Красноярск

Красноя́рск, Кызыл Яр^[33] — Көнчыгыш Себернең иң эре икътисади һәм мәдәни үзәкләрнең берсе, Красноярск крае административ үзәге. Шәһәр Енисей елгасының ике ярларында урнаша.

Красноярск
рус. Красноярск
Байрак[d]
Нигезләнү датасы	19 август 1628
Рәсми исем	Красноярск
Кушамат/тәхәллүс	Город «чёрного неба»[1]
Рәсми тел	рус теле
Дөнья кисәге	Азия
Дәүләт	Россия[2]
Нәрсәнең башкаласы	Городской округ город Красноярск[d][2]
Административ-территориаль берәмлек	Городской округ город Красноярск[d][2]
Сәгать поясы	UTC+07:00
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Енисей
Башкарма хакимият башлыгы	Әдһәм Акбулатов[d]
Халык саны	1 092 851 (2021)
Административ бүленеше	Ленинский район[d], Железнодорожный район[d], Кировский район[d], Октябрьский район[d], Свердловский район (Красноярск)[d], Советский район[d] һәм Центральный район[d]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	162 метр[3]
Кардәш шәһәр	Кремона[4], Омск[5][6], Чанчунь[d][7][8], Дацин[d][9], Харбин[10], Хэйхэ[d][11], Иркутск[12], Истәраушан[13], Калининград[14][15][16], Казан[17], Кызыл[18], Мирный районы[d][19], Могилёв[20], Мәскәү[21], Норилск[22], Новосибирск[23], Онионта[24], Цицикар[d][25], Сәмәрканд[13], Санкт-Петербург[21][26], Саянск[27], Томск[28], Чабаксар[29], Улан-Батор[30], Жилина[31] һәм Су-Сент-Мари[d][32]
Нәрсә белән чиктәш	Емельяновский район[d] һәм Берёзовский район[d]
Бүләкләр
Мәйдан	348 ± 1 км²
Почта индексы	660000–660136
Рәсми веб-сайт	admkrsk.ru
Феноменның икътисады	экономика Красноярска[d]
Җирле телефон коды	391
Шәрәфле ватандашлар төркеме	[d]
Монда җирләнгәннәр төркеме	[d]
Объектның күренешләре өчен төркем	[d]
Красноярск Викиҗыентыкта

2019 елда Красноярскида 29нче Кышкы Универсиада үткәрелә.^[34]

2021 елның 21 маеннан ― Хезмәт даны шәһәре.^[35]

География

Красноярск Енисей елгасының ике ярында, урманлы дала зонасында, Көнбатыш Себер тигезлеге, Урта Себер яссы таулыгы һәм Саян таулары тоташкан урынында урнашкан.

Новосибирскидан башка шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча)
			Тум ~ 586 км<br$2 />Ханты-Мансийск ~ 2828 км		Лесосибирск ~ 317 км<br$2 />Енисейск ~ 354 км
			Әчинск ~ 176 км<br$2 />Кемерово ~ 526 км<br$2 />Новосибирск ~ 785 км<br$2 />Мәскәү ~ 4140 км	Җилләр розасы	Канск ~ 247 км<br$2 />Братск ~ 896 км<br$2 />Нерюнгри ~ 3082 км
			Дивногорск ~ 24 км<br$2 />Новокузнецк ~ 748 км<br$2 />Барнавыл ~ 1023 км<br$2 />Горно-Алтайск ~ 1076 км	Абакан ~ 423 км	Иркутск ~ 1059 км<br$2 />Улан-Удэ ~ 1498 км

Климат

• Уртача еллык температура — +1,6 °C
• Уртача еллык җил тизлеге — 2,3 м/с
• Уртача еллык һава дымлылыгы — 68%

Бөтен метеокүзәтчелек тарихы буенча иң югары температура 1892 елда тәшкил ителгән — 36,9 °C,^[36] иң түбән 1921 елда (−41,9 °C).^[36]

Красноярск климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Абсолют максимум, °C	6,5	8,5	17,5	31,4	34,0	34,8	36,5	35,1	31,3	24,5	13,6	8,6	36,5
Уртача максимум, °C	−11,4	−8	−0,2	7,8	17,1	22,4	24,8	21,8	14,4	6,4	−3,4	−9,4	6,9
Уртача температура, °C	−15,5	−12,8	−5,7	2,5	10,9	16,2	19,1	15,7	9,9	2,0	−7,2	−13,4	1,6
Уртача минимум, °C	−19,2	−16,9	−10,1	−2,6	4,7	10,3	13,4	10,8	4,8	−1,6	−10,6	−17,1	−2,8
Абсолют минимум, °C	−52,8	−41,6	−38,7	−25,7	−11,2	−3,6	3,3	−1,2	−9,6	−25,1	−42,3	−47	−52,8
Явым-төшем нормасы, мм	18	13	16	32	45	63	76	67	50	43	38	30	491
Чыганак: «Погода и климат»

Тарих

Красноярск 1628 елда воевода Афанасий Дубенский тарафыннан Кызыл-җар (Кызыл яр) урочищесында Красноярский острог исеме астында нигезләнгән.^[37]

Шәһәр статусын Красноярск 1690 елда ала. Каланың тиз үсеше 1735 елда Себер тракты төзелешенә туры килә.

1708 елдан Себер губернасында, 1719 елдан Тубыл провинциясендә, 1724 елдан Енисей провинциясендә. 1764 елдан Иркутск губернасы, 1784 елдан Колыван наместниклыгының өяз шәһәре. 1796-1804 елларда Тубыл губернасы, 1804 елдан Тум губернасы составында. 1822 елдан — Енисей губернасы үзәге.

1856 елда Красноярскда 5 чиркәү, 1045 йорт һәм 144 лавка (кибет) булган.

Халык

1840[38]	1856[37]	1897[39]	1926[37]	1931[37]	1939[37]	1959[40]	1970[41]	1979[42]	1989[43]	2002[44]	2010[45]
6 888	26 699	~60 400	~69 300	~82 800	~186 100	412 375	648 113	796 305	912 629	909 341	973 891

Милли состав (2010): руслар — 90,8%, украиннар — 1,7%, татарлар — 1,2%.^[46]

Дин

Җәмигъ мәчете

Христианлык

• Православие
• Католик дине
• Протестантлык
• Иске йолачылык

Ислам

• Красноярск крае мөселманнарының бердәм Диния нәзарәте
  • Җәмигъ мәчете

Иудаизм

• Синагога

һ.б

Шәһәрдә туган танылган кешеләр

• Кристина Андреева — балет биючесе, Татарстанның атказанган артисты.
• Камил Тукаев (1961), театр һәм кино актеры, Россия Федерациясенең халык артисты (2022).

Шәһәрдә вафат танылган кешеләр

• Роман Солнцев — язучы.

Эчке бүленеш

1. Тимер Юл районы
2. Киров районы
3. Ленин районы
4. Октябрь районы
5. Свердлов районы
6. Совет районы
7. Үзәк районы

Мәгариф

Себер федераль университетының «А» корпусының бинасы

Красноярскида 147 мәктәп, 22 ПТУ, 16 укуханә, 22 техникум, 29 югары уку йорт бар.

Югары уку йортлары

Себер федераль университеты В. П. Астафьев исемле Красноярск дәүләт педагогика университеты Красноярск дәүләт аграр университеты В. Ф. Войно-Ясенецкий исемле Красноярск дәүләт медица университеты Красноярск музыка һәм театр дәүләт академиясы М. Ф. Решетнёв исемле Себер дәүләт аэрокосмик университеты Себер дәүләт технологик университеты

Себер юридик институты Красноярск тимер юл транспорты институты Көнчыгыш Себер туризм институты Красноярск дәүләт сәнгать институт Красноярск иҗтмагый фәннәр институты Себер эшкуарлык, идарә итү һәм психологии институты

Шуның өстәвенә, шәһәрдә башка югары уку йортларның филиаллары да эшлиләр.

Красноярск спорты

• Енисей (футбол клубы, Красноярск) ‎
• Енисей хоккей клубы

Спорт чаралары киләчәктә

2019 Кышкы Универсиада Красноярскида узачак.

Кардәш шәһәрләр

Хэйхэ, Кытай Биньчжоу, Кытай Уротеппа, Таҗикстан Могилёв, Беларус

Су-Сент-Мари, Канада Дацин, Кытай Харбин, Кытай Улан-Батор, Монголия

Самарканд, Үзбәкстан Онеонта, АКШ Цицикар, Кытай Кремона, Италия

Днепр, Украина Унтершлайсхайм, Германия Чанчунь, Кытай Жилина, Словакия

Галерея

• 
  Шәһәр күренеше
• 
  Шәһәр күренеше-2
• Файл:Центральная часть города.jpg
• 9 Май урамы
  9 Май урамы