Жырмуны

Жырму́ны^[1] — вёска ў Беларусі, каля ракі Дзітвы. Цэнтар сельсавету Вярэнаўскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 662 чалавекі. Знаходзяцца за 16 км на паўднёвы захад ад Вярэнава, за 8 км ад чыгуначнай станцыі Бастуны; на шашы Ліда — Вільня.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Жырмуны (неадназначнасьць).

Хуткія факты

Жырмуны — даўняе магдэбурскае мястэчка гістарычнай Лідчыны (частка Віленшчыны). Да нашага часу тут захаваўся касьцёл Адшуканьня Сьвятога Крыжа, помнікі архітэктуры XVIII стагодзьдзя. За 5 км на поўдзень ад колішняга мястэчка знаходзіцца аднайменная вёска, дзе захаваліся руіны палацава-паркавага комплексу Радзівілаў.

Вялікае Княства Літоўскае

У пісьмовых крыніцах Жырмуны ўпершыню ўпамінаюцца ў XV ст. як маёнтак роду Бутрымаў. Каля 1437 году баярын Войцех Кучук заснаваў тут касьцёл. У канцы XV — пачатку XVI стагодзьдзяў маёнтак знаходзіўся ў валоданьні Мантоўтавічаў.

У 1513 годзе Жырмуны перайшлі да Юрыя Радзівіла. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў яны ўвайшлі ў склад Лідзкага павету Віленскага ваяводзтва. На мапе Тамаша Макоўскага 1613 году Жырмуны значацца як мястэчка. У XVII ст. мястэчка перайшло ў валоданьне Завішаў. У 1624 годзе Ян Завіша збудаваў тут новы касьцёл.

У пачатку XVIII ст. Жырмуны зноў перайшлі да Радзівілаў. У 1724 годзе кароль і вялікі князь Аўгуст Моцны надаў мястэчку Магдэбурскае права. У 2-й палове XVIII ст. тут існавалі школа і шпіталь. На 1777 год у Жырмунах быў 31 двор. У 1788 годзе Караліна Радзівіл заснавала ў мястэчку касьцёл Сьвятога Крыжа.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Жырмуны апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе сталі цэнтрам воласьці Лідзкага павету Віленскай губэрні. Сьпярша мястэчка знаходзілася ў валоданьні Тышкевічаў, потым Шванэбахаў.

На 1860 год у Жырмунах было 29 будынкаў, дзеялі касьцёл і малітоўны дом, працавалі шпіталь, школа і паштовая станцыя. На 1863 год — 19 жылых дамоў. У пачатку XX ст. адкрылася расейская народная вучэльня.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Жырмуны занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Старая графіка Жырмунаў
Касьцельная званіца, 1893 г.
Плябанія, 1928 г.
Плян плябаніі, 1928 г.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Жырмуны абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР^[4]. У 1920 годзе Жырмуны апынуліся ў складзе Сярэдняй Літвы, у 1922 годзе — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам гміны Лідзкага павету Наваградзкага ваяводзтва.

У 1939 годзе Жырмуны ўвайшлі ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году сталі цэнтрам сельсавету Радунскага раёну. Статус паселішча панізілі да вёскі. 3 красавіка 1959 году вёска ўвайшла ў склад Вярэнаўскага раёну. На 1971 год тут было 198 двароў, на 1993 год — 270, на 1997 год — 273. У 2000-я гады Жырмуны атрымалі афіцыйны статус «аграгарадку».

Мястэчка на старых здымках
Касьцёл, каля 1900 г.
Касьцёл, 1906 г.
Касьцёл, 1907 г.
Касьцёл, 1915 г.

Касьцёл, галоўны алтар
Касьцёл, алтар Маці Божай
Касьцёл, амбон
Бярозавая алея, 1939 г.

Жырмуны лац. Žyrmuny
Касьцёл Адшуканьня Сьвятога Крыжа
Магдэбурскае права:	1724
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Вярэнаўскі
Сельсавет:	Жырмунскі
Вышыня:	158 м н. у. м.
Насельніцтва:	662 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1594
СААТА:	4213813036
Нумарны знак:	4
Геаграфічныя каардынаты:	54°1′20″ пн. ш. 25°13′14″ у. д.
Жырмуны на мапе Беларусі ± Жырмуны Жырмуны
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Назва

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Найноўшы час

Насельніцтва

Дэмаграфія

Інфраструктура

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

Галерэя

Крыніцы

Літаратура

Вонкавыя спасылкі

Wikiwand - on