Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Wikipedysta:Jacek555/brudnopis12
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Chomik europejski[3][4] (Cricetus cricetus) – gatunek gryzonia z rodziny chomikowatych, największy gatunek chomika, jedyny przedstawiciel rodzaju Cricetus[5]. Jest typowym gatunkiem synantropijnym – zasiedla tereny położone w pobliżu człowieka, chociaż wywodzi się ze środowisk stepowych[6]. W Europie mieszka siedem gatunków z rodziny chomikowatych, ale chomik europejski jest jedynym, który rozprzestrzenił się szeroko w Europie i zajmuje tereny od Chin, aż po po Holandię i Belgię[7].
Remove ads
Historia odkrycia i badań
Podsumowanie
Perspektywa
Po raz pierwszy chomik europejski został opisany przez Karola Linneusza w 10 edycji Systema Naturae w 1758 roku. Późniejsze wzmianki na temat lokalizacji chomika europejskiego można znaleźć w pracy polskiego przyrodnika Aleksandra Zawadzkiego w 1840 roku (Fauna der galizisch-bukowinischen Wirbelthiere)[8], oraz w Historyi naturalnej zwierząt ssących dzikich galicyjskich zawierającej dokładne opisanie zwierząt ssących krajowych tudzież ciekawe postrzeżenia nad sposobem życia i obyczajami tychże, jako skutek dwudziestoletnich badań i doświadczeń, robionych w naturze i w wielkiej przeszło 500 różnorodnych zwierząt liczącej menażeryi Stanisława Konstantego Pietruskiego z 1853 roku[9]. Kolejni badacze Władysław Taczanowski[10], Maksymilian Siła-Nowicki[11], Antoni Wałecki[12] nie ograniczali się już tylko do opisu siedlisk, ale przedstawiali wyniki badań gatunku. Najszersze badania, które przyczyniły się do precyzyjnego określenia granic występowania chomika europejskiego w Polsce, przeprowadził w latach 1953-1970 Stanisław Surdacki[13][14]. Szeroko zakrojone badania Surdackiego rozpoczęły się w 1953 roku na Lubelszczyźnie, gdzie przeprowadzał lokalne inwentaryzacje stanowisk susła perełkowanego i chomika europejskiego. Podczas kolejnych prac objął badaniami tereny województwa białostockiego i część warszawskiego (lata 1957-1959), zielonogórskiego, poznańskiego, wrocławskiego, opolskiego i katowickiego (gdzie w latach 1962-1964 badał populacje susła moręgowanego i chomika europejskiego), Płaskowyż Głubczycki z przyległymi obszarami (1963-1964), oraz rejon środkowego dorzecza Wisłoki (1967-1970)[15].
Remove ads
Systematyka i filogeneza
Podsumowanie
Perspektywa
Chomik europejski jest gatunkiem gryzonia z rodziny chomikowatych (Cricetidae), podrodziny Cricetinae (chomiki) i jest jedynym przedstawicielem rodzaju Cricetus[5]. Pod względem morfologicznym Cricetus są zaliczane do chomików dużych. Pod względem filogenetycznym rodzaj Cricetus jest kladem, który wraz z rodzajami chomików karłowatych (Cricetulus, Tscherskia, Allocricetulus) oddzielił się od chomików średnich około 7–8 milionów lat temu[16].
C. cricetus zasiedlające Europę Centralną były przez badaczy uważane za przynależące do populacji ze zwartego, ciągłego zasięgu[17] obejmującego także Polskę[7]. Poszczególne populacje C. cricetus różnią się jednak od siebie genetycznie, co pozwoliło naukowcom na zbadanie historycznych migracji i ekspansji gatunku. Wyniki badań filogenetycznych z wykorzystaniem mitochondrialnego genu cytochromu b oraz sekwencji kodującej podjednostkę 16SrRNA wykazały, że po przedostatnim zlodowaceniu chomiki opuściły refugia na południu kontynentu i rozpoczęły migrację w kierunku zachodnim pasem nizin europejskich, oraz – szlakiem południowym – przez Rumunię do Kotliny Panońskiej[16]. Podczas ostatniego zlodowacenia warunki klimatyczne w północnej części Europy były zbyt surowe dla chomików i zostały one ponownie wyparte, jednak – jak dowodzą wyniki badań paleontologicznych jaskiń Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej – już w drugiej połowie zlodowacenia chomiki zaczęły się pojawiać na tych terenach[18]. Badania sekwencji mitochondrialnego genu DNA wykazały, że populacja zamieszkująca obecnie te tereny jest blisko spokrewniona z chomikami zasiedlającymi Kotlinę Karpacką. Najprawdopodobniej właśnie tam znalazły ostoję podczas ostatniego zlodowacenia i stamtąd migrowały na północ. Na tereny obecnej Polski dotarły około 50 tys. lat temu poprzez Bramę Morawską oraz przez Przełęcz Dukielską i dały początek populacjom zasiedlającym Wyżynę Krakowsko-Częstochowską, Małopolskę i Górny Śląsk. W przeszłości potomkowie tej linii zasiedlali prawdopodobnie tereny Dolnego Śląska i Podkarpacie po Kotlinę Sandomierską[15].
Populacje zasiedlające południową część Polski oraz Węgry i Czechy należą do jednej linii filogenetycznej, oznaczanej Pannonia. Chomiki z populacji niemieckich i zachodnioeuropejskich zaliczane są do odrębnej linii – Północnej[19]. Ich przodkowie najprawdopodobniej migrowali na zachód drogą na północ od Karpat, jednak naukowcy nie odnotowują ich obecności w Polsce. Na terenie Wyżyny Lubelskiej i Roztocza stwierdzono natomiast populacje, których halotypy mtDNA różnią się od halotypów chomików z linii Północnej. Nowo odkryta linia filogenetyczna chomików europejskich została roboczo oznaczona jako PI. Być może należy do szerszej linii której populacje zasiedlają tereny Ukrainy i Białorusi, ale na tamtych terenach nie wykonano dotychczas badań genetycznych C. cricetus[15].
Mimo niezbyt dużego zróżnicowania geograficznego poszczególnych populacji, naukowcy rozróżniają szereg podgatunków. We wschodniej części zasięgu[15]:
- C. c. nehringi – lokalizacja: od zachodniej granicy Ukrainy do Dniepru; cecha wyróżniająca: małe z krótkim ogonkiem,
- C. c. rufescens – lokalizacja: centralne rejony wschodniej części zasięgu do rzeki Turgaj w Kazachstanie; cechy: średnie rozmiary, jasne wybarwienie,
- C. c. tauricus – lokalizacja: centralne rejony wschodniej części zasięgu do rzeki Turgaj w Kazachstanie; cechy: wybarwienie jaśniejsze od C. c. rufescens,
- C. c. stavropolicus – lokalizacja: przedpola Kaukazu; cechy: duże osobniki z ciemnym futrem,
- C. c. laticranius – lokalizacja: w środkowym biegu rzeki Wołga; cechy: ubarwienie pośrednie między C. c. tauricus, a C. c. stavropolicus,
- C. c. tomensis – lokalizacja: między rzeką Ob, a Jenisej; cechy: małe wymiary, wybarwienie jasno-żółtawo-szare,
- C. c. fuscidorsis – lokalizacja: pasmo Ałatau Dżungarskiego; cechy: wybarwienie brązowe z elementami jasnożółtymi,
- C. c. niger – lokalizacja: Rosja; forma melanistyczna.
W Europie Centralnej i Zachodniej[19][15]:
- C. c. cricetus – lokalizacja: Europa Centralna,
- C. c. canescens – lokalizacja: izolowane populacja w zachodnim krańcu zasięgu gatunku: dolina rzeki Ren, Belgia, Francja, Holandia i część populacji w Niemczech. Populacja ta wykazuje jednak bliskie związki genetyczne z główną populacją zamieszkującą Europę Centralną (C. c. cricetus), co sprawia, że część autorów kwestionuje zasadność wydzielania podgatunku C. c. canescens[6].
Nazewnictwo
W Polsce spotyka się wiele regionalnych określeń dla chomika europejskiego: chamek, choma, choma polny, chom, chum, chomik, czek, hamster, niedźwiadek, obrońca pola, osysek, piesek, piesek polny, piesek ziemny, psiaczek ziemny, polny pies, pyrczek, recek, reczek, skrzek, skrzeczek, skrzotek, suslik, sysel, syseł, szczekający szczur, ziemny pies, zimny pies[15][13].
Remove ads
Genetyka
Garnitur chromosomowy chomika europejskiego tworzą 22 pary chromosomów[20]: 18 chromosomów meta- lub submetacentrycznych, 2 chromosomów płci, oraz 2 akrocentrycznych autosomów[15].
Budowa ciała
Podsumowanie
Perspektywa
Morfologia
Chomik europejski jest największym przedstawicielem podrodziny Cricetinae[15][6]. Tułów wraz z głową osiąga długość 20-34 cm, a ogona 3-4 cm[4] (lub odpowiednio: 18-28 cm i 3-7 cm[15]), przy masie ciała 400-700 g[4]. Samce są nieznacznie większe od samic[21]. Według niektórych badaczy masa ciała dorosłych osobników może w wyjątkowych sytuacjach osiągać nawet 1000 g[17][22]. Do najbardziej wyróżniających cech chomika europejskiego należy: krępa budowa ciała z krótkimi kończynami, krótkie, lecz wyraźnie zarysowane małżowiny uszne, duże zatoki pod policzkami – torby policzkowe – służące do przenoszenia pokarmu, oraz wybarwienie sierści[15][4]. Grzbiet, porośnięty gęstą, krótką sierścią najczęściej jest brązowy, brzuch czarny, na policzkach, za uszami i na bokach ciała wyraźne żółtawe plamy, zaś końcówka nosa, okolice pyszczka i stopy – białe[4]. Brzuch ma wybarwienie jednolicie czarne, co jest cechą wyjątkową pośród ssaków. Najczęściej wybarwienie części brzusznej jest znacznie jaśniejsze od grzbietu. W poszczególnych obszarach występowania gatunku spotyka się także inne warianty ubarwienia[15], a oprócz spotykanych odmian żółtawych, jasnobrązowych i albinotycznych, znaną formą jest także odmiana całkowicie czarna lub melanistyczna. Chomik europejski jest jednym z najbardziej kolorowych ssaków w Europie[6].
_Cricetus_cricetus.jpg)
Anatomia
Chomik europejski ma 16 zębów[23]: 2 siekacze i 6 trzonowców rozstawione na dole i na górze[24]. Siekacze nie mają korzenia, dlatego rosną przez całe życie chomika. Zwierzę może je ścierać, jedząc twardy pokarm. Tuż przy obu stronach warg znajdują się pojemne worki policzkowe, które sięgają aż do barków[15] i służą do transportu pożywienia[4] i przenoszenia w nich młodych. Chomik potrafi także nabrać do nich powietrza, tak, by osiągnąć wrażenie większych rozmiarów i w ten sposób wystraszyć przeciwnika. Żołądek chomika składa się z dwóch komór. W pierwszej przedżołądku (część wpustowa) następuje wstępne trawienie, natomiast w głównej komorze – żołądku gruczołowym (część odźwiernikowa) – pokarm przechodzi ostateczne trawienie[15].
Czaszka - widok z dołu
Czaszka - widok z góry
Łapa przednia
Łapa tylna
Remove ads
Fizjologia
Chomik europejski spędza zimę w najniżej położonej komorze mieszkalnej nory. Zapada wówczas w sen zimowy[15]. W okresie między listopadem a marcem zwierzęta osiągają stan kontrolowanego obniżenia temperatury ciała. Początkowo w postaci kilku powtarzających się faz płytkiego letargu (torpor), a ostatecznie następuje przedłużające się odrętwienie przechodzące w sen zimowy[25]. Podczas hibernacji temperatura ciała chomików jest skorelowana z temperaturą otoczenia. W marcu 7,9 °C i w listopadzie 8,2 °C, zaś w styczniu już tylko 4,4 °C. W okresie aktywności temperatura ciała zwierzęcia osiąga zwykle 36-38 °C, a w całym okresie hibernacji średnia temperatura to około 6 °C[15]. Podczas wchodzenia zwierzęcia w stan hibernacji – co zwykle ma miejsce w środku nocy – ciało zwierzęcia schładza średnio o 0,8 °C w ciągu godziny, ale wybudzaniu, które odbywa się w różnych porach doby, towarzyszy szybszy wzrost temperatury – o około 9,9 °C w ciągu godziny[25].
Średni metabolizm dobowy 1,00 cm³ O2/g, a mierzony przy osiąganej temperaturze 20°C 1,08 cm³ O2/g. Maksymalny: 1,45 cm³ O2/g[26].
Remove ads
Tryb życia
Podsumowanie
Perspektywa
Chomik europejski jest aktywny głównie nocą. Dobowy cykl aktywności rozpoczyna o zmierzchu, chociaż można go spotkać na powierzchni również w ciągu dnia[24]. Zimą zapada w przerywany sen zimowy. Jest waleczny. Zaskoczony, staje słupka i atakuje nawet dużego przeciwnika, np. psa[4].
Cykl życiowy
Chomik europejski jest gatunkiem poligamicznym[6]. Samce i samice zamieszkują odrębne nory[24]. Samce kopulują z możliwie największą liczbą samic. Później nie uczestniczą w wychowaniu młodych. Okres rozrodczy rozpoczyna się zaraz po hibernacji, czyli – w zależności od lokalizacji geograficznej danej populacji – w marcu, kwietniu lub maju i trwa do sierpnia lub września. Zstąpienie jąder z jamy brzusznej do moszny jest u samców zsynchronizowane z początkiem okresu godowego[6].
Chomik europejski osiąga dojrzałość płciową już w 3 miesiącu życia[24]. Samce nieco wcześniej – nawet w dwa miesiące po urodzeniu, a samice po około 80 dniu życia[6]. Zarówno samce jak i samice mogą rozmnażać się w pierwszym roku[27], choć część badaczy uważa, że nie rozmnażają się przed kolejną wiosną[6]. Po ciąży, trwającej 20 dni dla pierwszego miotu (a do 37 dni dla kolejnych), na świat przychodzi 3-12[24][6] nagich, ślepych[4] i głuchych młodych. Noworodki chomików są małe – ich masa ciała nie przekracza 3-5 g[6]. Małe chomiki szybko się usamodzielniają. Sierść pojawia się po 4-5 dniach, szóstego dnia młode zaczynają przyjmować stały pokarm, choć ich głównym pożywieniem pozostaje mleko matki. Zaczynają widzieć i słyszeć po osiągnięciu ok. 12 dnia życia. Wzrastają ich zdolności motoryczne. Od piersi zostają odstawione w wieku 3 tygodni[6], a po upływie 4 tygodni od urodzin opuszczają gniazdo. Samica może w ciągu jednego sezonu urodzić 2-3 miotów[24][4][6], ale w wyjątkowych warunkach możliwe jest jednak nawet dziewięć miotów w ciągu jednego sezonu[6].
Mogą dożyć 8[4], lub nawet 10 lat, ale pierwszy rok jest krytyczny[24]. Według opracowania Rady Europy (Nechay, 2000) przeciętna długość życia C. cricetus na wolności jest szacowana na 4 lata[17], ale badania przeprowadzone w obrębie populacji z południowej Polski wykazały, że tylko 12% stanowiły zwierzęta starsze niż rok, a średni wiek życia oszacowano na 14 miesięcy[26]. Głównymi przyczynami śmiertelności wśród chomików są ataki ze strony drapieżników, oraz ekstremalne zimowe warunki przetrwania. W dalszej kolejności wpływ mają choroby, urazy mechaniczne spowodowane maszynami rolniczymi oraz wpływ środków ochrony roślin[28].
Presja ze strony drapieżników staje się szczególnie efektywna wczesną wiosną oraz w okresie po żniwach, bowiem panujący współcześnie model rolnictwa monokulturowego sprawia, że w okresach tych chomiki są pozbawione naturalnego schronienia[6].
Okres hibernacji bywa porą szczególnego wzrostu śmiertelności. W okresie tym może wystąpić brak pożywienia, może nastąpić zalanie nory lub rozwój chorób. W konsekwencji zimy może nie przeżyć nawet 50-60% populacji C. cricetus[6].
Zauważalny odsetek wśród przyczyn śmierci chomików żyjących w dużych populacjach może mieć rozwój motoryzacji. Podczas badań przeprowadzonych w Austrii we wrześniu 1967 roku naliczono 200 przejechanych osobników na kilometr drogi[6].
Remove ads
Rozmieszczenie geograficzne
Podsumowanie
Perspektywa
W Europie występuje siedem gatunków chomikowatych, ale chomik europejski jako jedyny rozprzestrzenił się szeroko od Jeniseju w Azji po Europę Zachodnią[7][17]. W środkowej i zachodniej Europie zasiedla głównie pola uprawne[4][27]. Spotkać go można w francuskiej Alzacji (departament Dolny Ren), północno-wschodniej części Belgii, w holenderskiej Limburgii (reintrodukowany na 6 stanowiskach), w Niemczech w: Bawarii i Saksonii (oraz nieliczne izolowane populacje w Brandenburgii, Meklemburgii, Hesji, północnej części Westfalii i Nadrenii), północno-wschodniej Austrii, na Węgrzech, w północno-wschodniej Chorwacji, w Słowenii (izolowana populacja koło wsi Obrež), Rumunii, Mołdawii, Czechach, w zachodniej i wschodnie części Słowacji, w południowej i środkowej Polsce[4], w południowej części Białorusi, na Ukrainie i w południowej Rosji, aż po Jenisej[15][29][30][13][31].
Niegdyś jego zasięg geograficzny obejmował całą środkową i południową Polskę, z wyjątkiem wyższych położeń górskich i zwartych kompleksów leśnych. Izolowana populacja, nawiązująca do wschodnioniemieckiej części zasięgu, znana była także z okolic Szczecina. Obecnie wycofał się z większości wysuniętych na północ stanowisk, a jego zasięg kurczy się nadal w szybkim tempie. W Polsce żyją przedstawiciele dwóch linii filogeograficznych (E1 i Pannonia); występują tylko na południowym wschodzie kraju[31].
Kopalne ślady występowania gatunku
Chomik europejski wywodzi się od przodków zamieszkujących stepy plejstocenu (ok. 1,8 miliona lat temu)[6]. Skamieniałe szczątki przodków chomika europejskiego były dość często odkrywane przez paleontologów na terenach całej Europy (wraz z północną Hiszpanią oraz Wielką Brytanią) i Azji, w warstwach pochodzących z różnych okresów[18]. Do najstarszych odnalezionych szczątków przedstawicieli rodzaju Cricetus należą fragmenty zębów i kości z późnego pliocenu (ok. 2,5 miliona lat temu)[6].
Remove ads
Ekologia
Podsumowanie
Perspektywa
Pożywienie
Chomik europejski jest gatunkiem zasadniczo roślinożernym[6]. Jada zarówno zielone części roślin, jak nasiona, owady i ślimaki. Gromadzi duże zapasy nasion, zwłaszcza ziaren zbóż[4]. Żywi się roślinami zielonymi, ziarnami[15][24] i korzonkami. W skład żeru wchodzą: lucerna, koniczyna, groszek, fasola, wyka, burak cukrowy, rzepa, pszenica, jęczmień, żyto, owies, kukurydza, rzepak, ziemniaki, marchew, cebula, szpinak, ogórek, dynia, sałata, jak również różnego rodzaju zioła, w tym także psianki, które są klasyfikowane jako trujące[6].
Około 10-13% pożywienia stanowi jednak białko zwierzęce, które pozyskuje ze zjadanych dżdżownic, ślimaków i owadów, oraz małych kręgowców[6], m.in. piskląt małych ptaków[24]. Sporadycznie dochodzi także do aktów kanibalizmu, szczególnie w okresach masowego przyrostu liczebności populacji[6].
Magazynowanie pokarmu na zimę
C. cricetus, podobnie jak przedstawiciele innych gatunków chomików, zbiera zapasy pożywienia. Zebraną żywność gromadzi w torbach policzkowych i przenosi ją do komór spiżowych w norze. Gromadzenie zapasów nasila się na przełomie lata i jesieni, gdy zbliża się okres hibernacji. Chomik europejski jest w stanie zgromadzić nawet kilka kilogramów pożywienia. Naukowcy odkryli jednak zapasy rekordzistów. W jednym odnotowanym przypadku chomik zgromadził 34 kg grochu, zaś inny osobnik 65 kg ziemniaków, kukurydzy i łubinu. Do przeżycia zimy jeden osobnik potrzebuje zgromadzić średnio 1-1,5 kg[6].
Pokarm transportuje w workach policzkowych, a opróżnia je za pomocą przednich łap uciskając policzki[24]
Interakcje międzygatunkowe
Na chomiki europejskie polują: gronostaj, tchórz zwyczajny, tchórz stepowy, kania ruda, kania czarna, myszołów zwyczajny, orzeł przedni[6], orzeł cesarski, orzeł stepowy[24], pustułka zwyczajna (młode chomiki), sokół wędrowny, kruk zwyczajny, wrona siwa[6], lis rudy[24], a także psy i koty[15]. Regularne polowania na chomiki europejskie urządza puchacz zwyczajny. W sytuacji występowania dużej populacji C. cricetus może stanowić nawet 50% składników diety tych sów[6].
Chomik europejski jest uznawany za poważnego szkodnika upraw rolnych człowieka[4].
Pasożyty
Na chomikach europejskich pasożytują pasożyty wewnętrzne[32]:
- Tasiemce: Hydatigera taeniaeformis, Heligmosomoides travassosi, Aprostatandrya macrocephala, Catenotaenia pussila, Taenia tenuicollis, Hymenolepis diminuta, Hymenolepis straminea, Physocephalus quadrialatus, Paranoplocephala omphalodes,
- Nicienie: Strongyloides ratti, Capillaria annulosa, Capillaria muris-sylvatici,
oraz zewnętrzne[32]:
- pchły: Ceratophyllus fasciatus, Ceratophyllus martinoi, Ceratophyllus penicilliger, Ceratophyllus turbidus, Ctenopthalmus assimilis, Ctenopthalmus obtusus, Ctenopthalmus rettigi, Ctenopthalmus secundus
- Roztocze: Dermacentor marginatus, Dermacentor pictus, Dermacentor daghestanicus, Eulaelaps stabularis, Haemogamassus nidi, Haemolaelaps glasgowi, Hirstionyssus criceti, Ixodes redikorzevi, kleszcz pospolity (Ixodes ricinus), Ixodes persulcatus, Ixodes apronophorus, Ixodes laguri, Macrocheles matrius, Macrocheles decoloratus, Myacarus arvicolae, Myocoptes criceti, Myonyssus rossicus, Neoschoengastia rotundata, Neoschoengastia angusta, Nothrolaspis decoloratus, Rhipicephalus turanicus, Rhipicephalus rossicus, swędzik jesienny (Trombicula autumnalis).
Do organizmów najczęściej pasożytujących na C. cricetus (około 70,3% badanej populacji) należą nicienie Helimesomoides travasoss[17].
Bakterie
Przez długi czas wierzono, że chomiki europejskie są rezerwuarem polimorficznej pałeczki Francisella tularensis, która jest czynnikiem etiologicznym ostrej bakteryjnej choroby zakaźnej tularemii. Badania węgierskich mikrobiologów wykazały, że C. cricetus jest zbyt wrażliwy na F. tularensis i w kilka dni po zarażeniu chomików bakterią zwierzęta zmarły. Nie może więc być długoterminowym rezerwuarem bakterii i przyczyniać się do przenoszenia posocznicy[33].
Chomiki mogą roznosić wściekliznę, riketsjozy, tularemię, listeriozę, leptospirozy[17], salmonellozę[6].
Siedlisko
Jest typowym gatunkiem synantropijnym – mimo, że wywodzi się ze środowisk stepowych, najchętniej zasiedla tereny położone w pobliżu człowieka[6]. Wybiera tereny stepowe, ale także pola uprawne i nieużytki, o lekkich glebach, najchętniej z uprawami roślin zbożowych[24]. Preferencje siedliskowe gatunku w zakresie rodzaju gleby są związane z podziemnym trybem życia[6].
Nora
Chomik europejski zamieszkuje rozgałęzione nory o skomplikowanej budowie[24]. Chomik zazwyczaj kopie nory w głębokiej warstwie gleb, które zapewniają odpowiednią stabilność. Może to być warstwa gliny lub lessu. Chętnie wybiera też miejsca w których podłoże skalne może zapewnić dobrą przepuszczalność i odwodnienie terenu. Tego typu grunty są często wykorzystywane w celach rolniczych, dzięki czemu chomik ma ułatwiony dostęp do plonów[6].
Nora chomika europejskiego składa się zwykle z ukośnego tunelu oraz co najmniej jednego pionowego tunelu, który – w zależności od wielkości osobnika – ma średnicę 40-100 mm. System korytarzy o średnicy 6-8 cm podlega ciągłym zmianom, naprawom i ulepszeniom. Tunele mają różną długość – zwykle do kilka metrów – i wiodą do komory gniazdowej zbudowanej na głębokości do 2 m[6]. Komora jest wyścielona miękkimi częściami roślinnymi i jest wykorzystywana jako sypialnia[24]. Najdłuższy zmierzony tunel miał długość 26,2 m. Obok gniazda chomiki budują spiżarnie, zaś małe, ślepe tunele są często używane jako „ubikacje”, czyli miejsca składania odchodów[6]. Podczas budowy nory chomik wykopuje średnio 29,9 kg ziemi, a w skrajnych przypadkach nawet do 300 kg[6].
Chomik używa dwóch typów nor: nory zimowej i nory letniej. Zimowa jest wykorzystywana samotnie od września/października do kwietnia/maja[6]. Jej spiżarnia może pomieścić do 15 kg zapasów, głównie ziaren (zbóż) i części roślin. Chomik zimą budzi się co jakiś czas i sukcesywnie korzysta z zapasów[24].
_fur_skins.jpg)
Remove ads
Hodowla
Chomiki europejskie bywają wykorzystywane do badań jako zwierzęta laboratoryjne[34]. Nie są używane w hodowlach hobbystycznych[15].
Zagrożenia i ochrona
Podsumowanie
Perspektywa
W przeszłości chomik europejski zasiedlał rozległe tereny Europy i Azji[6]. W drugiej połowie XX wieku odnotowano pierwsze dane o znacznym spadku liczebności populacji chomika europejskiego w krajach Europy Zachodniej[7]. Na skutek znacznego spadku liczebności populacji i znacznego zmniejszenia zasięgu występowania gatunek ma w ośmiu krajach Europy status EN (gatunek zagrożony) lub CR (gatunek krytycznie zagrożony), a – według danych z 2009 roku – jedynie dwa kraje szacowały, że gatunek ten występuje nadal powszechnie[6]. Na Białorusi, w Czechach, Rosji, na Słowacji, w Szwajcarii i na Ukrainie nie przeprowadzono badań pozwalających na wiarygodne określenie statusu gatunku[7].
W ustawodawstwie europejskim, chomik europejski jest ujęty w Załączniku II Konwencji Berneńskiej (Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk)[6] jako gatunek podlegający ścisłej ochronie oraz w Załączniku IV Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG)[35] jako gatunek podlegający ścisłej ochronie na terenie państw UE. W rekomendacji nr 79 z 1999 roku, Stały Komitet Konwencji Berneńskiej uznał gatunek C. cricetus za „fundamentalny element dziedzictwa przyrodniczego Europy, który wymaga pilnych działań mających na celu jego ochronę przed wyginięciem”. W rzeczywistości podjęto jedynie nieznaczne kroki w tym zakresie[6].
Status C. cricetus w „Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych”
Zakres ochrony C. cricetus w Europie jest bardzo zróżnicowany[6]. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) w wydanej w 2002 roku edycji Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych zaliczała C. cricetus do kategorii gatunków najmniejszej troski (niższego ryzyka) oznaczanej akronimem „LC”[2].
Regulacje ochronne w Polsce
Chomik europejski jest uznawany za znaczącego szkodnika upraw rolnych, lecz ze względu na rzadkie występowanie został w Polsce wpisany na narodową listę gatunków prawnie chronionych. W 1995 roku został uznany za gatunek chroniony (Dz. U. 2001 nr 130, poz. 1455/56). W Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody gatunek został objęty ochroną ścisłą z zaznaczeniem, że wymaga ochrony czynnej[7].
W Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce C. cricetus został ulokowany w kategorii „DD” (data deficient – nieokreślony stopień zagrożenia)[7].
Reintrodukcja w Holandii
Występowanie chomika europejskiego na terenie Holandii było ograniczone do obszarów prowincji Limburgia[36]. W okresie od roku 1970 do 1997 granice zasięgu występowania gatunku C. cricetus zmniejszyły się tam o 74%[37], zaś w 1994 roku chomik europejski został wpisany na holenderską Czerwoną Księgę gatunków zagrożonych jako gatunek krytycznie zagrożony. W 1999 utworzono plan ochrony gatunku i odłowiono 7 par wolno żyjących chomików, by stanowiły zaczątek hodowli rozrodczej dla przyszłej reintrodukcji. W następnych latach uzyskano potwierdzenie konieczności takiego działania, bowiem w 2002 roku podczas inwentaryzacji w okolicy Maastricht znaleziono już tylko jedną norę dziko żyjącego chomika europejskiego. W ramach prowadzonej hodowli uzyskano 950 sztuk. W latach 2002-2007 dokonano reintrodukcji 540 osobników w Holandii: w Sibbe (2002), Amby (2003), Heer (2004), Sittard (2005), Koningsbosch (2006), Puth (2006) i Wittem (2007) oraz 60 sztuk w Belgii[6].
Remove ads
Obecność w kulturze
W krajach niemieckojęzycznych chomik jest synonimem zapobiegliwości i gromadzenia zapasów na trudne czasy[6]. Także w języku polskim słowo chomikowanie oznacza robienie zapasów, także niepotrzebnych[38].
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads