Шлезвиг-Холштајн
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Шлезвиг-Холштајн (германски: Schleswig-Holstein, долногермански: Sleswig-Holsteen, дански: Slesvig-Holsten, фризиски: Slaswik-Holstiinj) — најсеверната од шеснаесетте сојузни покраини на Германија, составена од историското војводство Холштајн и јужниот дел на поранешното војводство Шлезвиг. Главен град на сојузната покраина е Кил, а други поголеми градови се Либек, Фленсбург и Нојминстер.
За други значења на поимот, погл. Шлезвиг-Холштајн (појаснување).
Сојузната покраина се наоѓа помеѓу Северното и Балтичкото Море и е втора најмала територијална (тука не влегуваат покраините градови-држави) покраина зад Сар.
Денешната сојузна покраина била создадена по Втората светска војна од пруската покраина Шлезвиг-Холштајн. На север се граничи со данскиот регион Јужна Данска, на југ со сојузните покраини Хамбург и Долна Саксонија, додека на југоисток со Мекленбург-Западна Померанија.
Историски, името може исто така да се однесува на поголема област, која се однесува на денешниот Шлезвиг-Холштајн и поранешниот округ Јужен Јиланд (Северен Шлезвиг) во Данска.
Remove ads
Историја
.jpg)
Терминот „Холштајн“ потекнува од старосаксонскиот, Holseta Land, (Holz означува дрво во стандардизираниот германски јазик). Првично се однесувал на средишното од трите саксонски племиња северно од реката Елба. Областа на Холштајн се наоѓала помеѓу реката Штер и Хамбург, а по христијанизацијата нивната главна црква била во Шенефелд. Саксонски Холштајн станал дел од Светото Римско Царство откако Карло Велики победил во војните со Сасите кон крајот на VIII век. Од 811 година северната граница на Холштајн (и со тоа на Царството) била одбележана со реката Ајдер.
Терминот „Шлезвиг“ потекнува од градот Шлезвиг. Името потекнува од морскиот ракав Шлај во источниот дел, а vik означува залив или населба на старосаксонски и старонордиски јазик. Името е слично на имињата на места кои завршуваат на „-wick“ или „-wich“ долж бреговите на Велика Британија.
Војводството Шлезвиг или Јужен Јитланд било првично составен дел на Данска, но во средноковниот период било основано како феуд на Кралството Данска, со иста поврзаност на данската круна како на пример Бранденбург или Баварија кон Светото Римско Царство. Околу 1100 година, војводата на Саксонија го дал Холштајн, негов посед, на грофот Адолф I фон Шауенбург.
Шлезвиг и Холштајн во различно време припаѓале делумно или целосно било на Данска било на Германија, или пак практично биле независни држави. Исклучок е дека Шлезвиг никогаш не бил дел од Германија до Германско-данската војна („Втора Шлезвишка војна“) во 1864 година. Со векови, кралот на Данска бил дански војвода на Шлезвиг и германски војвода на Холштајн. Всушност, Шлезвиг или целосно припаѓал на Данска или бил дански феуд, а Холштајн бил германски феуд и некогаш суверена држава. Обете територии неколку векови биле владеени од данските кралеви. Во 1721 година цел Шлезвиг бил обединет како единствено војводство под водство на кралот на Данска, а големите сили на Европа тоа го потврдиле со меѓународен договор со кој сите идни кралеви на Данска треба автоматски да станат војводи на Шлезвиг, а според тоа Шлезвиг секогаш ќе го следи истиот ред на наследство како оној избран во Кралството Данска.
Германското национално будење кое следело по Наполеоновите војни довело до создавање на силно движење во Холштајн и Јужен Холштајн за обединување со новата Германија, тогаш главно владеена од Прусија. Овој развој течел рамномерно со силното данско национално будење во Данска и Северен Шлезвиг. Ова движење повикувало на потполно вклучување на Шлезвиг во Кралството Данска и барало ставање крај на дискриминацијата на Данците во Шлезвиг. Претстоечкиот конфликт понекогаш бил нарекуван Шлезвишко-холштајнско прашање. Во 1848 година, кралот Фредерик VII на Данска објавил дека Данска ќе добие либерален устав и итна цел на данското национално движење било да обезбеди дека уставот ќе им даде права не само на сите Данци, т.е. не само на оние во Кралството Данска, туку исто така и на Данците (и Германците) кои живеат во Шлезвиг. Понатаму, барале заштита на данскиот јазик во Шлезвиг (главниот јазик во скоро четвртина од Шлезвиг се променил од дански во германски од почетокот на XIX век).
Либералниот устав за Холштајн не бил сериозно разгледуван во Копенхаген, бидејќи било добро познато дека политичката елита на Холштајн биле поконзервативни отколку оние во Копенхаген. Германско настроени претставници од Шлезвиг-Холштајн барале Шлезвиг-Холштајн да добие свој устав и дека Шлезвиг треба да му се приклучи на Холштајн како член на Германскиот Сојуз. Овие барања биле одбиени од данската влада во 1848 година и Германците од Холштајн и Јужен Шлезвиг се побуниле. Ова ја започнало Данско-пруската војна (1848–51; „Прва Шлезвишка војна“), која завршила со данска победа кај Идштет.
Во 1863 година повторно избил конфликт кога кралот Фредерик VII на Данска умрел без законски наследник. Според редоследот на наследување на Данска и Шлезвиг, круните на Данска и Шлезвиг би преминале на војводата Кристијан од Гликсбург, кој станал Кристијан IX; преносот на Војводството Холштајн на глава на (германско настроен) дел од данското кралско семејство, династијата Августенборг било поконтроверзно. Одвојувањето на двете војводства било оспорувано од наследникот на Августенборг, кој тврдел, во 1848 година, дека е вистинскиот владетел на Шлезвиг и Холштајн. Прогласувањето на заедничкиот устав за Данска и Шлезвиг во ноември 1863 година го натерало Ото фон Бизмарк да се вмеша и Прусија и Австрија објавиле војна на Данска. Ова било Втората Шлезвишка војна, која завршила со дански пораз. Велика Британија се обидела да посредува, но Лондонската конференција во 1864 година пропаднала и Данска ги загубила Шлезвиг (Северен и Јужен Шлезвиг), Холштајн и Лауенбург на Прусија и Австрија.
По Австриско-пруската војна во 1866 година, делот пет од Прашкиот мир во 1866 година наведувал дека луѓето од Северен Шлезвиг ќе бидат прашани на референдум дали да останат под Прусија или да се вратат на Данска. Меѓутоа, овој услов никогаш не бил исполнет од Прусија.
По поразот на Германија во Првата светска војна, сојузничките сили организирале плебисцит во северните и средишните делови на Шлезвиг. Плебисцитот бил спроведен под покровителство на меѓународна комисија (Commission Internationale de Surveillance du Plébiscite au Slesvig), која означила три изборни зони, кои ги покривале северните, средишните и јужните делови на Шлезвиг. Претежнувачкиот глас во целата зона ќе го одлучела исходот, дури ако гласачите во еден округ или град гласале различно. Во Северен Шлезвиг (10 февруари 1920 г.) 75% гласале за повторно обединување со Данска, а 25% гласале за Германија. Во Средиштен Шлезвиг (14 март 1920 г.) резултатите биле спротивни; 80% гласале за Германија и само 20% за Данска, главно во Фленсбург. Во третата зона (Јужен Шлезвиг) никогаш не бил одржан плебисцит, откако Данска го откажала гласањето во оваа зона.[4]
| Изборни тело | Германско име | Данско име | За Германија | За Данска | ||
| процент | гласови | процент | гласови | |||
| Зона I (Северен Шлезвиг), 10 февруари 1920 | 25,1 % | 25.329 | 74,9 % | 75.431 | ||
| Округ | Хадерслебен | Хадерслев | 16,0% | 6.585 | 84,0% | 34.653 |
| Град | Хадерслебен | Хадерслев | 38,6% | 3.275 | 61,4% | 5.209 |
| Округ | Апенраде | Обенро | 32,3% | 6.030 | 67,7% | 12.653 |
| Град | Апенраде | Обенро | 55,1% | 2.725 | 44,9% | 2.224 |
| Округ | Зондербург | Сенербор | 22,9% | 5.083 | 77,1% | 17.100 |
| Град | Зондербург | Сенербор | 56,2% | 2.601 | 43,8 % | 2.029 |
| Град | Августенбург | Августенборг | 48,0% | 236 | 52,0% | 256 |
| Северен дел од Округот | Тондерн | Тендер | 40,9% | 7.083 | 59,1% | 10.223 |
| Град | Тондерн | Тендер | 76,5% | 2.448 | 23.5% | 750 |
| Град | Хојер | Хејер | 72,6% | 581 | 27,4% | 219 |
| Град | Лигумклостер | Легумклостер | 48,8% | 516 | 51,2% | 542 |
| Северен дел на Округот | Фленсбург | Фленсборг | 40,6% | 548 | 59,4% | 802 |
| Зона II (Средиштен Шлезвиг), 14 март 1920 | 80,2 % | 51.742 | 19,8 % | 12.800 | ||
| Јужен дел на Округот | Тондерн | Тендер | 87,9% | 17.283 | 12,1% | 2.376 |
| Јужен дел на Округот | Фленсбург | Фленсборг | 82,6% | 6.688 | 17,4% | 1.405 |
| Град | Фленсбург | Фленсборг | 75,2% | 27.081 | 24,8% | 8.944 |
| Северен дел на Округот | Хузум | Хузум | 90,0% | 672 | 10,0% | 75 |
На 15 јуни 1920 година, Северен Шлезвиг официјално се вратил во Данска. Данско-германската граница била единствената граница наметната на Германија со Версајскиот договор по Првата светска војна која никогаш не била оспорена од Адолф Хитлер.
Во 1937 година, нацистите го донеле т.н. Закон за голем Хамбург (Groß-Hamburg-Gesetz), со кој Слободниот и Ханзеатски град Хамбург бил проширен, на сметка на градовите кои службено ѝ припаѓале на пруската Покраина Шлезвиг-Холштајн. За да ѝ надомести на Прусија за овие загуби (и делумно бидејќи Хитлер имал личен презир кон Либек[5]), 711-годишната независност на Ханзеатскиот град Либек била прекината и скоро цела негова територија била припоена кон Шлезвиг-Холштајн.
По Втората светска војна, пруската покраина Шлезвиг-Холштајн била окупирана од Британија. На 23 август 1946 година, воената влада ја укинала покраината и ја обновила како посебна сојузна покраина.[6]
Поради присилното селење на Германците од 1944 до 1950 година од источните територии, населението на Шлезвиг-Холштајн се зголемило за 33 проценти (860.000 луѓе).[7]
Remove ads
Географија
Шлезвиг-Холштајн се наоѓа на основата на полуостровот Јитланд помеѓу Северното и Балтичкото Море. Поточно кажано, „Шлезвиг“ се однесува на германскиот Јужен Шлезвиг (германски: Südschleswig или Landesteil Schleswig, дански: Sydslesvig), додека Северен Шлезвиг е во Данска (Јужен Јитланд). Покраината Шлезвиг-Холштајн понатаму се состои од Холштајн како и Лауенбург и поранешниот слободен град Либек.
Шлезвиг-Холштајн се граничи со Данска (регион Јужна Данска) на север, Северното Море на запад, Балтичкото Море на исток и сојузните покраини Долна Саксонија, Хамбург и Мекленбург-Западна Померанија на југ.
Во западниот дел на покраината се наоѓаат низини со безмалку ниеден рид. Севернофризиските Острови, како и скоро целиот брег на Шлезвиг-Холштајн на Северното Море, го создаваат Националниот парк Ваденско Море - Шлезвиг-Холштајн (Nationalpark Schleswig-Holsteinisches Wattenmeer) кој е најголем национален парк во Средна Европа. Единствениот остров на Германија на отворено море, Хелголанд, е сместен во Северното Море.
Брегот на Балтичкото Море во источниот дел на Шлезвиг-Холштајн е обележан со заливи, фјордови и гребени. Се наоѓаат нерамни ридови (највисоката точка е Бунгсберг на 168 метри н.в.) и многу езера, особено во источниот дел на Холштајн наречен Холштајнска Швајцарија и поранешното Војводство Лауенбург (Herzogtum Lauenburg). Фемарн е единствениот остров на источниот брег. Најдолга река покрај Елба е Ајдер; најважен воден пат е Килскиот Канал кој го поврзува Северното и Балтичкото Море.
Remove ads
Административна поделба
| 1900 | 1959 | 1994 | 2009 | |
|---|---|---|---|---|
| Окрузи | 17 | 17 | 11 | 11 |
| Општински заедници | 199 | 119 | 87 | |
| Општини | 1371 | 1131 | 1116 |
Шлезвиг-Холштајн спровела административна реформа во периодот 1970-1974 година. Бројот на окрузи бил намален од 17 на единаесет; бројот на општини се намалил од 1371 (1959) на 1131 (1994), а 199. општински заедници се намалиле на 119.
Денес, Шлезвиг-Холштајн (состојба: 1 јануари 2013) се состои од вкупно единаесет окрузи, 85 општински заедници и 1115 општини. Од овие општини, 901 имаат помалку од 2.000 жители. 63 општини поседуваат градско право. Градското право една општина може да го добие, доколку има најмалку 10.000 жители, но градовите, кое ова право го поседува од стари времиња, не го губат. Во овие градови живеат 1,5 милиони од околу 2,7 милиони жители во покраината. Округот Пинеберг со околу 300.000 жители е најнаселен во покраината, додека округот Рендсбург-Екернферде со околу 2.200 км2 најголем и со тоа голем скоро колку Сар.
Окрузи
Слободни градови
Од 1 јануари 2005 градот Нордерштет поседува посебен статус и е именуван како „голем окружен град“ (Große kreisangehörige Stadt), што е дозволено со членот 135 од законот за општини на Шлезвиг-Холштајн, како експериментална практика. Ова значи, дека одредени задачи со посебен договор со округот (овде: Зегеберг) можат да бидат префрлени на градот.
Градови и општини
Шлезвиг-Холштајн има голем број на општини со помалку од 500 жители. Во спротивност со останатите други сојузни покраини ништо не променила во спроведените општински реформи. 1033 помали градови и општини се здружени во 85 општински заедници, со цел поефективно административно извршување на задачите (состојба 1 јануари 2013).
Арнис со околу 300 жители е најмалиот град во Германија. Греде (11 жит.) и Виденборстел (12 жит.) се најмалите општини во Германија.
Remove ads
Демографија
Население
Шлезвиг-Холштајн има 2,81 милиони жители, густината на населеност е 179 жители на км2, што е околу една петтина под сојузниот просек. Старосната и половата структура е во рамките на другите сојузни покраини. Населението, главно, е географски нерамномерно распределено. Покрај слободните градови густо населена е и околината на Хамбург (Hamburger Umland), во окрузите Пинеберг и Штормарн, додека Шлезвиг и округот Дитмаршен се слабо населени.
Малцинства
Во Шлезвиг-Холштајн живеат данско (во Шлезвиг), фризиско (на северофризискиот брег и на островите) и традиционалното малцинство Роми (пред сè во големите градови Кил и Либек, како и во Хамбургер Умланд). Овие малцинства се под посебна заштита на Уставот на Шлезвиг-Холштајн; нивните малцински јазици покрај долногерманскиот се под заштита на европската резолуција за регионалните и малцинските јазици.
Религија
Областа е силно протестантска уште од времето на реформацијата. Денес, членови на Евангелистичката црква во Германија сочуваат 53% од населението, додека на Римокатоличката црква отпаѓаат 6%.[9] 41% од населението е нерелигиозно или припаѓа на други религии.
Бегалци и протерани
Шлезвиг-Холштајн прими најмногу бегалци и протерани од сите западногермански покраини за време и по Втората светска војна. Тие најмногу потекнува од Задна Померанија и Источна Прусија. Така во периодот 1944-1949 населението се зголемило за околу 1,1 милион. Интеграцијата на бегалците во руралните делови внела одредени конфликти.
Доселување од странство
Поради географската одвоена положба и претходниот слаб стопански развој што го имала Шлезвиг-Холштајн, таа има најмал удел на странци во споредба со западногерманските покраини (1999: 5,1 %). Од 140.000 странци во покраината, три четвртини од нив доаѓаат од Европа, од нив 22% од вкупниот број на странци потекнуваат од старите членки на Европската Унија. Најголема група од сите странци (2012) доаѓаат од Турција (околу 30.000), втора најголема група се Полјаците (15.400).[10]
Remove ads
Култура
Шлезвиг-Холштајн поседува данско и германско влијание на култура. Замоците и дворците во внатрешноста се најдобри примери за оваа традиција; некои јадења како Редгред (дански: Rødgrød, германски: Rote Grütze) се заеднички, како и одредени презимиња, меѓу кои и Хансен.
Најважни фестивали се „Музичкиот фестивал Шлезвиг-Холштајн“, годишен фестивал на класична музика низ целата покраина и „Нордиските филмски денови во Либек“, годишен филмски фестивал за филмови од Скандинавија, одржуван во Либек.
Годишниот фестивал Wacken Open Air се смета за најголем хеви метал фестивал во светот.
Најважен покраински музеј за културната историја е во замокот Готорф во Шлезвиг.
Симболи
Грбот прикажува симболи на двете војводства обединети во Шлезвиг-Холштајн, т.е. двата лава за Шлезвиг и листот на коприва за Холштајн.
Мотото на Шлезвиг-Холштајн е „Up ewich ungedeelt“ (среднодолногермански: „засекогаш неразделени“, современ германски: „Auf ewig ungeteilt“). Потекнува од Рипенскиот договор (Vertrag von Ripen или Handfeste von Ripen) во 1460 година. Рипен (Рибе) — историски мал град на брегот на Северното Море во Северен Шлезвиг.
Химната од 1844 година е наречена „Wanke nicht, mein Vaterland“ („Не се колебај, моја татковино“), но вообичаено е нарекувана по нејзиниот прв стих „Schleswig-Holstein meerumschlungen“ (т.е., „Шлезвиг-Холштајн обвиткана од мориња“) или „Schleswig-Holstein-Lied“ („Песна за Шлезвиг-Холштајн“).
Стариот дел на градот Либек е прогласен за светско културно наследство од УНЕСКО.
Јазици
Официјална јазик во покраината е германскиот, додека долногермански, дански и севернофризиски се правно заштитени и под заштитени од покраината.
Историски биле говорени долногерманскиот, данскиот (во Шлезвиг) и фризискиот (во Шлезвиг). Долногерманскиот сè уште се користи во многу делови на покраината, а измешан говор („пиџин“) на долногермански и стандардизиран германски („мисингш“) се користи во повеќе области. Данскиот е користен од данското малцинство во Јужен Шлезвиг, а фризискиот се говори од Северните Фризи на брегот на Северното Море и Севернофризиските Острови во Јужен Шлезвиг. Севернофризиски дијалект наречен хелголандски (Halunder) се говори на островот Хелголанд.
Стандардизираниот германски јазик бил воведен во XVI век, главно поради официјални цели, но денес е главен јазик.
Remove ads
Образование
Задолжителното образование започнува за сите деца кои имаат наполнето шест години до 30 јуни.[11] Сите деца посетуваат основно училиште првите четири години, а подоцна се префрлаат во повисоко ниво.[11]
Постојат три универзитети во Кил, Либек и Фленсбург.[12] Исто така, постојат четири јавни високи школи во Фленсбург, Хајде, Кил и Либек.[12] Во Либек се наоѓа и конзерваториум, додека во Кил постои Академија за современи уметности. Во сојузната покраина постојат три приватни високообвразовни институции.[12]
Remove ads
Политика
.svg)
Шлезвиг-Холштајн поседува свој парламент и влада, кои се наоѓаат во покраинскиот главен град Кил.[13] Министерот-претседател на Шлезвиг-Холштајн е избиран од Ландтагот на Шлезвиг-Холштајн.[13]
Шлезвиг-Холштајн е главно земјоделска и протестантска покраина. Во повоениот период, Сојузот на протераните и бегалците освојувал скоро 25% од гласовите на изборите. Со нивната интеграција во западногерманското друштво полека се изгубиле нивните гласови. Во 1960-тите години (NPD) и во 1990-тите години (DVU) можеле да учествуваат на изборите и покрај нивниот екстремен став, сепак ова не се повторило.
Во Шлезвиг-Холштајн гласовите за FDP и за Зелените главно се незначително отколку во другите западногермански покраини. Регионалната распределба на гласовите во внатрешноста на покраината е многу различна. Растечко е нивото на гласови за SPD во слободните градови и во околината на Хамбург, додека ДХС повеќе гласови добива во окрузите Северна Фризија и Дитмаршен, како и во руралните општини во окрузите Штајнбург, Рендсбург-Екернферде и Зегеберг.
Една особеност на политичката сцена на Шлезвиг-Холштајн е Изборниот сојуз на Јужен Шлезвиг (SSW), кој ги застапува интересите за данското и еден дел за фризиското малцинство и на покраинските избори е изземен од прагот за пет проценти.[14]
Покраинска влада
Владата по покраинските избори во Шлезвиг-Холштајн на 6 мај 2012 година е составена од коалиција на SPD, Зелените и SSW, кои поседува мнозинство со еден глас повеќе.
На кабинетот на министер-претседателот Торстен Албиг (СПД) припаѓаат:
- Андреас Брајтнер (SPD) — министер за внатрешни работи
- Валтрауд Венде (независен) — министерка за образование и наука
- Кристин Алхајт (SPD) — министерка за социјална работа, здравје, семејство и рамноправност
- Рајнхард Мајер (SPD) — министер за економија, труд, сообраќај и технологија
- Роберт Хабек (Зелени) — министер за енергија, животна средина, земјоделство и просторно планирање како и заменик на министерот-претседател
- Моника Хајнолд (Зелени) — министерка за финансии
- Анке Шпорендонк (SSW) — министерка за правда, Европа и култура како и заменичка на министерот-претседател
Избори во 2012 година
Најновите избори во Шлезвиг-Холштајн биле одржани на 6 мај 2012 година. Од јуни 2012 година, по преговори за владата, покраината е водена од т.н. „дански семафор“ (Dänen-Ampel) или „црвено-зелено-сина“ коалиција составена од социјалдемократите, зелените и изборниот сојуз на Јужен Шлезвиг. Владата има тесно мнозинство во покраинскиот парламент.
Пред изборите во 2012 година, Петер Хари Карстенсен од CDU бил министер-претседател во коалиција составена од неговата партија и либералната FDP.
| Политичка партија | Гласови % | +/- | Места | |
| Демохристијански сојуз (Christlich Demokratische Union Deutschlands) | 30,8 | -0,8 | 22 | |
| Социјалдемократска партија на Германија (Sozialdemokratische Partei Deutschlands) | 30,4 | +5,0 | 22 | |
| Сојуз ’90/Зелени (Bündnis 90/Die Grünen) | 13,2 | +0,7 | 10 | |
| Слободна демократска партија на Германија (Freie Demokratische Partei) | 8,2 | -6,7 | 6 | |
| Пиратска партија (Германија) (Piratenpartei Deutschland) | 8,2 | +6,4 | 6 | |
| Изборен сојуз на Јужен Шлезвиг (Südschleswigscher Wählerverband) | 4,6 | +0,3 | 3 | |
| Левица (Die Linke) | 2,2 | -3,7 | - | |
| Други партии | 2,4 | -1,1 | - | |
Remove ads
Поврзано
Наводи
Надворешни врски
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads