Пліса (Віцебская вобласьць)

Плі́са^[1] — вёска ў Беларусі, на паўночным беразе возера Плісы, каля вытоку ракі Мнюты. Цэнтар сельсавету Глыбоцкага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 473 чалавекі. Знаходзіцца за 17 км на паўночны ўсход ад Глыбокага, за 10 км ад чыгуначнай станцыі Падсьвільле, на аўтамабільнай дарозе Глыбокае — Полацак.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Пліса.

Пліса лац. Plisa
Каменны крыж і царква-мураўёўка
Першыя згадкі:	7 ліпеня 1507
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Віцебская
Раён:	Глыбоцкі
Сельсавет:	Пліскі
Насельніцтва:	473 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2156
Паштовы індэкс:	211811
Нумарны знак:	2
Геаграфічныя каардынаты:	55°13′17″ пн. ш. 27°57′13″ у. д.
Пліса на мапе Беларусі ± Пліса Пліса
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Пліса — даўняе мястэчка гістарычнай Полаччыны. Да нашага часу тут захаваўся старажытны каменны крыж.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Плісу датуецца 7 ліпеня 1507 году, калі маёнтак перашоў ад гетмана Канстантына Астроскага да Мікалая Петуха. На 1552 год у мястэчку было 63 двары. Паселішча значыцца на мапе Полацкага ваяводзтва 1579 году аўтарства С. Пахалавіцкага.

З 1624 году Пліса знаходзілася ў валоданьні Рыгора Падбіпенты, з 1670 году — полацкага земскага судзьдзі Язэпа Корсака, потым — Дэспат-Зяновічаў. Паводле прывілея караля і вялікага князя Станіслава Аўгуста Панятоўскага ад 15 жніўня 1788 году ў мястэчку праводзіліся штотыднёвыя кірмашы. У канцы XVIII стагодзьдзя тут існавалі «гаспадарскі дом», драўляная царква, 6 крамаў, 2 корчмы, вадзяны млын на 4 паставы.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Пліса апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стала цэнтрам воласьці Дзісенскага павету Менскай, з 1842 году Віленскай губэрні. З 1863 году тут працавала пачатковая школа. На 1887 год у Плісе было 75 дамоў, парафіяльная царква, капліца, сынагога; у фальварку працаваў бровар.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Плісу занялі войскі Нямецкай імпэрыі^[2].

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Пліса абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Беларускай ССР. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Пліса апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стала цэнтрам гміны Дзісенскага павету Віленскага ваяводзтва.

У 1939 годзе Пліса ўвайшла ў БССР, дзе 15 студзеня 1940 году стала цэнтрам раёну (з 8 чэрвеня 1950 году цэнтар раёну — Падсьвільле, з 15 сьнежня 1962 году ў Глыбоцкім раёне) Вялейскай, з 1944 году Полацкай, з 1954 году Маладэчанскай, з 1960 году Віцебскай вобласьці). Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1998 год тут было 309 двароў, на 2000 год — 297, на 2005 год — 276, на 2007 год — 263. У 2000-я гады Пліса атрымала афіцыйны статус «аграгарадку».

• Старыя здымкі і графіка
• 
  Сынагога, 1908 г.
• 
  Малачарня, 1935 г.
• 
  Малачарня, 1936 г.
• 
  Плян, 1938 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1887 год — 651 чал. (313 муж. і 338 жан.) у мястэчку Плісе^[3] і 63 чал. у фальварку Плісе; 1897 год — 899 чал.
• XX стагодзьдзе: 1921 год — 844 чал.^[4]; 1930 год — 865 чал.; 1998 год — 688 чал.^[5]; 1999 год — 690 чал.; 2000 год — 672 чал.^[6]
• XXI стагодзьдзе: 2005 год — 582 чал., зь іх да 16 гадоў — 101, працаздольных — 312, пэнсіянэраў — 169^[7]; 2007 год — 530 чал.^[8]; 2010 год — 473 чал.

Інфраструктура

У Плісе працуюць сярэдняя школа, амбуляторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта, аптэка, мэблевы цэх камбінату побытавага абслугоўваньня.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

Каля Плісы захаваліся селішча эпохі нэаліту, бронзавага і раньняга жалезнага вякоў. Таксама каля мястэчка знаходзіцца геалягічны помнік прыроды — тры вялікія камяні.

• Каменны крыж
• Могілкі юдэйскія
• Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы (1887; мураўёўка)

Страчаная спадчына

• Капліца могілкавая (XIX ст.)
• Сынагога (XIX ст.)
• Царква (XVIII ст.)

Галерэя

• Краявіды Плісы
• 
  Крыж
• 
  Крыж і старая камяніца
• 
  Царква-мураўёўка
• 
  Капліца могілкавая