Самахвалавічы

Самахва́лавічы^[1] — вёска у Беларусі, на рацэ Пцічы. Цэнтар сельсавету Менскага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 2541 чалавек. Знаходзяцца за 10 км на поўдзень ад Менску, за 25 км ад чыгуначнай станцыі Менск-Пасажырскі. Аўтамабільныя дарогі на Менск, Койданаў, Слуцак.

Гэта артыкул пра гістарычнае мястэчка. Калі вам патрэбны артыкул пра вёску, глядзіце артыкул Самахвалавічы (вёска).

Самахвалавічы лац. Samachvałavičy
Першыя згадкі:	1582
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Менская
Раён:	Менскі
Сельсавет:	Самахвалавіцкі
Вышыня:	207 м н. у. м.
Насельніцтва:	2541 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 17
Паштовы індэкс:	223013
Нумарны знак:	5
Геаграфічныя каардынаты:	53°44′27″ пн. ш. 27°30′7″ у. д.
Самахвалавічы на мапе Беларусі ± Самахвалавічы Самахвалавічы
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Самахвалавічы — даўняе мястэчка гістарычнай Меншчыны. З 1964 году тут працуе Інстытут пладаводзтва НАН Беларусі, а з 1990-га — Інстытут агародніцтва.

Назва

Тапонім Самахва́лавічы^[2] ўтварыўся ад прозьвішча Самахвал.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Самахвалавічы як сяло, цэнтар маёнтку М. Валадковіча датуецца 1582 годам. У гэты час тут былі карчма, стадола. На 1667 год — 21 дым, карчма, млын.

У пачатку XVIII ст. Самахвалавічы знаходзілася ў валоданьні Халецкіх. Праз жаніцьбу з Ганнай з Халецкіх ён перайшоў да князя Альбрэхта Радзівіла, старосты рэчыцкага. Пазьней у выглядзе пасагу маёнтак атрымаў Міхал Пузана. Аднак празь безгаспадарнасьць апошняга Самахвалавічы прыйшлі ў заняпад, рэшткі маёнтку адыйшлі да ягонага сына Яўгена. Потым — да сястры апошняга — Пульхерыі, паводле мужа Серпухоўскай. Яшчэ пазьней — да яе дачкі Соф’і, якая выйшла за Валяр’яна Буцэвіча. На 1791 год існавалі аднайменныя вёска (2 двары, 44 дымы, карчма) і мястэчка (66 дымоў, царква). Абодва паселішчы знаходзіліся ў валоданьні Пузынаў.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Самахвалавічы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе сталі цэнтрам воласьці Менскага павету Менскай губэрні. На 1815 год у мястэчку было 22 двары, зь іх 16 юдэйскіх. Існавалі драўляныя царква і школа. На рацэ Пціч была грэбля, мост, 2 млыны (на 2 і на 3 паставы), сукнавальня. У двары меўся драўляны сядзібны дом, рэгулярнага пляну сад. У вёсцы было 26 двароў. На 1861 год — 46 двароў, 2 царквы, 2 юдэйскія малітоўныя дамы, вадзяны млын.

У 1863 годзе расейскія ўлады з мэтай маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага збудавалі ў Самахвалавічах царкву-мураўёўку і адкрылі народную вучэльню. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку 79 двароў, 679 дамоў, валасная ўправа, 4 кузьні, народная вучэльня, прыёмны пакой, царква, капліца, 2 юдэйскія малітоўныя дамы, 15 крамаў, карчма; у вёсцы 33 двары, хлебазапасны магазын; у маёнтку 5 двароў. У канцы XIX ст. па разьліках зь вінавайцамі ў фальварку Самахвалавічы засталося 20 валок добрай зямлі й лугоў, а таксама ў досыць добрым стане млын. Мястэчка налічвала 40 будынкаў. Ягоныя жыхары мелі ў навакольлі нядобрую славу канакрадаў. У вёсцы было 22 гаспадаркі^[3]. У мястэчку Самахвалавічах існавала 2 буйныя крамы, у якіх сяляне навакольных вёсак маглі купіць усе патрэбныя для тагачаснай гаспадаркі рэчы. Прадаць жа прадукты сельскагаспадарчай дзейнасьці было амаль немагчыма празь невялікую колькасьць жыхароў, то бок патэнцыйных пакупнікоў. З гэтай патрэбы сялянам даводзілася ехаць на кірмашы, да адмысловых перакупнікаў альбо да перапрацоўнікаў у Койданаў, ці часьцей у сам Менск^[4]. На 1917 год існавалі аднайменныя мястэчка (132 двары), вёска (38 двароў) і маёнтак (1 двор).

Царква-мураўёўка, каля 1900 г.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Самахвалавічы занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Самахвалавічы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары Самахвалавіцкай воласьці атрымалі Пасьведчаньні Народнага Сакратарыяту БНР^[5]. 1 студзеня 1919 годзе ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі мястэчка ўвайшло ў склад Беларускай ССР, дзе ў 1924 годзе стала цэнтрам раёну (з 26 траўня 1935 году ў Менскім раёне). Афіцыйны статус Самахвалавічаў панізілі да пасёлку. На 1941 год тут было 99 двароў. У Другую сусьветную вайну з 1941 да 1944 году вёска знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

У 1964 годзе з Лошыцы ў Самахвалавічы перанесьлі Беларускі навукова-дасьледчы інстытут пладаводзтва, агародніцтва і бульбаводзтва (БелНДІПАБ). На 1 студзеня 1997 год у вёсцы было 958 двароў, на 2001 год — 939. 25 сакавіка 2010 году Самахвалавічы атрымалі афіцыйны статус «аграгарадку».

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1815 год — 203 чал. у мястэчку Самахвалавічах і 128 чал. у вёсцы Самахвалавічах; 1861 год — 406 чал.; 1897 год — 527 чал. у мястэчку Самахвалавічах, 184 чал. у вёсцы Самахвалавічах і 52 чал. у маёнтку Самахвалавічах
• XX стагодзьдзе: 1917 год — 807 чал. у мястэчку Самахвалавічах, 197 чал. у вёсцы Самахвалавічах і 89 чал. у маёнтку Самахвалавічах; 1941 год — 433 чал. у мястэчку Самахвалавічах, 262 чал. у вёсцы Самахвалавічах; 1 студзеня 1997 год — 2576 чал.^[6]; 1999 год — 2520 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2001 год — 2513 чал.^[7]; 2010 год — 2541 чал.

Інфраструктура

У Самахвалавічах працуюць сярэдняя і музычная школы, амбуляторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.

У наш час у вёсцы збудавалі новую царкву Сьвятога Духа, арганізуецца каталіцкая парафія Сьвятога Духа і Сьвятога Міхала Арханёла.

Транспарт

Самахвалавічы знаходзяцца на скрыжаваньні шашы P23 з Н9033.

Турыстычная інфармацыя

Страчаная спадчына

• Царква Сьвятога Духа (XVIII ст., Сьвяты Пасад; згарэла ў 1914 годзе)