Ян Даўгерд

Ян Даўгерд (? — каля 1443) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, ваявода віленскі (з 1433).

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Даўгерд (неадназначнасьць).

Ян Даўгерд
лац. Jan Daŭgierd / Daŭhierd

Герб «Памян»
Асабістыя зьвесткі
Памёр	каля 1443
Род	Даўгердавічы
Дзеці	Андрэй, Багдана

Імя

Асноўны артыкул: Даўгерд (імя)

Даўгард (Daugaard) — імя германскага паходжаньня^[1][2][3]. Іменная аснова -даў(г)- (імёны ліцьвінаў Даўгер, Даўмонт, Даўят; германскія імёны Dauharjis, Damondus, Dowyatt) паходзіць ад гоцкага daug 'годна', бургундзкага daugjis 'здольны, годны'^[4], а аснова -гард- (-герд-, -герт-) (імёны ліцьвінаў Альгерд, Мундыгерд, Тэўтыгерд; германскія імёны Algardus, Mundgerd, Teutgerdis) — ад гоцкага gairdan 'падпяразваць' (пераноснае 'ахоўваць'), garda 'агароджа' (пераноснае 'ахова, бясьпека')^[5]. Такім парадкам, імя Даўгерд азначае «здольны да аховы»^[6].

Германскае паходжаньне імя Даўгірд сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў^[7]. Германскае (паўночнагерманскае) паходжаньне літоўскага шляхецкага прозьвішча Даўгірд (Dowgird) сьцьвярджалася яшчэ ў артыкуле «Літва» энцыкляпэдыі Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў (1884 год)^[8].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Dowgirdi (Dowgird^[9]; 18 студзеня 1401 году)^[10]; Darigerdo marschalco curiae (20 красавіка 1424 году)^[11]; Довкгардъ правил (17 верасьня 1427 году)^[12]; Dawgerdi palatini Wilnensium (20 студзеня 1433 году)^[13]; Dowgyrd palatinus Vilnensis [sigilla] (31 ліпеня 1433 году)^[14]; Довкгирдъ, виленскии воевода (25 верасьня 1433 году)^[15]; пан Довъкгирд (1433—1439 гады)^[16]; Dawgerd Vilnensis [palatini] (27 лютага 1434 году); Dawgerd (15 верасьня 1434 году)^[17]; Dolgerth palatinus, Wylnenses (7 лютага 1435 году)^[18]; Dewgerd Vilnensis palatinus (9 чэрвеня 1435 году)^[19]; Dewgerd Wylnensis palatinus (15 лютага 1436 году)^[20]; Ego Iohannes alias Dawgerd (1 ліпеня 1437 году)^[21]; Dolgerdo capitaneo Vilnensi (9 ліпеня 1437 году)^[22]; Dewgerd palatinus Wylnensis (6 сьнежня 1437 году)^[23]; воеводе виленьскому пану Довкгирду (сакавік 1440 году)^[24]; Dawgerd palatinus Vilnensis (13 ліпеня 1440 году)^[25]; Довкгирдъ (1440—1447 гады)^[26]; пан Довкгирдъ (1440—1492 гады)^[27]; Dawgerd Wylnensi (1441 год)^[28]; Долъкгиръд^[29] (Супрасьлеўскі летапіс); Dowgierd (Хроніка Быхаўца)^[30].

Біяграфія

Зь літоўскага баярскага роду. Быў у сваяцтве з Саковічамі (выступаў як сьведка ў данацыі Андрэя Саковіча Віленскай катэдры). Магчыма, тоесны Даўгерду Салкулевічу, які паручыўся за Братошу ў канцы XIV ст.

У 1401 годзе засьведчыў умову з Польшчай. У 1424 годзе быў маршалкам дворным Вітаўта. Браў удзел у змове супраць Жыгімонта Кейстутавіча, у выніку якой апошняга забілі (1440 год).

Ажаніўся, відаць, з дачкой Андрэя Гаштольда. Меў сына Андрэя, «пана на Сьвіранах і Лынтупах», а таксама дачку Багдану^[29].

Мова і культура

Асноўныя артыкулы: Ліцьвіны і Русіны

Да актаў Троцкай уніі (1433 год) і Гарадзенскай умовы (1434 год) прывесіў пячаці з лацінамоўнымі гатычнымі надпісамі^[31]:

+ s ∗ domini ⁑ dolgerdonis

+ s • domini dawgerdi