Гервяты

Ґервя́ты^[2] — вёска ў Беларусі, на рацэ Лошы. Цэнтар сельсавету Астравецкага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2014 год — 563 чалавекі. Знаходзяцца за 24 км на паўночны ўсход ад Астраўца, за 20 км ад чыгуначнай станцыі Солы; на аўтамабільнай дарозе Варняны — Жодзішкі.

Ґервяты лац. Gierviaty / Hierviaty
Касьцёл Найсьвяцейшае Тройцы
Першыя згадкі:	1271
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Астравецкі
Сельсавет:	Ґервяцкі
Вышыня:	148 м н. у. м.
Насельніцтва:	563 чал. (2014)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1591
Паштовы індэкс:	231213[1]
Нумарны знак:	4
Геаграфічныя каардынаты:	54°41′33″ пн. ш. 26°8′28″ у. д.
Ґервяты на мапе Беларусі ± Ґервяты Ґервяты
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Ґервяты — даўняе мястэчка гістарычнай Віленшчыны. У 1990-я гады тут праводзіліся беларуска-летувіскія сустрэчы на высокім узроўні, навуковыя канфэрэнцыі гісторыкаў. Да нашага часу захаваўся збудаваны ў стылі нэаготыкі касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы, помнік архітэктуры пачатку XX стагодзьдзя, найвышэйшы касьцёл у Беларусі.

Назва

На думку географа Вадзіма Жучкевіча, тапонім Ґервяты мае балтыйскае паходжаньне ад асновы «gerve» — журавель^[3]. Тым часам у «Хроніцы польскай, літоўскай, жамойцкай і ўсёй Русі» Мацея Стрыйкоўскага пачатковай формай назвы сьцьвярджаюцца Гермонты (Германты, пазьней Герванты) — ад легендарнага князя Гермонта, які заснаваў паселішча^[4].

Варыянты назвы ў гістарычных крыніцах: Gierwathi (1539 год)^[5].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Гервяты датуецца 1434 годам. У 1536 годзе біскуп віленскі Ян заснаваў тут драўляны касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы.

Пад 1563 годам Гервяты ўпамінаюцца як мястэчка. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў яны ўвайшлі ў склад Віленскага павету Віленскага ваяводзтва.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Гервяты апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Віленскім павеце Віленскай губэрні. На 1796 год у мястэчку было 49 двароў. У XIX — пачатку XX стагодзьдзя Гервяты знаходзіліся ў валоданьні Дамейкаў. На 1885 год у мястэчку было 20 двароў. У 1899—1903 гадох тут збудавалі мураваны Касьцёл Сьвятой Тройцы ў нэагатычным стылі, адзін з найпрыгажэйшых у краі.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Гервяты занялі войскі Нямецкай імпэрыі

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Гервяты абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У 1919—1920 гадох тут гаспадарылі польскае войска, бальшавікі. У 1920 годзе мястэчка апынулася ў складзе Сярэдняй Літвы, у 1922 годзе — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Віленскім павеце Віленскага ваяводзтва.

У 1939 годзе Гервяты ўвайшлі ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году сталі цэнтрам сельсавету Астравецкага раёну. Статус паселішча панізілі да вёскі. З 25 сьнежня 1962 да 6 студзеня 1965 году Гервяцкі сельсавет уваходзіў у склад Смаргонскага раёну. На 1970 год у вёсцы было 132 двары, на 1993 год — 200, на 1996 год — 201.

• Старая графіка і здымкі
• 
  Праект касьцёла, 1899 г.
• 
  Праект касьцёла, 1900 г.
• 
  Званіца, 1900 г.
• 
  Школа, 1915 г.

• 
  Школа і касьцёл, 1916 г.
• 
  Касьцёл, да 1939 г.
• 
  Сядзіба Дамейкаў, 1939 г.
• 
  Касьцёл, 1941—44 гг.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1881 год — 131 чал.^[6]; 1885 год — каля 150 чал.
• XX стагодзьдзе: 1970 год — 377 чал.; 1993 год — 445 чал.^[7]; 1996 год — 586 чал.^[8]
• XXI стагодзьдзе: 2006 год — 494 чал.; 2014 год — 563 чал.^[9]

Інфраструктура

У Гервятах працуюць сярэдняя і няпоўная сярэдняя школы, дом культуры.

Турыстычная інфармацыя

Млын водны

Інфраструктура

Дзее культурна-асьветніцкі цэнтар. Праз Гервяты праходзіць турыстычны маршрут «Касьцёлы Вялейскага краю» (Ашмяны — Гудагай — Астравец — Варняны — Міхалішкі — Гервяты — Солы — Смаргонь)^[10].

Славутасьці

• Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (1903; помнік архітэктуры нэаготыкі, 61 м вышынёй, найвышэйшы касьцёл у Беларусі)
• Млын водны (XIX ст.)
• Могілкі вайсковыя часоў Першай сусьветнай вайны

Страчаная спадчына

• Сядзіба Дамейкаў