Даніла Васілеўскі

Дані́ла Мі́навіч Васіле́ўскі (нар. 17 сьнежня 1889, вёска Новае Сяло, Полацкі павет, цяпер у Шумілінскім раёне Віцебскай вобласьці — † 28 сьнежня 1963, Феадосія, Крым) — беларускі краязнавец, гісторык, літаратуразнавец, пэдагог. Псэўданімы й крыптанімы: «А. Вітэнь; Д. Вітэнь; Д. В.; М. Доброведовский; Шчыры; Д. Шчыры; Шчырый; Д. Шчырый».

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Васілеўскі.

Даніла Васілеўскі
Дата нараджэньня	17 сьнежня 1889
Месца нараджэньня	вёска Новае Сяло, Полацкі павет, Віцебская губэрня
Дата сьмерці	28 сьнежня 1963
Месца сьмерці	Феадосія, Крым
Месца вучобы	Віцебскі настаўніцкі інстытут
Занятак	краязнавец, гісторык, літаратуразнаўца, пэдагог
Навуковая сфэра	пэдагогіка, гісторыя, археалёгія, літаратуразнаўства, краязнаўства
Месца працы	дэкан геаграфічнага факультэту Магілёўскага пэдагагічнага інстытуту
Даніла Васілеўскі ў Вікісховішчы

Жыцьцяпіс

Даніла Васілеўскі нарадзіўся 17 сьнежня 1889 году ў вёсцы Новае Сяло^[a][1] ў сялянскай сям’і. Асьвету атрымаў у Обалі^[b][1] ў Ануфрыеўскай 2-кляснай школе, Полацкай настаўніцкай сэмінарыі й Віцебскім настаўніцкім інстытуце. У 1907 годзе ўпершыню пачаў чытаць беларускую літаратуру, якую сэмінарысты набывалі ў полацкай кніжнай краме Шэндэра Гофэншэфэра.^[2] У 1909 годзе ўвайшоў у гурток сэмінарыстаў «Весьнік ведаў», што знаходзіўся пад уплывам народніцтва й сацыял-дэмакратаў. Тады ж прымаў удзел у працы настаўніцкага таварыства культасьветы й узаемадапамогі «Адукацыя». Будучы студэнтам Віцебскага настаўніцкага інстытуту, пасылаў допісы ў газэту «Школа и Жизнь» пад псэўданімам М. Дабраведаўскага і ў «Нашу Ніву» пад імем Шчырага, Вітэня й сваім уласным прозьвішчам.

Даніла Васілеўскі з чэрвеня 1917 да траўня 1918 году ў партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў, прымаў удзел у Першым Усебеларускім зьезьдзе ў Менску — быў абраны ад павятовых і губэрнскіх земстваў.^[3]

У 1914-18 гг. выкладаў у школе «Таварыства працоўнай дапамогі», дзе пачаў знаёміць моладзь зь беларускай літаратурай і працаваў у розных установах Полацку, а з 1919 году на Віцебшчыне інструктарам школ. Арганізаваў у 1923 годзе «Віцебскае губэрнскае бюро краязнаўства» пры «Аддзеле Асьветы», якое было зьвязанае з Інбелкультам і ставіла мэтаю вывучэньне Віцебшчыны. У 1924 годзе Даніла Васілеўскі працуе на Аршаншчыне. Стаў кандыдатам Аршанскай філіі «Маладняка» ў 1925 годзе.

З 1930 у Магілёве, дэкан геаграфічнага факультэту Магілёўскага пэдінстытуту. Удзельнік раскопак верхнепалеалітычнай стаянкі Бердыж. Арыштаваны 9 сьнежня 1936 году, высланы ў Котлас. Потым працаваў буравіком у Варкуце. Пасьля вызваленьня з 1945 геолягам у Варкуце. Рэабілітаваны ў 1956. Апошнія гады жыў у Феадосіі.^[4][5]

Творчасьць

3 1910 г. пачаў зьбіраць фальклёр у вёсцы Старыца Мікалаеўскай воласьці, Полацкага павету і адсылаў яго інспэктару народных вучэльняў Віцебскай губэрні. Супрацоўнічаў у мясцовых віцебскіх выданьнях, як «Придвинский Край» і інш. У 20-я гады ён стаў актыўным прыхільнікам палітыкі беларусізацыі, якая зьявілася спробай ва ўмовах савецкай улады ажыцьцявіць беларускае нацыянальнае адраджэньне. Дасьледаваў гісторыю беларускай літаратуры ХІХ ст., беларускага кнігадрукаваньня, пытаньні краязнаўства, этнаграфіі і сацыяльна-эканамічнага разьвіцьця. Выявіў у архівах і апублікаваў невядомыя каштоўныя матэрыялы. Друкаваўся ў часопісах: «Асьвета», «Полымя», «Наш край» і газэтах «Савецкая Беларусь» і інш.

Бібліяграфія

1924 Д. Васілеўскі. «Культурнае жыцьцё Віцебску» / Ігнат Шыпіла // Савецкая Беларусь : газэта. — Менск: 5 кастрычніка 1924. Д. Васілеўскі. «Навуковая спадчына, пакінутая А. П. Сапуновым» / Ігнат Шыпіла // Савецкая Беларусь : газэта. — Менск: 14 кастрычніка 1924. Д. Васілеўскі. «Беларусізацыя культасьветных устаноў Аршанскай акругі» / Ігнат Шыпіла // Савецкая Беларусь : газэта. — Менск: 22 лістапада 1924. Д. Васілеўскі. «Спадчына мінулага» / Міхась Чарот // Савецкая Беларусь : газэта. — Менск: 28 лістапада 1925. Д. Васілеўскі. «Школа і настаўніцтва на Віцебшчыне» / Ігнат Мазур // Асьвета : часопіс Народнага камісарыяту асьветы і Саюзу працаўнікоў асьветы. — Менск: «Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі», 1924. — № 3. 1925 Д. Васілеўскі. «Паэт Ян Баршчэўскі аб Беларусі»: з уласных лістоў яго да пані Карсак.] / Рэдакцыйная калегія // Аршанскі маладняк: орган Аршанскае філіі Усебеларускага аб'яднанння паэтаў і пісьменнікаў «Маладняк» : часопіс. — Ворша: Выдавецтва газеты «Камуністычны шлях», 1925. — № 2. Д. Васілеўскі. «Беларускі нацыянальны рух на Віцебшчыне ў XIX сталецьці». / Рэдакцыйная калегія // Полымя : часопіс. — Менск: «Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі», 1925. — № 5. — С. 121–131. Д. Васілеўскі. «Новыя матэрыялы творчасьці Яна Баршчэўскага». / Рэдакцыйная калегія // Полымя : часопіс. — Менск: «Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі», 1925. — № 5. — С. 152–156. 1926 Д. Васілеўскі. «Новыя знаходкі ў Аршаншчыне» / Міхась Чарот // Савецкая Беларусь : газэта. — Менск: 14 сакавіка 1926. — № 59 (1654). — С. 4. Д. Васілеўскі. «Водгук паўстаньня дзекабрыстаў на Беларусі». / Рэдакцыйная калегія // Полымя : часопіс. — Менск: «Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі», 1926. — № 2—3. — С. 150—155. Д. Васілеўскі. «Сталецьце краязнаўчай працы на Беларусі». / Азбукін М. // «Наш край» : часопіс. — Менск: Інстытут Беларускай Культуры, 1926. — № 2–3 (5–6). — С. 3–14. Д. Васілеўскі. «З гісторыі Воршы». / Азбукін М. // «Наш край» : часопіс. — Менск: Інстытут Беларускай Культуры, 1926. — № 2–3 (5–6). — С. 53–54. Д. Васілеўскі. «З матэрыялаў да архэалёгічнай карты Аршанскае акругі». / С. Плаўнік // Наш край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Інстытуце Беларускай Культуры. — Менск: чэрвень—ліпень 1926. — № 6—7 (9—10). — С. 64—67. Д. Васілеўскі. «Пясьняр вясковага адраджэньня». (Аб творчасьці Крапівы). / Ус. Ігнатоўскі, М. Зарэцкі, М. Адзінец // Маладняк : штомесячная літаратурна-грамадзка-палітычная часопісь. — Менск: «Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі», жнівень 1926. — № 6 (15). — С. 72—80. Д. М. Васілеўскі. «Краязнаўчая праца на ўсходзе Беларусі». // Аршаншчына : Аршанскае акруговае таварыства краязнаўства: зборнік артыкулаў. — Ворша: Выдавецтва газеты «Камуністычны шлях», 1926. 1927 Д. Васілеўскі. «Помнікі старасветчыны на Аршаншчыне». / С. Плаўнік // Наш край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Інстытуце Беларускай Культуры. — Менск: люты 1927. — № 2 (17). — С. 40—44. Д. Васілеўскі. «Вывучэньне культурнага стану краю». (З досівіду Віцебшчыны). / С. Плаўнік // Наш край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Інстытуце Беларускай Культуры. — Менск: жнівень—верасень 1927. — № чэрвень—ліпень 6—7 (21—22). — С. 67—68. Д. Васілеўскі. «3 гісторыі аршанскага друку». / С. Плаўнік // Наш край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Інстытуце Беларускай Культуры. — Менск: жнівень—верасень 1927. — № чэрвень—ліпень 6—7 (21—22). — С. 76—80.

Д. Васілеўскі. «3 гісторыі аршанскага друку». / С. Плаўнік // Наш край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Інстытуце Беларускай Культуры. — Менск: жнівень—верасень 1927. — № 8—9 (23—24). — С. 46—50. Д. Васілеўскі. «Беларускія чараўнікі і іх зельле». / С. Плаўнік // Наш край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Інстытуце Беларускай Культуры. — Менск: жнівень—верасень 1927. — № 8—9(23—24). — С. 51—57. Д. Васілеўскі. «Беларускае Вольна-Эканамічнае таварыства». / С. Плаўнік // Наш край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Інстытуце Беларускай Культуры. — Менск: сьнежань 1927. — № 12 (27). — С. 11—17. Даніла Васілеўскі. «Аршаншчына»: Нарыс.. — Аршанскае акруговае таварыства краязнаўства. — Ворша: Друкукарня імя Ф. Скарыны, 1927. — 16 с. — (Пазнай свой край). — 1070 ас. Д. М. Васілеўскі. «Кароткі нарыс гісторыі Горацкага раёну і г. Горкі». / старшыня таварыства прафэсар Ф. В. Люнгарсгаўзэн // Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі пры Беларускай Дзяржаўнай Акадэміі сельскай гаспадаркі ў Горках : зборнік артыкулаў. — Горкі: Друкарня Акадэміі, 1927. — Т. 3. — С. 149—154. Д. М. Васілеўскі. «Народная асьвета ў Горацккім раёне». / старшыня таварыства прафэсар Ф. В. Люнгарсгаўзэн // Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі пры Беларускай Дзяржаўнай Акадэміі сельскай гаспадаркі ў Горках : зборнік артыкулаў. — Горкі: Друкарня Акадэміі, 1927. — Т. 3. — С. 169—176. 1928 Д. Васілеўскі. «Пад аховай роднай песні»: (3 перапіскі Яна Баршчэўскага). // Маладняк : штомесячная літаратурна-грамадзка-палітычная часопісь. — Менск: Чырвоная зьмена, 1928. — № 1. — С. 86—97. Д. Васілеўскі. «Сялянства Віцебскай і Магілёўскай губэрань у паўстаньні 1863 году». / Рэдакцыйная калегія // Полымя : часопіс. — Менск: «Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі», 1928. — № 6. — С. 148—161. т. Васілеўскі. «Аршанская акруговая краязнаўчая канфэрэнцыя». Справаздача Аршанскага акруговага таварыства краязнаўства. / С. Плаўнік // Наш край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Інстытуце Беларускай Культуры. — Менск: красавік 1928. — № 4 (31). — С. 53—56. 1929 Д. М. Васілеўскі. «Паэма «Тарас на Парнасе» ў краязнаўчым асьвятленьні». / С. Плаўнік // Наш край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Беларускай Акадэміі Навук. — Менск: травень 1929. — № 5 (44). — С. 20—25. Д. Васілеўскі. «Арцём Ігнатавіч Вярыга і яго літаратурна-грамадзкая чыннасьць». / Рэдакцыйная калегія // Полымя : часопіс. — Менск: «Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі», 1929. — № 6. — С. 183–200. Д. Васілеўскі. «Экскурсійныя аб'екты Аршаншчыны». / С. Плаўнік // Наш край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Беларускай Акадэміі Навук. — Менск: красавік 1929. — № 4 (43). — С. 16—21. Д. М. Васілеўскі. «Пэрспэктывы цукраварэньня ў Беларусі ». / С. Плаўнік // Наш край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Беларускай Акадэміі Навук. — Менск: жнівень—верасень 1929. — № 8—9 (47—48). — С. 85. Д. М. Васілеўскі. «Кумысалячэньне на Беларусі ». / С. Плаўнік // Наш край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Беларускай Акадэміі Навук. — Менск: сьнежань 1929. — № 12 (51). — С. 27—29. 1932 Д. М. Васілеўскі. «Краязнаўчая справа ў Магілёўскім раёне». / Рэдкалегія // Савецкая Краіна : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Беларускай Акадэміі Навук. — Менск: сьнежань 1932. — № 12 (51). — С. 124.

Заўвагі

1. Міхалоўшчынскай воласьці (цэнтар у сяле Любічы), Полацкі павет
2. Петрапаўлаўская воласьць, Полацкі павет