Biom

Biom – rozległy obszar o określonym klimacie, charakterystycznej szacie roślinnej i szczególnym świecie zwierzęcym^[1]. Typ roślinności biomu jest charakterystyczny, choć skład gatunkowy może być różny w zależności od położenia geograficznego i historii flory. Podobnie rzecz się ma ze składem gatunkowym zwierząt. O zaliczeniu różnych obszarów do tego samego biomu decyduje podobieństwo fizjonomiczne, a nie pokrewieństwo zasiedlających je organizmów i ich zespołów (które to pokrewieństwo z kolei decyduje o wydzielaniu państw zoogeograficznych i fitogeograficznych). Większe biomy wyróżnia się na podstawie roślinności i dużych zwierząt, często ssaków.

Rozmieszczenie biomów według jednego z systemów klasyfikacji

     pokrywy lodowe i pustynie polarne

     tundra

     tajga

     las liściasty strefy umiarkowanej

     stepy

     podzwrotnikowy las tropikalny

     roślinność śródziemnomorska

     lasy monsunowe

     pustynie jałowe

     sucha roślinność

     suche stepy

     pustynie półsuche

     sawanna trawiasta

     sawanna drzewiasta

     las podzwrotnikowy suchy

     lasy tropikalne

     tundra alpejska

     lasy górskie

Biomy a formacje roślinne

Przyczyną pewnego zamieszania w terminologii ekologicznej dotyczącej tego tematu jest fakt, że ekolodzy anglojęzyczni czasem używają wymiennie określenia biom i formacja roślinna. W ujęciu powszechnie przyjętym biom jest pojęciem abstrakcyjnym, rodzajem kategorii, grupującej jednostki niższe. Jednakże należy pamiętać, że zespoły wchodzące w skład poszczególnych biomów mogą w ogóle nie być spokrewnione. Przykładem mogą być lasy liściaste Ameryki Północnej i Południowej. Wchodzą one w skład biomu las strefy umiarkowanej, jednakże niektóre gatunki w nich występujące nie są ze sobą spokrewnione. Podobnie ma się rzecz z biomem pustynia, który zawiera w sobie zupełnie odmienne pod względem składu gatunkowego pustynie Australii i Afryki. Im mniej barier oraz im krótsza izolacja różnych obszarów tego samego biomu, tym wikaryzujące (tj. odpowiadające sobie) gatunki są bliżej spokrewnione. Np. flora i fauna makii europejskiej i azjatyckiej są niemal takie same, od flory i fauny chaparralu różni się nieznacznie (np. występują inne gatunki z tego samego rodzaju, gdyż wyewoluowały od wspólnych przodków zasiedlających Laurazję, a różnią się dość mocno od odpowiednich formacji, np. fynbosu, których flory i fauny wyewoluowały pod przodków zasiedlających Gondwanę.

Rodzaje biomów

Najprostsza klasyfikacja biomów to podział na lądowe i wodne. Ze względu na strefowość dzieli się natomiast biomy na:

• strefowe (zonalne)
• niestrefowe (azonalne)
• pozastrefowe (ekstrazonalne)
• międzystrefowe (intrazonalne)
• nizinne (anakimatyczne)
• wyżynne (unakimatyczne)

Biomy na kuli ziemskiej

Nazwa biomu	Klimat	Rośliny	Typy roślinności	Zwierzęta	Działalność człowieka	Położenie
Pustynie lodowe	polarny – istnieje tutaj noc polarna i dzień polarny. Temperatura poniżej 0 °C.	Brak	Brak	Kryl, ryby, foki, pingwiny, mewy, albatrosy	Badania naukowe	Ocean Arktyczny, Antarktyda
Tundra	subpolarny – zima mroźna i długa, chłodne i krótkie lata.	Mchy, porosty, trawy, borówki, krzewinki: różne karłowate gatunki wierzb, brzóz.	Brak	Renifery, lemingi, woły piżmowe, zając bielak, puchacz śnieżny, lisy polarne, łasicowate, wilki.	Wydobywa się tu gaz ziemny i ropę naftową	Północne i południowe skraje Ameryki, północny skraj Eurazji
Tajga	umiarkowany chłodny kontynentalny – długa mroźna i śnieżna zima	borówki, mchy, drzewa iglaste Grzyby	tajga ciemna, tajga jasna, torfowiska	Dużo rodzajów ptaków, łosie, rosomaki, niedźwiedzie, lisy, wilki, rysie, borsuki, gronostaje	Wydobywa się tu ropę naftową, węgiel kamienny, złoto, rudy metali i drewno	Północna część Ameryki Północnej, Azji oraz północno-wschodnia część Europy
Lasy liściaste zrzucające liście na zimę	umiarkowany ciepły morski lub przejściowy – lato jest ciepłe, a zima łagodna	dąb, brzoza, buk, grab, olcha, paprocie, mchy	grądy, buczyny, bory iglaste i mieszane, lasy łęgowe, łąki, torfowiska	roztocze, ślimaki, żaby, jaszczurki, krety, jeże, ryjówki, ptaki, gryzonie, sarny, dziki	Wycinanie lasów, ziemia zajęta pod uprawy	Zajmują znaczną część Europy, Azji i Ameryki Północnej
Lasy i zarośla twardolistne (Strefa podzwrotnikowa – śródziemnomorska)	klimat podzwrotnikowy morski – łagodna i wilgotna zima oraz suche i gorące lato	dęby, pistacje. Są przystosowane do ograniczonego parowania, więc mają twarde, skórzaste liście. Wydzielają także olejki eteryczne (tymianek, rozmaryn, wawrzyn (laur))	makia, chaparral, fynbos, scrub, lasy świetliste, lasy wawrzynolistne	daniele, dzikie owce, kozice, koziorożce, nietoperze, muflony	Uprawia się tu oliwki, winorośl i figowce	Basen Morza Śródziemnego, Afryka Południowa, Kalifornia, Chile, i Australia
Stepy – Zwane „morzem traw”	umiarkowany ciepły lub podzwrotnikowy, suchy kontynentalny – gorące, suche lato, zimy mogą być mroźne	Głównie rośliny zielne, trawy.	Pastwiska	koń Przewalskiego, osły, pieski preriowe, susły, chomiki, wilki, lisy, orły, sowy, myszołowy	Na terenach bardziej mokrych uprawia się zboża, soję, kukurydzę, buraki cukrowe oraz marchew. Bardziej suche tereny służą jako pastwiska	Stepy występują w Europie, Azji, Ameryce Północnej i Południowej
Pustynie	zwrotnikowy skrajnie lub wybitnie suchy, silne nasłonecznienie	Kaktusy, palmy daktylowe, roślinność jest uboga	pustynie, półpustynie	Owady, pająki, skorpiony, jaszczurki, węże, lisy pustynne, wielbłądy, antylopy	Wydobywanie ropy naftowej	Afryka północna i południowa, zachód Ameryki Północnej, centralna Australia, zachód Ameryki Południowej, Azja środkowa
Sawanny	podrównikowy suchy – dwie pory: pora deszczowa (dłuższa) i pora sucha (krótsza)	Trawy i drzewa (akacje)	sawanna parkowa, lasy galeriowe, miombo, caatinga, llanos	Owady, zebry, bawoły, nosorożce, słonie, żyrafy, strusie, lwy, lamparty i szakale	Uprawia się tu proso, kukurydzę, bawełnę oraz orzeszki ziemne	Duże obszary Australii i Afryki. Znajdują się też w południowej części Azji i Ameryki Południowej
Wilgotne lasy równikowe	równikowy wilgotny – brak pór roku. Obfite, całoroczne opady.	Storczykowate, paprocie. Wysokie drzewa	wilgotny las równikowy, las mglisty	Goryle, orangutany, papugi, śmiertelnie trujące żaby, motyle, termity, węże, kameleony, gryzonie.	Plantacje kakaowca, bananów, ananasów, kawy, herbaty	Środkowa Afryka, północna Ameryka Południowa, południowa Azja