Ула

У́ла, Ву́ла — вёска ў Беларусі, пры ўтоку ракі Улы ў Дзьвіну. Цэнтар сельсавету Бешанковіцкага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 679 чалавек. Знаходзіцца за 27 км на паўночны захад ад Бешанковічаў, за 17 км ад чыгуначнай станцыі Лоўжа (лінія Віцебск — Полацак). Аўтамабільныя шляхі злучаюць паселішча зь Бешанковічамі, Лепелем, Ушачамі і шашай Віцебск — Полацак. Рачная прыстань.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Ула (неадназначнасьць).

Ула лац. Uła
Агульны выгляд
Герб Улы
Першыя згадкі:	XIV ст.
Магдэбурскае права:	31 сакавіка 1648
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Віцебская
Раён:	Бешанковіцкі
Сельсавет:	Ульскі
Вышыня:	134 м н. у. м.
Насельніцтва:	679 чал. (2018)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2131
Паштовы індэкс:	211375
СААТА:	2205895048
Нумарны знак:	2
Геаграфічныя каардынаты:	55°13′30″ пн. ш. 29°14′25″ у. д.
Ула на мапе Беларусі ± Ула Ула
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Ула — даўняе магдэбурскае места гістарычнай Полаччыны, старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага. Да нашага часу тут захаваўся збудаваны ў стылі клясыцызму касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы, помнік архітэктуры XIX ст.

Назва

Тапонім У́ла^[1] ўтварыўся ад назвы ракі. Тым часам гідронім, на думку беларускага географа Вадзіма Жучкевіча, мае славянскую аснову, сэнсавае значэньне якой — 'зьвязак, злучэньне' (тое ж, што і случ)^[2]. Побач з афіцыйнай назвай таксама традыцыйна ўжываецца варыянт Ву́ла.

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Улы

Вялікае Княства Літоўскае

Паводле Энцыкляпэдыі Вялікага Княства Літоўскага сучасная Ула ўзьнікла ў Інфлянцкую вайну (1558—1582) як ўмацаваны пункт, і яе нельга блытаюць з аднайменным прыватным мястэчкам, што існавала за 35 км на поўдзень^[3]. У гэты час Ула ўваходзіла ў склад Полацкага ваяводзтва.

У 1563 год на загад караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста на мысе пры сутоках Дзьвіны і Улы пачалося ўзьвядзеньне замка, але работы, якімі кіраваў вэнэцыянскі інжынэр, спыніў напад аддзелу войскаў Маскоўскай дзяржавы; будаўнікі загінулі. Увосень 1568 году замак адбудавалі. Да сярэдзіны 1570-х гадоў пад сьценамі фартэцыі ўзьнікла места Ула^[3]. 10 красавіка 1577 году Жыгімонт Аўгуст надаў Уле пэўныя мескія правы. 27 студзеня^[3] 1577 году кароль і вялікі князь Стэфан Баторы надаў месту герб: «у чырвоным полі замак зь вежай пасярэдзіне»^[4] («замок и вежу одну»^[3]). У 1580 год на загад Стэфана Баторыя вакол замка насыпалі магутны вал (6 м вышынёй). Па Інфлянцкай вайне места страціла сваё стратэгічнае значэньне і трапіла ў прыватныя рукі.

31 сакавіка 1648 году Ула атрымала Магдэбурскае права^[3]. У 1669 годзе тут збудавалі драўляны касьцёл Сьвятога Духа. На 1764 год у месьце было 8 вуліцаў і 2 слабады, 187 двароў^[3].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Ула апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Лепельскім павеце Полацкай (1793—1796), а з 1802 году — Віцебскай губэрняў. Статус паселішча панізілі да мястэчка, якое ў 1861 годзе стала цэнтрам воласьці.

На 1881 год у Вуле было каля 200 дамоў, існавалі валасная ўправа, 3 царквы, касьцёл, сынагога, школа, 4 габрэйскія школы, прыстань, 2 гарбарні, 48 крамаў, 6 заезных дамоў. Побач зь мястэчкам (за 1 км), у маёнтку Аўгустбэргу, працавалі бровар і вадзяны млын. Частка местачкоўцаў у якасьці лёцманаў нанімаліся на баркі і плыты, праводзілі іх Дзьвіною ў Рыгу.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Улу занялі войскі Нямецкай імпэрыі^[5].

• Старая графіка Улы
• 
  Замак, XVI ст.
• 
  Замак, 1568 г.
• 
  C. W. von Faber, 26 ліпеня 1812 г.
• 
  Н. Орда, 1875—1876 гг.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Ула абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары мястэчка і воласьці атрымалі Пасьведчаньні Народнага Сакратарыяту БНР^[5]. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Ула ўвайшла ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 году Улу вярнулі ў склад БССР, дзе яна стала цэнтрам раёну (з 1931 году ў Бешанковіцкім раёне). Зь ліпеня 1941 да 26 чэрвеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

8 красавіка 2004 году афіцыйны статус Улы панізілі да пасёлку^[1], а 24 сьнежня 2009 году паселішчу надалі афіцыйны статус «аграгарадку».

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Агульны выгляд, да 1918 г.
• 
  Вуліца Прабойная, да 1918 г.
• 
  Параходная прыстань, да 1918 г.
• 
  Касьцёл, 1913 г.

• 
  Інтэр’ер касьцёла, 1913 г.
• 
  Касьцёл, 1941—44 гг.
• 
  Касьцёл, 1941—44 гг.
• 
  Царква-мураўёўка, 1941—44 гг.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XVIII стагодзьдзе: 1764 год — 0,9 тыс. чал.^[3]
• XIX стагодзьдзе: 1838 год — 1091 чал. (540 муж. і 551 жан.), зь іх шляхты 4 муж. і 3 жан., духоўнага стану каталіцкага 1 муж., духоўнага стану праваслаўнага 2 муж. і 2 жан., купцоў-юдэяў 12 муж. і 10 жан., мяшчанаў-юдэяў 226 муж. і 230 жан., сялянаў зямянскіх 287 муж. і 303 жан., аднадворцаў 2 муж. і 1 жан., адстаўных салдатаў 6 муж. і 2 жан.^[6]; 1850 год — 1041 чал.; 1892 год — 1800 чал.^[7]; 1900 год — каля 2,5 тыс. чал.^[8]
• XX стагодзьдзе: 1999 год — 1200 чал.; 2000 год — 2240 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2002 год — 1,2 тыс. чал.^[9]; 2004 год — 1,4 тыс. чал.; 2010 год — 1069 чал.

Адукацыя

У Вуле працуюць прафэсійна-тэхнічная вучэльня мэханізацыі сельскай гаспадаркі.

Забудова

Вуліцы і пляцы

Афіцыйная назва	Гістарычная назва
Даватара вуліца	?
Ленінская вуліца	Прабойная вуліца
Першамайская вуліца	?
?	Рынак пляц

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай і мясцовай прамысловасьці.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

• Земляная фартыфікацыя «Баторыеў шанец» (XVI ст.)
• Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (1853—1864)
• Царква Сьвятой Тройцы (1896; мураўёўка)

Страчаная спадчына

• Замак (XVI ст.)
• Кляштар дамініканаў
• Могілкі каталіцкія. Капліца (XVIII ст.)
• Сынагога (XIX ст.)
• Царква Покрыва Багародзіцы (1857)

Галерэя

• Краявіды Улы
• 
  Траецкі касьцёл
• 
  Касьцёл, з боку апсыды
• 
  Траецкая царква-мураўёўка
• 
  Царква, помнік

Асобы

• Міхаіл Данілевіч (1882—1956) — навуковец, мэдык-інфэкцыяніст, прафэсар