy wystarczająco dużo pieniędzy, by móc opłacić wszystkich uczestników seansu”[198]. Za kreację Clintona Jonesa Tracy został nagrodzony Złotym Globem w kategorii dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym[199] oraz uzyskał pierwszą nominację do nagrody BAFTA dla najlepszego aktora zagranicznego[200].
W następnym roku wystąpił w westernie Złamana lanca (reż. Edward Dmytryk) studia 20th Century Fox, który został dobrze przyjęty przez środowisko krytyków[201]. W 1955 miał zagrać postać Daniela C. Hilliarda w kryminale noir Godziny rozpaczy u boku Humphreya Bogarta, jednak odmówił reżyserowi Williamowi Wylerowi nie zgadzając się na rolę mniej ważną, niż kreacja Bogarta[202].
Czarny dzień w Black Rock
W 1955 Tracy wystąpił w dreszczowcu Czarny dzień w Black Rock (reż. John Sturges)[203], zawierającym elementy westernu i kina noir[204]. Aktor wcielił się w rolę jednorękiego weterana wojennego, który przybywa do miasteczka Black Rock, by wręczyć medal synowi japońskiego farmera. Niespodziewanie spotyka się z dużą wrogością ze strony miejscowych[203]. Kreacja Johna J. Macreedy’ego przyniosła mu piątą nominację do nagrody Akademii Filmowej dla najlepszego aktora pierwszoplanowego oraz nagrodę dla najlepszego aktora na 8. MFF w Cannes[205]. Tracy osobiście nie był zadowolony z filmu[202], wielokrotnie grożąc, że opuści go w trakcie realizacji[206].
Aktor niezależny (1956–1967)
W tym samym roku rozpoczął prace na planie westernu Opowieść o złym człowieku (reż. Robert Wise), lecz wycofał się z projektu po tym, gdy w trakcie zdjęć w Kolorado doznał choroby wysokościowej[207]. Wskutek samowolnego opuszczenia planu jego stosunki z MGM uległy pogorszeniu, co w konsekwencji doprowadziło do rozwiązania kontraktu w czerwcu[208]. Tracy był jednym z ostatnich znanych aktorów okresu systemu studyjnego, który w połowie lat 50. pozostawał związany umową z wytwórnią[209].
Pierwszym filmem, w którym wystąpił jako aktor niezależny był dramat przygodowy Śniegi w żałobie (1956) w reżyserii Edwarda Dmytryka, gdzie partnerował mu Robert Wagner[210]. Zdjęcia realizowano w Alpach, co okazało się trudnym doświadczeniem, przez co Tracy ponownie groził opuszczeniem projektu[210]. Otrzymawszy gażę 200 tys. dolarów wcielił się w rolę starego przewodnika górskiego, który usiłuje uratować ocalałych z katastrofy lotniczej we francuskich Alpach. Krytycy negatywnie oceniali film, podkreślając, że zarówno Tracy, jak i Wagner wypadli niewiarygodnie w roli braci (obydwu aktorów dzieliła różnica wieku 25 lat)[211]. Mimo to uzyskał drugą nominację do nagrody BAFTA w kategorii dla najlepszego aktora zagranicznego[212].
18 stycznia 1957 wziął udział w pogrzebie Humphreya Bogarta, z którym łączyła go silna przyjaźń[213]. Został poproszony przez wdowę po zmarłym, Lauren Bacall, o odczytanie mowy pożegnalnej, jednak Tracy będąc załamanym śmiercią bliskiego mu przyjaciela nie czuł się na siłach, wobec czego w zastępstwie uczynił to John Huston[213]. W tym samym roku po raz ósmy zagrał z Hepburn, tym razem w komedii romantycznej Biuro na tranzystorach (reż. Walter Lang)[214]. W trakcie prac wielokrotnie był przekonywany do pozostania na planie[214]. Film spotkał się ze słabym zainteresowaniem[215]. Philip T. Hartung z „Commonweal” zwracał uwagę na „umiejętność wywoływania śmiechu i robienia zabawnych dowcipów” przez duet Tracy–Hepburn[216].
Stary człowiek i morze
W 1958 zagrał w dramacie Stary człowiek i morze (reż. John Sturges), do którego realizacji przymierzał się od pięciu lat[217]. Agent Ernesta Hemingwaya, Leland Hayward napisał do autora: „Spośród wszystkich ludzi Hollywood najbliższym mi jakością, osobowością, głosem i godnością osobistą jest Spencer Tracy”[217]. Aktor wyraził zadowolenie z otrzymanej roli[217]. Przed rozpoczęciem zdjęć namawiano go by schudł, jednak Tracy’emu się to nie udało[218]. Hemingway przyznał, że jest on „strasznym ciężarem dla obrazu”. Pisarz musiał być przekonywany, że ujęcia będą robione w taki sposób, aby ukryć nadwagę aktora[219]. Tracy podkreślał, że Stary człowiek i morze był najtrudniejszym filmem w jego karierze[220]. Jack Moffitt z „The Hollywood Reportera” zwrócił uwagę na „intymność i ujawnienie uniwersalnego ludzkiego doświadczenia”, które według autora „wykraczało poza aktorstwo i stało się rzeczywistością”[221]. Za kreację starzejącego się rybaka Santiago ponownie został nominowany do nagrody Akademii Filmowej i brytyjskiej BAFTA[222].
Po rezygnacji z udziału w dwóch filmach, w tym z remake’u Błękitnego anioła z Marilyn Monroe (ostatecznie główne role trafiły do May Britt i Curda Jürgensa)[223], Tracy wystąpił w The Last Hurrah, gdzie po 28 latach nawiązał ponowną współpracę z Johnem Fordem[224]. Aby lepiej przygotować się do roli burmistrza wziął rok przerwy[224]. Film został pozytywnie oceniony, jednak nie przełożyło się to na sukces komercyjny[225]. Pod koniec 1958 rada National Board of Review uznała Tracy’ego za najlepszego aktora roku[226], a Brytyjska Akademia Sztuk Filmowych i Telewizyjnych wyróżniła go trzecią nominacją do nagrody BAFTA[227]. W tym czasie zaczął rozważać przejście na emeryturę, podkreślając, że jest „chronicznie zmęczony, nieszczęśliwy, chory i niezainteresowany pracą”[226].
Lata 60.
Kto sieje wiatr
W 1960 wystąpił w dramacie historycznym Kto sieje wiatr w reżyserii Stanleya Kramera, którego fabuła opierała się na słynnym małpim procesie z 1925, dotyczącym nauczania teorii ewolucji w szkołach[228]. Kramer przyznawał, że Tracy był jedynym kandydatem do roli prawnika Henry’ego Drummonda[m][228]. Na ekranie partnerował mu Fredric March jako Matthew Harrison Brady[n][228]. Tygodnik „Variety” napisał: „przebłysk geniuszu castingowego… obaj mężczyźni są urzekający w najbardziej chwalebnym tego słowa znaczeniu”[231]. Pomimo pochlebnych recenzji wyniki finansowe nie przełożyły się na sukces komercyjny[232]. Tracy został po raz siódmy nominowany do nagrody Akademii Filmowej[233], czwarty do brytyjskiej BAFTA i trzeci do Złotego Globu w kategoriach dla najlepszego aktora zagranicznego i pierwszoplanowego[227].
W 1961 zagrał w katastroficznym obrazie Diabeł o czwartej (reż. Mervyn LeRoy), po raz czwarty w swej karierze wcielając się w rolę duchownego[234]. Frank Sinatra oddał główną rolę na rzecz Tracy’ego, by ten zechciał tylko wystąpić w filmie. Chociaż aktor w pierwszej chwili odrzucił propozycję, to ostatecznie dał się przekonać do udziału w produkcji[234]. Obraz, mimo słabszych recenzji, był najbardziej dochodowym filmem Tracy’ego od czasu Ojca panny młodej z 1950[235].
Wyrok w Norymberdze
Kto sieje wiatr zapoczątkował współpracę Tracy’ego z Kramerem. Reżyser obsadził aktora w dramacie sądowym Wyrok w Norymberdze w roli przewodniczącego sądu Dana Haywooda[236]. Fabuła filmu skupiała się na trzecim z dwunastu procesów norymberskich – procesie prawników. Był to jeden z pierwszych obrazów, który poruszał temat Holocaustu[236]. W filmie wystąpili także Burt Lancaster, Marlene Dietrich, Maximilian Schell oraz Richard Widmark[237]. Autor scenariusza Abby Mann napisał rolę sędziego Haywooda z myślą o Tracy’m[236], który z kolei podkreślał, że był to najlepszy scenariusz jaki kiedykolwiek przeczytał[238]. Pod koniec filmu bohater grany przez Tracy’ego wygłasza ponad trzynastominutową mowę końcową. Aktor nagrał tę scenę za pierwszym podejściem, otrzymując od całej obsady gromkie brawa[239]. Po obejrzeniu produkcji Mann napisał do aktora: „każdy scenarzysta powinien mieć doświadczenie ze Spencerem Tracy’m czytającym jego tekst. Na całym świecie nie ma niczego podobnego”[240]. Tracy uzyskał ósmą nominację do nagrody Akademii Filmowej w kategorii dla najlepszego aktora pierwszoplanowego[241]. Rola w Wyroku w Norymberdze uznawana jest za jedną z najważniejszych w dorobku Tracy’eo[242].
Ze względu na zły stan zdrowia aktor odrzucił główne role w filmach U kresu dnia (1962, reż. Sidney Lumet) i Lampart (1963, reż. Luchino Visconti)[243]. Z uwagi na prace przy Wyroku w Norymberdze zrezygnował także z udziału w westernie Jak zdobywano Dziki Zachód (1962, reż. George Marshall, Henry Hathaway, John Ford), do którego nagrał jedynie narrację[244]. W 1963 Tracy wykreował postać kapitana T.G. Culpepera w komedii kryminalnej Ten szalony, szalony świat (reż. Stanley Kramer), spędzając na planie jedynie dziewięć dni[245]. Kreowany przez niego bohater ścigał kilku oszustów[246]. Film stał się najbardziej dochodowym amerykańskim projektem 1963 roku[247]. Po pogorszeniu stanu zdrowia zmuszony był odmówić udziału w westernie Jesień Czejenów (1964, reż. John Ford) i dramacie Cincinnati Kid (1965, reż. Norman Jewison)[o][247].
Zgadnij, kto przyjdzie na obiad
Fabuła komediodramatu Stanleya Kramera Zgadnij, kto przyjdzie na obiad, pióra scenarzysty Williama Rose’a, koncentrowała się na tematyce małżeństwa białej kobiety z czarnoskórym mężczyzną[249]. Tracy po czteroletniej przerwie wcielił się w rolę mającego liberalne poglądy dziennikarza Matta Draytona, którego córka Christina (Katharine Houghton) oznajmia rodzicom (w roli matki wystąpiła Katharine Hepburn), że wychodzi za mąż za czarnoskórego lekarza (Sidney Poitier). Aktor z radością powrócił do gry na planie, jednak w rozmowie z jednym z dziennikarzy przyznał, że to będzie jego ostatni film[249]. Z powodu złego stanu zdrowia firmy odmówiły ubezpieczenia Tracy’ego (kwota ubezpieczenia aktora wyniosła 71 tys. dolarów). Aby zdjęcia mogły się rozpocząć, Hepburn i Kramer wypłacili własne wynagrodzenia, pokrywając tym samym koszty ubezpieczenia aktora[250]. Tracy pracował na planie jedynie od dwóch do trzech godzin dziennie[251]. Ostatnią scenę nagrał 24 maja 1967[252]. Scenariusz powstał z myślą o aktorze i zawierał między innymi poruszający monolog głównego bohatera przy stole, a także wiele scen, w których Tracy grał jedynie ciałem, za pomocą gestów i wyrazu twarzy, bez wypowiadania kwestii[253].
Premiera odbyła się 11 grudnia. Pomimo mieszanych recenzji, Zgadnij, kto przyjdzie na obiad, stał się najbardziej dochodowym filmem w karierze aktora[254], przynosząc ponad pięćdziesiąt milionów dolarów zysku[255]. Brendan Gill na łamach „The New Yorkera” napisał, że „Tracy dał bezbłędny, i w tych okolicznościach, łamiący serca występ”[256]. Rola ta przyniosła aktorowi dziewiątą nominację do nagrody Akademii Filmowej, czwartą do Złotego Globu i pośmiertnie główną statuetkę BAFTA w kategorii dla najlepszego aktora zagranicznego[257].
Ostatnie lata, śmierć i pogrzeb
W wieku 60 lat, ze względu na długoletnie uzależnienie od alkoholu, papierosów, przyjmowania leków i nadwagę, stan zdrowia Tracy’ego uległ znacznemu pogorszeniu. 21 lipca 1963 został hospitalizowany po tym, jak doznał ciężkiego ataku duszności[258]. Lekarze zdiagnozowali u niego obrzęk płuc[259] oraz podniesione ciśnienie krwi[260]. Od tego momentu aktor pozostawał w słabszej formie fizycznej. Hepburn przeprowadziła się do niego, by zapewnić mu stałą opiekę[261]. W styczniu 1965 zdiagnozowano u Tracy’ego nadciśnienie tętnicze[262]. Rozpoczął leczenie po wykryciu u niego cukrzycy typu 2[262]. We wrześniu 1965 był bliski śmierci, gdy po zabiegu prostatektomii jego nerki przestały pracować i spędził noc w śpiączce[263]. Wyzdrowienie aktora lekarze określali ówcześnie jako „rodzaj cudu”[264].
Ostatnie dwa lata życia spędził w swoim domu wraz z Hepburn, poświęcając wolny czas na czytanie, malowanie i słuchanie muzyki[265]. 10 czerwca 1967, siedemnaście dni po ukończeniu zdjęć do Zgadnij, kto przyjdzie na obiad, zmarł w wyniku ataku serca[266], którego doznał w swoim mieszkaniu w Beverly Hills. Miał 67 lat[267]. Hepburn utrzymywała, że aktor doznał ataku w kuchni w jej obecności, po czym upadł na podłogę[268]. Howard Strickling, publicysta MGM, w rozmowie z mediami twierdził, że w momencie śmierci Tracy był sam w mieszkaniu, a jego zwłoki znalazła gospodyni[269]. Bill Davidson, autor książki Spencer Tracy: Tragic Idol (1987) jako przyczynę zgonu podawał atak serca, chociaż według pisarza nie przeprowadzono sekcji zwłok aktora[270]. Z kolei Larry Swindell, autor biografii Spencer Tracy: A Biography (1969) uważał, że aktor zmarł w wyniku niewydolności serca[271].
Msza święta odbyła się 12 czerwca w kościele Niepokalanego Serca Maryi w East Hollywood[272]. W uroczystościach pogrzebowych, prócz najbliższej rodziny, udział wzięli także m.in. Frank Sinatra, George Cukor, James Stewart, John Ford i Stanley Kramer[272]. Katharine Hepburn, ze względu na rodzinę aktora, nie brała udziału w pogrzebie[266][273]. Tracy został pochowany na cmentarzu Forest Lawn Memorial Park w Glendale w zespole miejskim Los Angeles–Long Beach[272][274]. Zdaniem Jamesa Fishera cały majątek aktora odziedziczyła jego żona i dzieci, a Hepburn nie została uwzględniona przy podziale spadku[274].
Remove ads
Życie prywatne
Podsumowanie
Perspektywa
Małżeństwo i dzieci
Swoją żonę Louise Treadwell poznał, gdy obydwoje byli członkami Wood Players w teatrze w Grand Rapids[32]. Zaręczyli się 10 maja 1923[32], a pobrali 10 września pomiędzy popołudniowym a wieczornym występem[33]. Ich syn, John Ten Broeck Tracy (zm. 2007), urodził się 26 czerwca 1924[275]. Kiedy miał dziesięć miesięcy, Treadwell odkryła, że dziecko jest głuche[276]. Przez pierwsze trzy miesiące ukrywała ten fakt przed Tracym[277]. Gdy dowiedział się o tym, był zdruzgotany całą winę za chorobę syna brał na siebie, twierdząc, że to kara za „własne grzechy”[278]. W rezultacie Tracy miał problemy z nawiązaniem kontaktu z synem i odsunął się od rodziny[279]. We wrześniu 1942 żona aktora, która w 1927 zrezygnowała z kariery zawodowej, aby móc poświęcić czas choremu synowi, założyła w Los Angeles klinikę imienia Johna Tracy’ego. Aktor, poza byciem członkiem zarządu, zajmował się pozyskiwaniem funduszy na działalność placówki. W latach 1936–1942 para prowadziła również ranczo w Encino[280]. Przyjaciel artysty, producent Joseph L. Mankiewicz przyznał, że „Tracy nie opuścił Louise. Opuścił scenę z poczucia winy”[281]. 1 lipca 1932 parze urodziła się córka Louise „Susie” Treadwell[282]. Dzieci były wychowywane w wierze episkopalnej matki[283]. W 1933 Tracy opuścił rodzinny dom[284], utrzymując wraz z żoną, że wciąż są przyjaciółmi, choć rozważali możliwość separacji[285]. Para nie zdecydowała się na rozwód[285]. W 1935 doszło do pojednania, mimo że małżeństwo sprawiało aktorowi coraz więcej kłopotów[286]. Tracy częściej mieszkał w hotelach, a w latach 40. para żyła osobno[287]. Według źródeł Treadwell miała oznajmić: „Będę panią Tracy do dnia, w którym umrę”[182].
Romanse
Od września 1933 do czerwca 1934 aktor miał romans z Lorettą Young, z którą współpracował przy filmie Jak w siódmym niebie (1933)[288]. W późniejszym czasie częstokrotnie wdawał się w różne romanse[289], m.in. z Joan Crawford w 1937[290] i Ingrid Bergman w 1941[291]. Claire Trevor twierdziła, że „miał sporą linię podbojów. Kobiety go kochały”[289]. Niektóre źródła podają, że aktor miewał kontakty seksualne z Judy Garland w 1936, gdy dziewczyna miała 14 lat[292]. Będąc w przyjacielskich relacjach z Katharine Hepburn, Tracy wykazywał się niewiernością[293]; w 1952, przy okazji pracy nad filmem Podróż ku Nowemu Światu, miał romans z Gene Tierney[294].
Przyjaźń z Katharine Hepburn
W trakcie realizacji filmu Kobieta roku (1942) nawiązał bliską przyjaźń z Katharine Hepburn[295]. Ich relacja trwała przez 26 lat, aż do śmierci aktora w 1967. Tracy nigdy nie wrócił do rodzinnego domu, lecz regularnie odwiedzał żonę i dzieci[152]. MGM skrupulatnie chroniło kontrakty swoich aktorów przed wszelkimi kontrowersjami i skandalami[296]. Tracy nie chciał, by jego znajomość z Hepburn przedostała się do opinii publicznej oraz aby dowiedziała się o niej Treadwell[p][298]. Mimo to, w kręgach Hollywood o relacji aktorów było wiadomo[299]. Para nie mieszkała razem aż do ostatnich lat życia Tracy’ego, kiedy to jego stan zdrowia pogorszył się na tyle, że Hepburn wprowadziła się do mieszkania aktora w Beverly Hills, by móc się nim opiekować[261]. Angela Lansbury, która współpracowała z parą na planie filmu Stan Unii (1948), przyznawała: „Wszyscy wiedzieli, ale nikt nigdy nic nie mówił. W tamtych czasach nie dyskutowano”[300]. W jednej z rozmów z Joan Fontaine aktor wyznał: „Mogę się rozwieść, kiedy tylko zechcę, lecz moja żona i Kate lubią takie rozwiązanie, jakie ma miejsce”[301]. Przyjaciółka Tracy’ego, Betsy Drake uważała, że był on całkowicie zależny od Hepburn[302]. Aktorka nigdy nie ingerowała w sprawy małżeńskie Tracy’ego i nie naciskała na ślub[303].
Hepburn i Tracy należeli do najbardziej rozpoznawalnych amerykańskich par kinowych. Ich wspólnie zrealizowane komedie – Kobieta roku, Bez miłości (1945), Żebro Adama (1949) oraz Pat i Mike (1952) – odniosły sukcesy i pozostają wzorami w klasycznym przedstawieniu „wojny płci”. Recepta na powodzenie filmów obojga aktorów opierała się m.in. na atrakcyjnej budowie charakterów postaci; kobiety grane przez Hepburn były inteligentne, nowoczesne, pewne siebie oraz wyemancypowane. Z drugiej strony bohaterowie portretowani przez Tracy’ego wpisywali się w rodzaj typowego Amerykanina – męskiego oraz wysportowanego, posiadającego silną wolę, cechującego się trzeźwym myśleniem oraz konserwatywnymi poglądami. Publiczność była również przechylna romantyczno-optymistycznemu przesłaniu wspólnych filmów obojga aktorów, które wielokrotnie pokazywały, jak dwoje zasadniczo różnych ludzi może darzyć się głębokim i szczerym uczuciem, mimo wielu przeciwieństw[304].
Osobowość, zainteresowania
Był katolikiem, lecz jego kuzynka, Jane Feely przyznawała, że nie był on osobą pobożną. „Był niepraktykującym katolikiem. Nazwałabym go duchowym katolikiem”[305]. Garson Kanin, z którym aktor przyjaźnił się przez 25 lat, określał Tracy’ego „prawdziwie wierzącym”[306]. W opinii Kanina aktor szanował swoją religię[307]. Według biografów Tracy przez całe życie regularnie uczęszczał na msze święte[308]. W młodości był ministrantem. Ze starszym o cztery lata bratem Carrolem łączyła go bliska przyjaźń do momentu śmierci w 1967[309].
Przez większą część dorosłego życia zmagał się z uzależnieniem od alkoholu[q][310], niejednokrotnie upijając się do stanu utraty przytomności[311]. W ocenie Ralpha Bellamy’ego cierpiał on na chorobę alkoholową najpóźniej od 1925. Podczas gdy na planie zachowywał się profesjonalnie i był trzeźwy, to poza nim, niejednokrotnie przez kilka dni upijał się w pokoju hotelowym. Dział reklamowy MGM zwykle chronił problemy Tracy’ego przed prasą. Pod koniec lat 40., kiedy u aktora zaczęły pojawiać się pierwsze problemy zdrowotne, spowodowane nadużywaniem alkoholu, Tracy nie zrezygnował z picia, ale sytuacja uległa znacznej poprawie[312]. James Curtis twierdził, że w przeszłości z nałogiem zmagali się członkowie rodziny ze strony ojca aktora[r][313]. Loretta Young uważała, że Tracy bywał „okropny”, gdy był pijany[314]. Znajdującego się pod wpływem alkoholu aktora dwukrotnie aresztowano za niedopuszczalne zachowanie[315]. Często rozpoczynał długotrwałe okresy trzeźwości, po czym ponownie wpadał w uzależnienie. Biografowie określali to terminem „wszystko albo nic”[316].
Miewał skłonności depresyjne i stany lękowe. Treadwell opisała jego naturę jako „najbardziej niestabilne usposobienie, jakie kiedykolwiek widziałam – przez minutę potrafił znajdować się w chmurach, po czym spadał w dół, w głębię”[317]. Przez całe życie Tracy zmagał się z uporczywą bezsennością[318]. Doprowadziło to do uzależnienia od leków; nasennych barbituranów, które pomagały mu spać w nocy, ale powodowały senność następnego dnia, a także od pobudzającej dekstroamfetaminy, pozwalającej mu na lepsze funkcjonowanie w dzień[319]. Hepburn, która przyjęła rolę opiekunki aktora[320], w biografii Me: Stories of My Life (1991) napisała, że był on „nieustannie torturowany poczuciem winy i okropnym nieszczęściem”[321].
Dzięki znajomości z aktorem Willem Rogersem, Tracy, począwszy od 1932, zaczął regularnie grać w polo. W tym celu nabył własne konie. Do jego hobby należało również żeglowanie, kolekcjonowanie dzieł sztuki oraz malowanie, którym zajął się w latach 50.[322]
Poglądy polityczne
Nie był zwolennikiem upubliczniania poglądów politycznych przez środowisko aktorskie, lecz w 1940 wyraził swoje uznanie dla komisji Hollywood for Roosevelt[323]. Uważał się za demokratę[324]. 20 lipca 1944 uczestniczył obok Edith Luckett Davis w Konwencji Krajowej Partii Demokratycznej w Chicago. Przyjaciel aktora, Lincoln Cromwell, opisał go jako „oddanego demokratę”[325]. Córka Tracy’ego, Louise „Susie” Treadwell, przyznała, że „ojciec był demokratą w otoczeniu republikanów [reszta rodziny]”[326].
Remove ads
Filmografia
W trwającej 46 lat karierze Tracy występował w filmach, radiu oraz na scenie. Pojawił się w 75 produkcjach fabularnych[327] i 19 audycjach radiowych[328][329].
W latach 1938–1942, 1944−1945, 1948 i 1950−1951 Tracy notowany był w pierwszej dziesiątce najbardziej dochodowych aktorów[330]. Piętnaście filmów z jego udziałem było zestawianych w pierwszej dziesiątce podsumowań roku w amerykańskim box offisie, z czego San Francisco (1936) i Miasto chłopców (1938) osiągały najwyższą pozycję[331]. Trzydzieści filmów, w których Tracy wziął udział, było nominowanych przynajmniej do jednego Oscara, a dwanaście z nich zdobyło co najmniej jedną statuetkę. Trzydzieści jeden produkcji z udziałem aktora, po uwzględnieniu inflacji, przekroczyło sumę stu milionów dolarów dochodu z biletów na rynku krajowym[331].
Siedem z jego filmów: Jestem niewinny (1936), Kobieta roku (1942), Żebro Adama (1949), Czarny dzień w Black Rock (1955), Wyrok w Norymberdze (1961), Jak zdobywano Dziki Zachód (1962) oraz Zgadnij, kto przyjdzie na obiad (1967) wpisano do National Film Registry[332].
Styl gry i renoma
Podsumowanie
Perspektywa
| „Nie wiem na czym polega aktorstwo. Kto może szczerze powiedzieć, że wie?… Kim aktorzy mają być, jeśli nie sobą. Doszedłem do tego w mojej pracy nad rolą. Mówię sobie: «to jest Spencer Tracy jako sędzia lub to jest Spencer Tracy jako kapłan czy prawnik», i niech tak zostanie. Zrozumcie, że jedyną rzeczą, którą aktor ma do zaoferowania reżyserowi, a ostatecznie publiczności, jest jego instynkt. I tyle.” – Spencer Tracy[333] |
Spencer Tracy szczególnie szanowany był za swój naturalizm prezentowany na ekranie. Współpracujący z nim na planie filmu Siódmy krzyż (1944) Hume Cronyn wspominał: „Jego metoda była tak prosta, a jednocześnie tak trudna do osiągnięcia. Wyglądało jakby nie robił nic, jedynie słuchał, czuł, wypowiadał słowa bez jakiegokolwiek wysiłku”[334]. James Cagney[335] i Joan Crawford również wyrażali swoje uznanie dla jego luźnego stylu gry. „Gra u boku Tracy’ego była inspirująca. Jego prostota wykonania jest taka naturalna, z humorem. Przechodzi przez scenę… sprawia, że wydaje się to takie proste” – argumentowała Crawford[336]. Z kolei Joan Bennett wspominała: „Nigdy nie odnosiłam wrażenia, że on «gra» w scenie, ale prawda danej chwili faktycznie się zdarzała, spontanicznie, gdy wypowiadał swoje kwestie”[336]. Tracy w szczególności ceniony był za umiejętność słuchania i reagowania. Aktor Barry Nelson powiedział, że „wprowadził on sztukę reagowania na nowy poziom”[337]. Reżyser i producent Stanley Kramer podkreślał, że „Tracy myślał i słuchał lepiej niż ktokolwiek inny w historii sztuki filmowej”[338]. Scenarzysta Czarnego dnia w Black Rock (1955) Millard Kaufman zwracał uwagę na umiejętność słuchania przez Tracy’ego[339]. Biografowie podkreślają, że aktor nadawał kreowanym przez siebie bohaterom filmowym złożoność, wyposażając ich w indywidualne maniery, które zmieniały się tak regularnie, że w przeciwieństwie do Gable’a lub Bogarta, stylu Tracy’ego nie można naśladować[340]. Autorzy zaznaczali, że mimo krótkiej edukacji aktorskiej, Tracy nabierał doświadczenia występując na scenie, przez co nie miał żadnej wypracowanej techniki aktorskiej – w przeciwieństwie do Katharine Hepburn czy Marlona Brando. Przygotowując się do roli, Tracy dokładnie uczył się tekstu, lecz nigdy nie planował ruchów rąk, gestów i tym podobnych. Przed kamerą zachowywał się intuicyjnie, uważnie słuchając. Posiadał zdolność spontanicznego reagowania w nieomylnie wiarygodny sposób. Wśród reżyserów wyrażających swoje uznanie dla metod pracy aktora byli między innymi Orson Welles i Stanley Kramer[341].
Mimo że jego gra aktorska postrzegana była jako „bez większego wysiłku”, znajomi Tracy’ego podkreślali, że starannie przygotowywał się on do każdej z ról. Joseph L. Mankiewicz, który mieszkał z nim w trakcie realizacji Brawury (1938) wspominał, że każdego wieczora aktor „ciężko pracował” w swoim pokoju[342]. Wielu jego współpracowników zwracało uwagę na silną etykę pracy i profesjonalizm[343]. Z racji tego, że Tracy zawsze znał swój tekst oraz był skupiony i zdyscyplinowany na planie, większość scen nagrywał za pierwszym razem. W przeciwieństwie do wielu innych aktorów, nigdy nie ingerował w pracę reżysera[344]. Garson Kanin opisał go jako „instynktownego gracza, który ufał momentowi tworzenia”[345]. Chester Erskine, odnosząc się do jego stylu aktorskiego, przyznał: „Starał się dać tyle, tak mało, na ile to było potrzebne. Potrzebował minimum aby osiągnąć maksimum”[346].
Podobnie jak James Stewart, Tracy – nawet w roli duchownego czy też prawnika – ucieleśniał „prostego człowieka” i niepozornie przeciętny typ, z którym publiczność mogła się łatwo identyfikować. Do typowych cech, które aktor portretował na dużym ekranie zalicza się bezpretensjonalną postawę i powściągliwość w połączeniu z wysokim poziomem siły, szczerości, moralnej integralności, jasności i dojrzałości osobistej. Bette Davis wspominała, że Tracy mógł być sarkastyczny, jednak jego zakres ekranowych możliwości obejmował różne postawy – od surowego, realistycznego typu (Północno-zachodnie przejście; 1940), przez naiwnych oraz sympatycznych „dużych chłopców” (Władza i chwała; 1933), aż po ciepłe i mądre postacie o wielkiej humanitarnej głębi (Wyrok w Norymberdze; 1961)[347].
Spencer Tracy nie lubił, gdy pytano go o technikę gry oraz rady jakie udzielałby innym początkującym aktorom[348]. Często wypowiadał się w sposób lekceważący na temat swojego zawodu[349]. Jedną z takich sytuacji przytoczył Garson Kanin, któremu Tracy powiedział: „Dlaczego aktorzy uważają, że są tak cholernie ważni? Nie, nie są. Aktorstwo nie jest najważniejszym zawodem na świecie. A hydraulika jest!”[350]. W rozmowie z jednym z dziennikarzy przyznał, że na ekranie nie stosuje żadnych sztuczek. „Po prostu projektuję siebie – starając się być szczerym”[184].
Aktorem, którego Tracy podziwiał był Lionel Barrymore. Doceniał także talent Fredrica Marcha, Paula Muniego, Waltera Hustona, Willa Rogersa oraz Ingrid Bergman, Laurence’a Oliviera, Lee J. Cobba, Marlona Brando i Roda Steigera[351].
Remove ads
Spuścizna
Podsumowanie
Perspektywa
Spencer Tracy uznawany jest za jednego z najwybitniejszych aktorów okresu „Złotej Ery Hollywood”[1] oraz w historii amerykańskiego kina[352]. Przez lata cieszył się uznaniem w branży filmowej[353]. Ówczesny szef wytwórni MGM, Dore Schary powiedział: „Nie ma wątpliwości, że jest najlepszym i najbardziej zmiennym aktorem naszego ekranu”[354]. Clark Gable[355], Garson Kanin[356], Humphrey Bogart[s][356], James Cagney[356], John Ford[t][224] oraz Katharine Hepburn[358], określali Tracy’ego mianem „największego aktora swojego pokolenia”. Richard Widmark przyznawał, że „jest najwybitniejszym aktorem filmowym, jaki kiedykolwiek był… Nauczyłem się więcej patrząc na Tracy’ego niż w jakikolwiek inny sposób”[359]. Agencja prasowa Associated Press określiła Tracy’ego w 1950 mianem najlepszego współczesnego aktora filmowego. Montgomery Clift i Steve McQueen wzorowali się na jego stylu gry. Bud Spencer, który początkowo występował pod swoim prawdziwym nazwiskiem Carlo Pedersoli, przyjął imię sceniczne w latach 60. na cześć Tracy’ego. Postać aktora cieszyła się rozpoznawalnością również poza Stanami Zjednoczonymi, na przykład w Związku Radzieckim[360].
Wizerunek aktora związany był w drugiej połowie lat. 30. z kampaniami reklamowymi i produktami między innymi DeSoto (1939)[361] i Lucky Strike (1938)[362]. 10 czerwca 1940 Tracy otrzymał tytuł doktora honoris causa wydziału aktorskiego od władz uczelni w Ripon[363]. Był postacią występującą lub wspominaną w kreskówkach Warner Bros. (Hollywood Steps Out, 1941, reż. Tex Avery)[364]. W 1950 Women’s Research Guild of America uznało go za mężczyznę, który ma największy emocjonalny wpływ na amerykańskie kobiety[365]. Także w 1950 odebrał katolicką nagrodę gildii scenicznej Irlandii[365]. 8 lutego 1960, za wkład w przemysł filmowy, Tracy otrzymał gwiazdę na Hollywoodzkiej Alei Gwiazd, która mieści się przy 6814 Hollywood Boulevard[366].
8 marca 1986 stacja telewizyjna PBS wyemitowała na swojej antenie dokument The Spencer Tracy Legacy (reż. David Heeley), którego gospodarzem była Katharine Hepburn[367][368]. Zawarto w nim między innymi fragmenty filmów z udziałem aktora, relacje zza kulis, domowe nagrania z życia prywatnego, a także wywiady z wieloma jego współpracownikami z planu oraz rozmowę z córką Louise „Susie” Treadwell[367]. Władze American Academy of Dramatic Arts przeprowadziły w tym samym roku w nowojorskim Majestic Theatre program na żywo A Tribute to Spencer Tracy, poświęcony pamięci aktora, któremu pośmiertnie przyznano nagrodę za całokształt twórczości. AADA ufundowała także program stypendialny Spencer Tracy Endowment Fund[369]. Również w 1988 Louise „Susie” Treadwell i władze Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles ustanowiły nagrodę UCLA Spencer Tracy Award, która przyznawana jest rokrocznie za „doskonałość w działaniu filmowym”. W przeszłości, jej laureatami byli między innymi: Anthony Hopkins, Denzel Washington, James Stewart, Kirk Douglas, Michael Douglas, Morgan Freeman i Tom Hanks[370].
W 1996 nazwisko aktora zostało zamieszczone na 15. miejscu w rankingu „100 największych gwiazd filmowych wszech czasów”, przygotowanym przez tygodnik „Entertainment Weekly”[371]. W czerwcu 1999 American Film Institute umieścił Tracy’ego na 9. lokacie rankingu „największych aktorów wszech czasów”[1]. Trzy produkcje z jego udziałem, AFI zamieścił w 2003 na przygotowanej przez siebie liście „100 najbardziej inspirujących filmów wszech czasów” – Zgadnij, kto przyjdzie na obiad (1967) na 35. miejscu, Miasto chłopców (1938) na 81. oraz Bohaterowie morza (1937) na 94.[372] Również w 2003 AFI sklasyfikował Edwarda J. Flanagana, postać wykreowaną przez Tracy’ego w filmie Miasto chłopców na 42. miejscu listy „największych bohaterów w historii kina”[373]. W 2004 Martin Scorsese zrealizował film biograficzny Aviator, w którym rolę Spencera Tracy’ego zagrał Kevin O’Rourke[374].
Larry Swindell napisał, że jako ucieleśnienie prototypowego pragmatycznego Amerykanina, Spencer Tracy był ikoną narodową i przedstawicielem swoich czasów, a ówczesne pokolenie silnie identyfikowało się z odtwarzanymi przez niego bohaterami. Autor podkreślił, że w latach 60. w Stanach Zjednoczonych dorastało pokolenie, które w dalszym ciągu szanowało ludzi urodzonych w 1900, lecz coraz częściej sądzono, iż są oni staromodni. Wiele filmów, w których Tracy stworzył ciekawe, ponadczasowe role – jako przykład biograf przywołuje obraz Władza i chwała (1933) – nie zostało wyemitowanych w telewizji, przez co pozostały one nieznane dla młodszej publiczności[375]. Krytyk Leonard Maltin zaznaczył, że Tracy był „jednym z najlepszych aktorów XX wieku”[376]. Historyk Jeanine Basinger opisała karierę aktora jako „złoty czas osiągnięć filmowych”[377]. Charles Matthews napisał na łamach „The Washington Post”: „Tracy zasługuje na pamięć jako mistrz techniki aktorskiej”[378]. Był on również inspiracją dla postaci Carla do animacji Odlot (2009, reż. Pete Docter)[379].
Remove ads
Nagrody i nominacje
Podsumowanie
Perspektywa
W trakcie 46-letniej kariery Spencer Tracy był laureatem najbardziej prestiżowych nagród w przemyśle filmowym. Amerykańska Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej dziewięciokrotnie wyróżniała go nominacją do Oscara[u][381], z czego dwukrotnie był laureatem – za kreacje Manuela Fidello w Bohaterach morza (1937)[116] i księdza Edwarda J. Flanagana w Mieście chłopców (1938)[129]. Tracy, spośród czterech nominacji, był zdobywcą Złotego Globu za rolę Clintona Jonesa w dramacie Aktorka (1953)[199], brytyjskiej BAFTA za udział w filmie Zgadnij, kto przyjdzie na obiad (1967)[254] oraz dwukrotnym laureatem włoskiej nagrody David di Donatello w kategorii dla najlepszego aktora zagranicznego za kreacje w filmach Wyrok w Norymberdze (1961) i Zgadnij, kto przyjdzie na obiad[382].
Remove ads
Uwagi
- Tracy aktywnie udzielał się w sprawach kulturowych college’u. Po latach wspominał, że ożywione dyskusje miały istotny wpływ na jego późniejszą pracę sceniczną: „[Dyskusje] pomogły mi rozwinąć pamięć gdy uczyłem się kwestii, to było jak dar niebios odkąd rozpocząłem pracę sceniczną; dało mi to coś z obecności na scenie i pomogło w pozbyciu się niezręczności, a także stopniowo rozwijałem umiejętność improwizacji”[23].
- Biografowie podkreślali, że chociaż Tracy nie umiał śpiewać, zdobył doświadczenie w różnych musicalach, lekkich komediach i dramatach. Sezon zimowy 1924/1925 spędził w Montauk Theatre na Broadwayu, po czym wrócił do Powers’ Theatre w Grand Rapids. Po zwolnieniu udał się do rent Theatre Stock Company w Trenton w stanie New Jersey, gdzie partnerował Ethel Remey[39].
- W kwietniu 1927 Tracy ponownie współpracował z Williamem H. Wrightem, występując w Faurot Opera House w Limie w jedenastu spektaklach – Laff That Off, The Patsy, The First Year, Smilin’ Through, The Family Upstairs, The Best People, Chicken Feed, Kot i kanarek, The Alarm Clock, Applesauce i The Whole Town’s Talking[48].
- Tracy wystąpił w sztuce The Rugged Path w reżyserii Roberta E. Sherwooda. Spektakl zadebiutował 28 września w Providence, zbierając przychylne recenzje publiczności[169]. Według biografa Garsona Kanina The Rugged Path było problematyczną produkcją. „Na dziesięć dni przed premierą w Nowym Jorku, wszystkie ważne relacje uległy pogorszeniu. Spencer był spięty i nieugięty, nie mógł, lub nie chciał obrać kierunku”[170]. Aktor zastanawiał się nad opuszczeniem projektu, nim ten zadebiutował na deskach Broadwayu[171]. Ostatecznie występował w sztuce przez sześć tygodni, nim ogłosił swoje odejście[172]. Zamknięcie nastąpiło 19 stycznia 1949. Łącznie odbyło się 81 przedstawień[168]. Mimo pozytywnych ocen, The Rugged Path było ostatnim spektaklem w karierze aktora[173]. W późniejszym czasie Tracy przyznawał: „Nie mogłem powtarzać w kółko tych przeklętych kwestii każdego wieczora. Każdy dzień to dla mnie nowy dzień w filmach… ale tutaj – każdego dnia w kółko to samo”[174].
- Pierwowzór postaci Clarence’a Darrowa[229].
- Pierwowzór postaci Williama Bryana[230].
- Rola sekretarza w Jesieni Czejenów i Lanceya Howarda w Cincinnati Kid trafiła do Edwarda G. Robinsona[248].
Remove ads
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads