Будслаў

Бу́дслаў^[1] (таксама Будслаўе^[2][3]) — вёска ў Беларусі, на рацэ Сэрвачы. Цэнтар сельсавету Мядзельскага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 561 чалавек. Знаходзіцца за 56 км на паўднёвы ўсход ад Мядзелу, за 18 км на поўнач ад Даўгінава і за 16 км на паўночны ўсход ад Крывічаў; за 12 км на поўнач ад шашы Р29, за 6 км на ўсход ад чыгуначнай станцыі Будслаў.

Гэта артыкул пра вёску. Калі вам патрэбны артыкул пра пасёлак, глядзіце артыкул Будслаў (пасёлак).

Будслаў лац. Budsłaŭ
Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі
Першыя згадкі:	1504
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Менская
Раён:	Мядзельскі
Сельсавет:	Будслаўскі
Вышыня:	177 м н. у. м.
Насельніцтва:	561 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1797
Паштовы індэкс:	222510
СААТА:	6240806016
Нумарны знак:	5
Геаграфічныя каардынаты:	54°47′0″ пн. ш. 27°27′0″ у. д.
Будслаў на мапе Беларусі ± Будслаў Будслаў
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Будслаў — даўняе мястэчка гістарычнай Ашмяншчыны (частка Віленшчыны), адзін з рэлігійных цэнтраў рэгіёну. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаецца касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі ў стылі віленскага барока, помнік архітэктуры XVII—XVIII стагодзьдзяў, у якім захоўваецца цудоўны абраз Божай Маці, адна з найбольш шанаваных каталіцкіх сьвятыняў Беларусі. Таксама побач зь мястэчкам захавалася сядзіба Аскеркаў, помнік архітэктуры і садова-паркавага мастацтва XVIII—XIX стагодзьдзяў.

Назва

Тапонім Будслаў утварыўся ад адпаведнай славянскай мянушкі Будслаў, што ў сэнсавым значэньні адпавядае 'майстру-будаўніку'. Паводле паданьня, мястэчка сьпярша мела назву Слаўная Буда.

Варыянты напісаньня назвы ў гістарычных крыніцах: Буда, Буцлаў, Будцлаў.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Будслаў датуецца 1504 годам, калі вялікі князь Аляксандар перадаў паселішча віленскім манахам-бэрнардынам. У 1560 годзе яны пакінулі Будслаў, аднак у 1589 годзе вярнуліся сюды і збудавалі драўляны касьцёл, асьвечаны ў 1591 годзе пад тытулам Наведваньня Найсьвяцейшай Панны Марыі. Ваявода менскі Ян Пац ахвяраваў бэрнардынам абраз Маці Божай, падараваны яму Папам Клімэнтам VIII^[4].

28 жніўня 1633 году, дзякуючы ахвяраваньням а. Фларыяна Калецкага, гвардыяна Віленскага кляштару бэрнардынаў, а таксама сродкам гетмана польнага Яна Кішкі і радзіны Далмат-Ісакоўскіх, у Будслаўскай рэзыдэнцыі заклалі першы камень мураванага касьцёла. 9 ліпеня 1643 году адбылося асьвячэньне новай сьвятыні.

6 кастрычніка 1732 году кароль і вялікі князь Аўгуст Моцны надаў Будславу статус мястэчка. У 1756 годзе пры кляштары бэрнардынаў адкрылася музычная школа на 25 вучняў. 29 ліпеня 1767 году ў мястэчку заклалі першы камень новай мураванай базылікі, урачыстае асьвячэньне якой адбылося 7 верасьня 1783 году. У 1790 годзе на сродкі кляштару збудавалі цагляны шпіталь для бедных, у 1793 годзе адкрылася 2-клясная пачатковая школа на 40 вучняў.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Будслаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Вялейскім павеце^[5] Менскай, з 1843 году Віленскай губэрні. З 1848 году мястэчка знаходзілася ў валоданьні Аскеркаў. На 1859 тут было 68 двароў. Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня расейскія ўлады зачынілі кляштар бэрнардынаў. На 1868 год — 48 двароў, на 1885 год — 50. Штуршком да разьвіцьця Будслава паслужыла пракладаньне ў 1907 годзе чыгуначнай лініі паміж Полацкам і Маладэчна, што выклікала адкрыцьцё аднайменнай чыгуначнай станцыі. У гэты час у мястэчку быў 61 двор.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў Будславе разьмяшчаўся штаб 2-й расейскай арміі Заходняга фронту, якая рэалізоўвала асноўныя задачы пры правядзеньні Нарачанскай апэрацыі 1916 году. У лютым 1918 году мястэчка занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

• Старая графіка Будслава
• 
  Касьцёл, 1650 г.
• 
  Касьцёл, 1769 г.
• 
  Кляштар бэрнардынаў, XVIII ст.
• 
  Касьцёл, 1938 г.

Найноўшы час

Праект будынка беларускай гімназіі

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Будслаў абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Тут утварылася Беларуская рада, прызначылі павятовага старшыню БНР, а жыхары мястэчка атрымалі Пасьведчаньні Народнага Сакратарыяту БНР^[6]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Будслаў увайшоў у склад Беларускай ССР^[7]. У 1917—1919 гадох у мястэчку дзеяла Будслаўская беларуская гімназія, зачыненая польскай акупацыйнай адміністрацыяй. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Будслаў апынуўся ў складзе міжваенннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Вялейскага павету Віленскага ваяводзтва. У гэты час у мястэчку было 116 двароў. За польскім часам тут працавалі гмінная ўправа, млын, лесапільня, аптэка, банк, карчма; у панядзелкі праводзіліся кірмашы.

У 1939 годзе Будслаў увайшоў у БССР, дзе ў 1940 годзе стаў цэнтрам сельсавету Крывіцкага, з 1962 году Мядзельскага раёнаў. На 1970 году тут было 318 двароў, на 1996 год — 300, на 1997 год — 302.

2 ліпеня 1992 году адбылася першая адноўленая пілігрымка да абраза Маці Божай Будслаўскай. 2 ліпеня 1996 году арцыбіскуп Дамінік Грушоўскі перадаў папскую булу, у якой Маці Божая Будслаўская абвяшчалася патронкай Менска-Магілёўскае архідыяцэзіі, г.зн. Беларусі. У 1998 годзе кардынал Казімер Сьвёнтак каранаваў цудоўны абраз Маці Божай Будслаўскай папскімі каронамі. У 2000-я гады Будслаў атрымаў афіцыйны статус «аграгарадку».

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Красны пляц
• 
  Касьцёл
• 
  Касьцёл, бакавы фасад
• 
  Касьцёл, фрагмэнт

• 
  Вежа касьцёла
• 
  Палац Аскеркаў
• 
  Палац Аскеркаў
• 
  Каплічкі

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1859 год — 485 чал.^[8]; 1865 год — 127 душ рэвізорскіх; 1868 год — 259 чал.; 1885 год — 327 чал.
• XX стагодзьдзе: 1907 год — 435 чал.; 1921 год — 626 чал.^[9]; 1970 год — 859 чал.; 1996 год — 721 чал.^[10]; 1997 год — 718 чал.^[11]; 1999 год — 643 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2010 год — 561 чал.

Інфраструктура

У Будславе працуюць лясьніцтва, сярэдняя школа, дом культуры, камбінат побытавага абслугоўваньня, пошта.

Забудова

Вуліцы і пляцы

Афіцыйная назва	Гістарычная назва
Савецкая вуліца	Зосінская вуліца

У цэнтры Будслава разьмяшчаецца Красны пляц, які захаваў сваю гістарычную назву. У тэлефонным даведніку 1939 году ўпамінаюцца Рынкавы пляц і Парадная вуліца^[12].

Турыстычная інфармацыя

Будслаўскі абраз Маці Божай

Інфраструктура

У Будславе захоўваецца цудоўны абраз Божай Маці — адзін з найбольш шанаваных каталіцкіх абразоў Беларусі, да якога штогод ладзяцца пілігрымкі. У мястэчку ў першыя выходныя ліпеня праводзіцца «Будслаўскі фэст».

Славутасьці

• Капліца (ХІХ ст.)
• Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (1767—1783)
  • Абраз Найсьвяцейшай Панны Марыі
  • Алтар XVII ст.
• Млын вадзяны (1930-я)
• Плябанія (ХІХ ст.)
• Сядзібна-паркавы комплекс Аскеркаў (XVIII—XX стагодзьдзі)

Страчаная спадчына

• Палац Аскеркаў (XVIII ст.)

Галерэя

• Краявіды Будслава
• 
  Касьцёл з боку апсыды
• 
  Інтэр’ер касьцёла
• 
  Галоўны алтар
• 
  Капліца

Асобы

• Іван Васілевіч (1894—1937) — дзяржаўны дзяяч БССР
• Іахім Глінскі (1853—1898) — сьпявак, арганіст і кампазытар
• Вінцэнт Жук-Грышкевіч (1903—1989) — старшына Рады БНР
• Паўліна Мядзёлка (1893—1974) — пісьменьніца і Заслужаная дзяячка культуры Беларусі