Юрацішкі

Юра́цішкі^[2] — мястэчка ў Беларусі, каля ракі Чапунькі. Цэнтар сельсавету Іўеўскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 1303 чалавекі^[1]. Знаходзяцца за 16 км на паўночны ўсход ад Іўя, за 4 км ад чыгуначнай станцыі Юрацішкі (лінія Ліда — Маладэчна); аўтамабільныя дарогі на Іўе, Валожын, Ашмяны.

Юрацішкі лац. Juraciški
Сядзіба Радкевічаў
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Іўеўскі
Сельсавет:	Юрацішкаўскі
Насельніцтва:	1303 чал. (2018)[1]
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1595
Паштовы індэкс:	231350
СААТА:	4229857904
Нумарны знак:	4
Геаграфічныя каардынаты:	54°1′51″ пн. ш. 25°55′40″ у. д.
Юрацішкі на мапе Беларусі ± Юрацішкі Юрацішкі
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Юрацішкі — даўняе мястэчка гістарычнай Ашмяншчыны (частка Віленшчыны).

Назва

Тапонім Юрацішкі ўтварыўся ад асабістага імя або сугучнага прозьвішча.

Яшчэ этнограф і мовазнаўца Яўхім Карскі зьвяртаў увагу на тое, што ў латыскай Курляндыі, «большасьць беларускіх населеных месцаў заканчваюцца на -ішкі»^[3], пазьней у рэчышчы палітыкі летувізацыі падобныя тапонімы на -ішкі азначылі як «гістарычна балтыйскія» і нават «тыпова летувіскія»^[4]. Тым часам менскі дасьледнік Алёхна Дайліда зазначае, што «ва ўсходнегерманскіх мовах быў пашыраны суфікс -isk-: такім парадкам, так менаваная «лінія Сафарэвіча» (мяжа перавагі паселішчаў з назовамі на -ішкі ў Панямоньні) не абавязкова зьнітаваная з балтамі»^[5].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Юрацішкі ўпамінаюцца ў пачатку XVІ стагодзьдзя як мястэчка ў Ашмянскім павеце Віленскага ваяводзтва. У розны час маёнтак знаходзіўся ў валоданьні М. Гаштольда, Р. Няміры, Копацяў.

У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай маскоўскія захопнікі спалілі Юрацішкі. У Вялікую Паўночную вайну (1700—1721) мястэчка пэўны час займалі швэдзкія войскі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Юрацішкі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе сталі цэнтрам воласьці Ашмянскага павету Віленскай губэрні. Маёнтак знаходзіўся ў валоданьні Касьцялоўскіх, пазьней Радкевічаў. З пабудовай чыгункі Маладэчна — Ліда за 4 км ад Юрацішак адкрылася аднайменная чыгуначная станцыя. На 1866 год у мястэчку было 23 дамы.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Юрацішкі занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Юрацішкі абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР^[6]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Юрацішкі апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам гміны Валожынскага павету Наваградзкага ваяводзтва.

У 1939 годзе Юрацішкі ўвайшлі ў БССР, дзе ў 1940 годзе сталі цэнтрам раёну (з 1944 году — у Маладэчанскай вобласьці). У 1957 годзе паселішча атрымала афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. У 1960 годзе Юрацішкаўскі раён расфармавалі, мястэчка ўвайшло ў склад Іўеўскага раёну Гарадзенскай вобласьці.

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Вуліца Трабская. Царква, каля 1900 г.
• 
  Царква, 1915 г.
• 
  Касьцёл, 1937 г.
• 
  Сядзіба Радкевічаў, каля 1915 г.

• 
  Сядзіба, 1931 г.
• 
  Чыгуначная станцыя, 1916 г.
• 
  Станцыя і пошта, 1916 г.
• 
  У мястэчку, 1917 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1866 год — 197 чал., у тым ліку 100 каталікоў і 97 праваслаўных^[7]; 1869 год — 233 чал.^[8]
• XX стагодзьдзе: 1909 год — 244 чал.^[9]
• XXI стагодзьдзе: 2003 год — 1,7 тыс. чал.^[10]; 2006 год — 1,5 тыс. чал.^[11]; 2008 год — 1,5 тыс. чал.; 2009 год — 1501 чал.^[12] (перапіс); 2016 год — 1341 чал.^[13]; 2017 год — 1328 чал.^[14]; 2018 год — 1303 чал.^[1]

Забудова

Вуліцы і пляцы

Афіцыйная назва	Гістарычная назва	Былыя назвы
Камсамольская вуліца	Івейская вуліца
Першамайская вуліца	?	3 мая вуліца
Савецкая вуліца	Трабская вуліца

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай прамысловасьці.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

• Магілы нямецкіх жаўнераў Першай сусьветнай вайны, каля царквы Сьвятога Мікалая
• Памятны камень на месцы штабу нямецкай дывізіі (1915—1918)
• Сядзіба Радкевічаў (XIX ст.)
• Царква Сьвятога Мікалая (XIX ст.)

Страчаная спадчына

• Касьцёл Перамяненьня Пана (1937)

Галерэя

• Краявіды Юрацішак
• 
  Помнік
• 
  Лядоўня
• 
  Сядзіба
• 
  Камяніца