Губарэвічы

Губарэ́вічы^[3] — вёска ў Стралічаўскім сельсавеце Хвойніцкага раёну Гомельскай вобласьці.

Губарэвічы
трансьліт. Hubarevičy
Першыя згадкі:	1574 г.
Былая назва:	Губаровічы
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гомельская
Раён:	Хвойніцкі
Сельсавет:	Стралічаўскі
Вышыня:	134[1] м н. у. м.
Насельніцтва
колькасьць:	5 чал. (2017)[2]
колькасьць двароў:	5
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2346
Паштовы індэкс:	247617
СААТА:	3254848036
Нумарны знак:	3
Геаграфічныя каардынаты:	51°49′42″ пн. ш. 30°0′20″ у. д.
Губарэвічы на мапе Беларусі ± Губарэвічы Губарэвічы

Месьціцца за 8 км на поўдзень ад раённага цэнтру і чыгуначнай станцыі Хвойнікі на адгалінаваньні Васілевічы — Хвойнікі ад лініі Каленкавічы — Гомель, за 111 км ад Гомелю. На поўдзень мэліярацыйны канал злучаецца з ракой Прыпяцьцю. Прасёлачная дарога вядзе да аўтадарогі Хвойнікі — Брагін. Складаецца з просталінейнай вуліцы, скіраванай з паўднёвага ўсходу на паўночны захад. Для Губарэвічаў уласьцівая была двухбаковая драўляная забудова сядзібнага тыпу^[4]. Вёска знаходзіцца за 3 км ад зоны адсяленьня Чарнобыльскай АЭС (Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалягічны запаведнік)^[5].

Гісторыя

Каралеўства Польскае ў Рэчы Паспалітай

Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.

У 1574 годзе ўпершыню пісьмова згадваецца

Село Губаровичи з людми отчизными, куничниками, з даню грошовою и медовою, з дубровами, лесами, чертежами, полми, сеножатми и ловы пташиными,

якое пры разьдзеле маёнтку Брагін паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі дасталося князю Міхаілу^[6][a]. З датаванага 13 сакавіка 1581 году дакумэнта вынікае, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітрый Ялец надзяляўся паўнамоцтвамі ў справе размежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага «miasta Brahinia, sioła Chłuchowic [Hłuchowicz], Hubarowa y Babczyna»^[9]. 18 траўня 1595 году Губарэвічы згаданыя ў акце трыбунальскім у сувязі з пагадненьнем аб скасаваньні ўзаемных прэтэнзій што да прыўласьніваньня чужых грунтоў. Паразумеліся тады ўладальнікі часткі Брагінскага маёнтку князі Міхаіл і Юрый Міхайлавічы Вішнявецкія ды ўладальнік Астраглядаўскіх добраў пан Шчасны Харлінскі^[10].

Фрагмэнт запісу князя Ярэмія Вішнявецкага 1638 г.

Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.

У 1628 г. князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі зь сяла Губаровічаў з 10 дымоў асадных сялян плаціў па тры злотыя ды з 12 агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў^[11]. Палову Брагінскага замку і места зь сёламі, у ліку якіх Губаровічы, атрымаў у спадчыну ад князёў дзеда і бацькі Міхайлаў Вішнявецкіх князь Ярэмі Міхал Вішнявецкі, будучы ваявода рускі і правадыр барацьбы з «хмяльніччынай». У 1638 годзе ён заставіў сваю фартуну на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму^[12].

У 1683 г. пані Бруханьская мусіла плаціць з 17 дымоў у Губаровічах 6 злотых^[13]. Ад лістападу 1686 г. да канца мая 1687 г. Губарэвічы, у якіх разам з Глухавічамі і Сцяжарным Брагінскага маёнтку Яна Канецпольскага налічвалася 77 дымоў, мусілі колькі месяцаў утрымліваць 80 казакоў і 30 коней палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага. У выніку, скарга на "нязносныя крыўды, шкоды, крыміналы, наезды і забоі" разглядалася ў Оўруцкім гродзкім судзе^[14].

Феадосій Угліцкі, архіяпіскап чарнігаўскі.

Згадка пра антымінс архіяпіскапа Феадосія Угліцкага.

Паводле візыты Брагінскай пратапопіі (дэканату), пачатай 30 студзеня 1743 году, будынак Губарэвіцкай царквы Нараджэньня Найсьвяцейшай Багародзіцы, узьведзены за 50 гадоў раней. У апісаньні згаданы антымінс на зьдзяйсьненьне боскай літургіі, асьвечаны архіяпіскапам чарнігаўскім Феадосіем Угліцкім^[15] (1630-я — 5 лютага 1696).

У справе Оўруцкага суда сказана, што да 1708 году жыхары Губарэвічаў зьяўляліся прыхаджанамі брагінскай Мікалаеўскай царквы, разам зь сялянамі вёсак Глухавічы, Еўлашы, Мокіш, Пучын, Сьцяжарнае. Застаўным ўладальнікам, мазырскім маршалкам панам Антоніем Аскеркам, падданыя ўсіх названых вёсак былі самавольна далучаныя да царквы ў Губарэвічах з утварэньнем асобнага прыходу^[16]. 1 верасьня 1719 году серадзкі ваявода Ян Канецпольскі выдаў пану Зыгмунту Шукшце з жонкай даўгавую расьпіску на 1500 злотых, забясьпечаных прыбыткамі зь вёсак Глухавічы, Губарэвічы, Сьцяжарнае і Пучын^[17]. У 1734 годзе Губарэвічы знаходзіліся ў заставе ў айцоў цыстэрцыянаў кімбараўскіх^[18], хоць уладальнікам усяго Брагінскага маёнтку на той час быў ужо князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, бо з 1733 года пачаў звацца яшчэ і «графам на Брагіне»^[19]. У 1743 годзе прыход царквы ў Губарэвічах узначальваў сьвятар Самуэль Бярнацкі^[15][b].

Губаровічы на мапе «Беларускія землі ў канцы XVIII ст.» другога тому Вялікага гістарычнага атлясу Беларусі.^[21].

Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Губарэвічы былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі^[22]. У 1754 годзе з 41 двара (×6 — каля 246 жыхароў) сяла Hubarowicze Брагінскага маёнтку выплачвалася «do grodu» (Оўруцкага замку) 6 злотых, 12 грошаў, «na milicję»^[c] 25 злотых і 18 грошаў^[23]. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. Паводле «Апісання цэрваў горада Рэчыцы і Рэчыцкага павета, падпарадкаваных Чарнігаўскай духоўнай кансісторыі» 1796 года, у 1782 годзе ў Губарэвічах узведзены новы будынак царквы ў гонар Нараджэньня Багародзіцы^[24].

Вёска Губарэвічы і грунт царквы Губарэвіцкай. Фрагмэнт эксплікацыі да мапы Брагінскага графства 1783 г.

Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі пражываньне ў вёсцы адпаведна 7, 2 і 3 чалавек (głow), якія належалі да Брагінскага кагалу^[25]. Пэўна, гайдамацка-сялянская Каліеўшчына 1768 году спрычынілася да рэзкага зьмяншэньня тут насельнікаў-юдэяў.

Вёска Губарэвічы і ўгодзьдзі царквы згаданыя ў эксплікацыі да мапы Брагінскага графства, датаванай 27 днём жніўня 1783 году.

Расейская імпэрыя

Губарэвічы на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Губарэвічы апынуліся ў межах Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 г. у складзе адноўленага Рэчыцкага павету спачатку Чарнігаўскай, потым Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 г. Менскай губэрні Расейскай імпэрыі^[26]. У 1795 годзе насельніцтва пераведзенае ў маскоўскае праваслаўе. Прыход увайшоў у склад Чарнігаўскай, а потым Менскай епархіі. З настаяцеляў вядомыя: Іаан Бярнацкі, Феадор Бярнацкі, Матфей Загароўскі, Васілій Загароўскі. Згодна з рэвізіяй 1811 года Губарэвічы зь іх прыгоннымі жыхарамі былі ўласнасьцю непаўналетняга графа Міхала, сына Рафала, Ракіцкага. Прозьвішчы сялян — Бабры, Сакуны (лідары), Хорсуны, Марчанкі^[27]. У ведамасьці 1829 году пра Раства-Багародзіцкую царкву запісана, што ў сяле Губарэвічы налічваўся 31 поўны двор і яшчэ тры чвэрці двара^[d]. Прыхаджане зь сялян губарэвіцкіх, 127 мужчын і 130 жанчын, што належалі графу Міхалу Ракіцкаму, былі ў заставе ў Кімбараўскага кляштару сясьцёр цыстэрцыянак^[28]. Паводле матэрыялаў рэвізскіх сказак 1850 году тут было 38 двароў, 296 жыхароў^[29]. У рэвізіі 1858 году ўладальнікам сяла Губарэвічы з 332 жыхарамі названы граф Людвік, сын Міхала, Ракіцкі. З прозьвішчаў, акрамя раней ужо названых, — Бандарэнкі, Дашукі, Васюкі, Бордакі, Ляшчуны, Здрок, Прус (Прусянок), Рудзянок^[30]. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 321 жыхар Губарэвічаў абодвух полаў быў прыхаджанінам Стралічаўскай Міхайлаўскай царквы^[31].

Губарэвічы на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.

У парэформавы пэрыяд Губарэвічы ў складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні. На 1864 год тутэйшая царква Раства Багародзіцы была прыпісной у Стралічаўскім прыходзе^[32]. На пачатак 1870 года тут — 154 мужчыны-гаспадары зь ліку сялян уласьнікаў, прыпісаных да Губарэвіцкага сельскага таварыства^[33]. У 1879 годзе Губарэвічы належалі да ліку паселішчаў Стралічаўскага царкоўнага прыходу^[34]. Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», у 1885 годзе тут было 270 жыхароў і 68 двароў, дзейнічала царква Раства Багародзіцы. У 1891—1896 гадох Губарэвіцкае сельскае таварыства мела пазямельныя судовыя справы з уладальнікам маёнтку Брагін панам Станіславам Кербедзем, дакладней, зь яго ўпаўнаважаным Юзафам Вайткоўскім^[35]. Паводле перапісу 1897 году налічвалася 650 жыхароў і 103 двары, царква, школа граматы, 2 ветракі і фальварак^[4]. У 1908 годзе Губарэвічы налічвалі 830 жыхароў і 130 двароў, месьціліся ў Мікуліцкай воласьці (Рэчыцкі павет, Менская губэрня).

Найноўшы час

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Губарэвічы ў складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»^[36]. Падчас акупацыі германскімі войскамі ў 1918 годзе партызаны пад камандаваньнем Ф. І. Скараходава (выхадзец з Брагіна) разграмілі створаную тут акупантамі камендатуру.

1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.

Губарэвічы і Стралічаў на мапе 1924-26 гг.

Ад 8 сьнежня 1926 году – у складзе БССР. Да 30 сьнежня 1927 году вёска была цэнтрам сельсавету ў Хвойніцкім раёне спачатку Рэчыцкай акругі, а з 9 чэрвеня 1927 году ў Гомельскай акрузе. У 1930 годзе заснаваны калгас «Хваля рэвалюцыі», працавала кузьня^[4]. На пачатку 1930-х гадоў сельскі храм стаў прыходзкім. 7 студзеня 1938 году супрацоўнікі Народнага камісарыяту ўнутраных справаў БССР арыштавалі пратаярэя царквы Яна Жалезьняковіча, якога расстралялі 10 лютага. У верасьні 1938 году царкву пераабсталявалі пад школу. У нямецка-савецкай вайне 1941—1945 гадоў загінулі 104 вяскоўцы. У лістападзе 1943 году Чырвоная Армія вызваліла вёску ад нямецкіх захопнікаў^[37]. На пачатку 1945 году сельскую царкву разабралі. Паводле перапісу 1959 году вёска налічвала 756 жыхароў. Пасьля 1986 году зь вёскі адсялілі 726 жыхароў^[38].

Да 2005 году знаходзілася ў складзе саўгасу «Стралічаў». На 2009 год км² глебы ўтрымліваў 15—40 кюры радыёнуклідаў цэзу-137 і 2—3 кюры стронцу-90. Доза апрамяненьня ў вёсцы 5-кратна перавышала норму^[39]. У 2010 годзе на стагадовым вязе побач з разабранай царквой выразалі выяву Багародзіцы зь немаўлём, якую абвязалі ручнікамі і ўпрыгожылі кветкамі. На 2012 год у адселенай вёсцы пражывала 7 пэнсіянэраў^[2]. У красавіку 2016 году лябараторыя Менскага гарадзкога цэнтру гігіены і эпідэміялёгіі выявіла ў малацэ з фэрмы Мікалая Чубянка, што побач зь вёскай, радыёнукліды стронцу-90 у памеры 37,5 бэкерэль/кг. Тым часам, Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь дапускала ўтрыманьне ў малацэ да 3,7 бэкерэль/кг радыёнуклідаў стронцу, паводле Рэспубліканскіх дапушчальных узроўняў зьмяшчэньня радыёнуклідаў цэзу-137 і стронцу-90 у харчовых прадуктах і пітной вадзе ад 26 красавіка 1999 году (РДУ-99). Пагатоў малако прадавалі на Хвойніцкі вытворчы ўчастак ААТ «Мілкавіта», адкуль вырабленыя зь яго «Палескія сыры» пастаўлялі ў Расею. Аднак нават Тэхнічны рэглямэнт Эўразійскага эканамічнага зьвязу дапускаў да 25 бэкерэль/кг у малочных вырабах па радыёнуклідах стронцу^[40].

Да Вялікадня 2016 году каля дрэва ўзьвялі капліцу, у якую выхадцы з Губарэвічаў перадалі напрастольны крыж з разбуранага храма, а на месцы храма паставілі крыж. 17 красавіка 2017 году тураўскі япіскап Леанід асьвяціў капліцу ў гонар Нараджэньня Багародзіцы. На той час у вёсцы Губарэвічы было 5 жыхароў^[41].

Насельніцтва

• XIX стагодзьдзе: 1850 год — 296 жыхароў і 38 двароў; 1885 год — 270 жыхароў і 68 двароў; 1897 год — 650 жыхароў і 103 двары^[4]
• XX стагодзьдзе: 1908 год — 830 жыхароў і 130 двароў; 1959 год — 756 жыхароў; 1986 год — 726 жыхароў^[38]; 1999 год — 47 жыхароў
• XXI стагодзьдзе: 2004 год — 70 жыхароў; 2010 год — 23 жыхары; 2012 год — 5 жыхароў^[2] і 5 хат

Ураджэнцы

• Уладзімер Марчанка (1915—1945) — артылерыст, поўны кавалер ордэна Славы^[4]
• Мікола Ляшчун (нар. 1955) — паэт і перакладнік^[42]

Заўвагі

1. Чарнігаўскі гісторык І. В. Кандрацьеў спрабуе абвінаваціць князёў Вішнявецкіх у тым, што ў 1574 г. яны, сярод іншых памежных сёлаў, нібыта прыналежных раней да Любецкага староства, прыгарнулі да Брагіна і Губаровічы^[7]. Уражаньне такое, што робіць ён гэта па інэрцыі, бо Губарэвічы, у адрозьненьне, скажам, ад брагінскай жа вёскі Галкі, калі і былі памежнымі, дык хіба з астраглядавіцкім альбо хвойніцкім Стралічавам, а гэта занадта далёка ад любецкіх кардонаў. Варта, аднак, мець на ўвазе і іншае. Яшчэ з 2005 г. аўтар настойвае на рэальнасьці створанай ім фантасмагорыі, г. зн. на прыналежнасьці самога Брагіна і воласьці альбо іх паловы да Любецкага староства^[8]. Пра Брагінскую воласьць у яго складзе можна прачытаць і ў артыкуле В. С. Пазднякова «Любеч» у 3-м дадатковым томе энцыкляпэдыі «Вялікае Княства Літоўскае» (2010); апошняе, напэўна, шкодзіць рэпутацыі беларускага выданьня.
2. У рэфармацыйным дэкрэце сярод парушэньняў візытатар назваў тое, што вернікі прыцягнулі адкульсьці калоду нібыта зь сьвятым лікам і ўшаноўвалі як цудатворную. Вердыкт: выкінуць калоду з царквы. Адметна, што гэтая даўняя традыцыя «язычніцкіх перажываньняў» жыхароў Губарэвічаў, здаўна хрысьціянаў, захоўвалася і ў XXI ст. як звычайныя ў сялянскім фальклоры інсінуацыі «Яна прыляцела з Кіева..; ... а зайшоў памешчык із сабакам і ўсё... анямела ікона»^[20]
3. Галоўным чынам, дзеля барацьбы супраць гайдамакаў.
4. Як паведаміў іерэй Расьціслаў Бандарэнка, тут меліся на ўвазе не вясковыя сядзібы, а царкоўныя двары, кожны зь якіх мусілі складаць 4 мужчынскія душы.