Спіс краін з некалькімі сталіцамі

Некаторыя краіны свету маюць або мелі раней некалькі сталіц. У пэўных выпадках краіна можа мець ад дзвюх і больш сталіц для розных мэт. Пры гэтым усе сталіцы або маюць адпаведны афіцыйны статус дэ-юрэ, або па розных прычынах некаторыя гарады могуць разам з афіцыйнай сталіцай выконваць сталічныя функцыі дэ-факта. Сёння большая частка краін свету мае толькі адзін сталічны горад.

Гэта старонка — інфармацыйны спіс.

     Краіны, якія сёння маюць некалькі сталіц дэ-юрэ     Краіны, якія сёння маюць некалькі сталіц дэ-факта      Краіны або іх пераемніцы, якія гістарычна мелі некалькі сталіц дэ-юрэ     Краіны або іх пераемніцы, якія гістарычна мелі некалькі сталіц дэ-факта

Сучасныя краіны з некалькімі сталіцамі

Маюць некалькі сталіц дэ-юрэ

Тры гарады: Прэторыя, Кейптаўн і Блумфантэйн (злева направа) — адначасова з’яўляюцца сталіцамі Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікі.

Некалькі гарадоў могуць мець афіцыйны статус сталіцы па адной з наступных прычын:

• дэцэнтралізацыя ўрадавага апарата;
• барацьба з перанапружаннем сталіцы і развіццё эканомікі іншых рэгіёнаў;
• перыядычны пераезд урада ў іншую рэзідэнцыю ў сувязі з кліматам;
• некаторыя гарады ўваходзяць у агламерацыю з афіцыйнай сталіцай;
• сімвалічны статус (напрыклад, гістарычнай сталіцы).

Наступныя краіны маюць некалькі сталіц афіцыйна, што зафіксавана ў канстытуцыі або іншых заканадаўчых актах, або на афіцыйным узроўні горад называецца сталіцай дзяржавы.

Краіна	Сталіцы	Падрабязнасці
Гандурас[1]	Тэгусігальпа	Афіцыйная сталіца і рэзідэнцыя ўрадавых структур[заўв 1]
	Камаягуэла[es]	Падзяляе статус сталіцы[2][заўв 1]
Кот-д’Івуар[3]	Ямусукра	Афіцыйная сталіца, заканадаўчы цэнтр
	Абіджан	Дэ-факта месцазнаходжанне ўрада, афіцыйна называецца як эканамічная сталіца і адміністрацыйны цэнтр (афіцыйная сталіца да 1983 года)
Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка[4]	Прэторыя	Адміністрацыйна-выканаўчая сталіца
	Кейптаўн	Заканадаўчая сталіца (парламент[en])
	Блумфантэйн	Судовая сталіца
Перу	Ліма	Афіцыйная сталіца; рэзідэнцыя ўрада і ўсіх галін улады
	Куска	Таксама прызнаецца ў Канстытуцыі як гістарычная сталіца[5]
Рэспубліка Карэя[6]	Сеул	Афіцыйная сталіца
	Седжон[en]	Адміністрацыйная сталіца, рэзідэнцыя ўрада[заўв 2][заўв 3]
Чарнагорыя[7]	Падгорыца	Афіцыйная сталіца, рэзідэнцыя ўрада
	Цэтынэ	Рэзідэнцыя прэзідэнта, гістарычная сталіца
Чылі[8]	Сант’яга	Афіцыйная сталіца, рэзідэнцыя ўрада
	Вальпараіса	Рэзідэнцыя Кангрэса
Шры-Ланка[9]	Каломба	Выканаўчая і судовая сталіца
	Шры-Джаявардэнепура-Котэ	Заканадаўчая сталіца
Эсваціні[10]	Мбабанэ	Адміністрацыйная сталіца
	Лабамба	Заканадаўчая (парламент[es]) і каралеўская сталіца

Маюць некалькі сталіц дэ-факта

Мантсерат — прыклад краіны з адной сталіцай дэ-юрэ, закінутай з-за катаклізму (Плімут, злева), і другой сталіцай дэ-факта (Брэйдс, справа).

Некаторыя краіны афіцыйна маюць адну сталіцу, але па розных прычынах некаторыя з галін улады ў значнай ступені або цалкам знаходзяцца ў іншых гарадах, з-за чаго яны могуць прэтэндаваць на званне другой сталіцы. Часта, з-за ваенных канфліктаў ці катаклізмаў, у краіны можа быць адна афіцыйная сталіца, але адміністрацыйныя функцыі выконвае іншы горад, што робіць яго часовай сталіцай^[en].

Аб некалькіх сталіцах можна казаць таксама ў выпадках, калі міжнародная супольнасць не мае кансэнсусу, які горад называць сталіцай дзяржавы.

У той жа час, на лакальным неафіцыйным узроўні часта можна сустрэць найменне нейкага горада другой сталіцай краіны (напрыклад, Рыа-дэ-Жанэйра ў Бразіліі або Кракаў у Польшчы, Нью-Ёрк у ЗША). Але без задавальнення крытэрыяў, апісаных вышэй, такія выпадкі звычайна не разглядаюцца як падстава лічыць такія гарады другімі сталіцамі фактычна.

Краіна	Сталіцы	Падрабязнасці
Амерыканскае Самоа[заўв 4][11]	Пага-Пага	Сталіца дэ-факта[12]
	Фагатога	Рэзідэнцыя ўрада, заканадаўчай улады і вышэйшага суда згодна з канстытуцыяй краіны[13][14]
Балівія[15]	Сукрэ	Канстытуцыйная сталіца
	Ла-Пас	Дэ-факта сталіца выканаўчай улады
Бенін[16]	Порта-Нова	Афіцыйная сталіца
	Катану	Дэ-факта месцазнаходжанне ўрада
Бурундзі[17]	Гітэга	Палітычная сталіца
	Бужумбура	Эканамічная сталіца, месцазнаходжанне ўрада (афіцыйная сталіца да 2019 года)
Германія	Берлін	Афіцыйная сталіца
	Бон	З’яўляецца другім адміністрацыйным цэнтрам згодна з актам «Берлін-Бон»[18][19][20]
	Карлсруэ	Судовы цэнтр, рэзідэнцыя найвышэйшых судоў[21]
Емен	Сана	Афіцыйная сталіца, кантралюецца хусітамі
	Адэн	Часовая сталіца[22]
САДР[заўв 5][23]	Эль-Аюн	Афіцыйная сталіца[24]. Дэ-факта кантраляваны Марока як цэнтр Паўднёвых правінцый Марока[en]
	Тыфарыці	Часовая сталіца ўрада САДР
Ізраіль[25]	Іерусалім	Рэзідэнцыя ўрада, не прызнана ўсёй міжнароднай супольнасцю[26]
	Тэль-Авіў	Рэзідэнцыя амбасад[заўв 6]
Малайзія	Куала-Лумпур	Выканаўчая (парламент) і канстытуцыйная сталіца
	Путраджая	Адміністрацыйны цэнтр; часам узгадваецца як адміністрацыйная сталіца[27][28]
Мантсерат[заўв 7]	Плімут	Сталіца дэ-юрэ, горад-прывід пасля вывяржэння вулкана Соўфрыерэ Хілз[en][29]
	Брэйдс	Часовая сталіца[en] краіны дэ-факта[30][заўв 8]
Нідэрланды[31]	Амстэрдам	Канстытуцыйная сталіца
	Гаага	Традыцыйная рэзідэнцыя ўрада
Палесціна[32]	Іерусалім	Сталіца, абвешчаная дэ-юрэ[33]
	Рамала	Адміністрацыйная сталіца дэ-факта[34]
Расія	Масква	Афіцыйная сталіца, адміністрацыйны цэнтр, рэзідэнцыя ўрада
	Санкт-Пецярбург	Рэзідэнцыя Канстытуцыйнага Суда[35]
Танзанія[36]	Дадома	Афіцыйная сталіца, заканадаўчы цэнтр
	Дар-эс-Салам	Дэ-факта месцазнаходжанне ўрада
Чэхія	Прага	Афіцыйная сталіца, рэзідэнцыя ўрада і парламента
	Брно	Рэзідэнцыя найвышэйшых нацыянальных судоў[37][38][39]
Эстонія	Талін	Афіцыная сталіца згодна з канстытуцыяй
	Тарту	Месца знаходжання Вярхоўнага Суда Эстонскай Рэспублікі

Некалькі сталіц у мінулым

У старажытных манархічных дзяржавах часта можна назіраць пераезд урадавага апарату разам з манархам, але сталіцамі ў такім выпадку лічыліся толькі пастаянныя рэзідэнцыі галоўнага манарха. Часамі, часцей за ўсё з-за клімату, такіх сталіц магло быць некалькі.

У гісторыі можна сустрэць шмат выпадкаў, калі краіны мелі некалькі гарадоў, якія адначасова служылі адміністрацыйнымі сталіцамі па розных прычынах, такіх як:

• вайна, акупацыя і іншыя палітычныя крызісы,
• надвор’е,
• пераезд урада да новай сталіцы,
• падзел урадавага апарату,
• палітычны падзел дзяржавы.

Мелі некалькі сталіц дэ-юрэ

Карта Дуранійскай імперыі з пазначэннем дзвюх сталіц.

Карта 1861 года Аб’яднанага княства Валахіі (жоўтая) і Малдовы (сіняя)^[40], дзе чырвонымі кропкамі адзначаны 2 сталіцы (Бухарэст і Ясы), а таксама Факшаны, як меркаваная заканадаўчая сталіца, якая знаходзілася бы на мяжы дзвюх адзінак.

Краіна	Гады	Сталіцы	Падрабязнасці
Аб’яднанае княства Валахіі і Малдовы (сённяшняя  Румынія)[41]	1859—1862	Бухарэст	Цэнтр Валахіі
		Ясы	Цэнтр Малдовы
Аўстра-Венгрыя	1873—1918	Вена	Цыслейтанія
		Будапешт	Каралеўства Венгрыя[42]
Аютхайскае каралеўства[th] (сённяшні  Тайланд)[43]	1488 — раннія 1680-я	Аютхая	Галоўная сталіца
	1488—1590	Пхітсанулок	Другая сталіца (або «падсталіца»)
Брытанская Індыя (сённяшняя  Індыя)	1858—1947	Калькута (1858—1911)[44]	Адміністрацыйная сталіца
		Нью-Дэлі (1911—1947)[45]
		Шымла	Летняя сталіца[46]
Бутан[47][48][49]	1527—1995	Тхімпху	У розныя перыяды — афіцыйная сталіца
		Пунакха-дзонг[en]	У розныя перыяды быў або зімняй рэзідэнцыяй манарха, або афіцыйнай сталіцай. Сёння з’яўляецца «зімняй сталіцай» для бутанскіх будыстаў[en]
Грузія	2012—2019	Тбілісі	Афіцыйная сталіца
		Кутаісі	Рэзідэнцыя парламента[50]
Дуранійская імперыя (сённяшнія  Афганістан і  Пакістан)	1776—1823	Кабул	Летняя сталіца
		Пешавар	Зімовая сталіца[51][52]
Лівія[53]	1951—1969	Трыпалі	Адна з дзвюх афіцыйных сталіц Каралеўства Лівія
		Бенгазі
Рымская імперыя[54]	Кожны ў розныя перыяды паміж 27 да н.э. і 476 н.э.	Рым	У розныя перыяды былі сталіцамі Заходняй Рымскай імперыі.
		Равена
	286—330	Mediolanum
	286—330	Nicomedia	Сталіцы Візантыі (або Усходняй Рымскай імперыі)
	330—395, 395—1453	Канстанцінопаль
Сербія і Чарнагорыя[55]	2003—2006	Бялград	Адміністрацыйная і заканадаўчая сталіца
		Падгорыца	Судовая сталіца
Філіпіны[56][заўв 9]	1948—1976	Кесан-Сіці	Афіцыйная сталіца[57]
		Маніла	Дэ-факта месцазнаходжанне ўрада
	1901—1976	Багіё[en]	Летняя сталіца[en] (усё яшчэ нефармальна вядома як летняя сталіца)[58][59][60]
Японія	1603—1868	Эда	Сталіца сёгуната
		Кіёта	Сталіца імператара

Мелі некалькі сталіц дэ-факта

Краіна	Гады	Сталіцы	Падрабязнасці
Аўстралія	1901—1927	Канбера	Афіцыйная сталіца[61]
		Мельбурн	Рэзідэнцыя парламента[62]
Бангладэш[63]	1971—1972	Дака	Афіцыйная сталіца, кантраляваная Пакістанам[64][65]
		Муджыбнагар[en]	Абвешчаная часовая сталіца падчас Вайны за незалежнасць[66]
		Калькута	Дэ-факта сталіца ў выгнанні[заўв 10]
Бенгальскі султанат[67]	1352—1450	Пандуа[en]	Першая сталіца султаната
	1390—1411	Санаргаон[en]	Афіцыйная сталіца і рэзідэнцыя суда пры султане Гіясуддзіне Азам-шаху
Дзяржава Ахеменідаў[68]	550—330 да н.э.	Вавілон	Адна з чатырох рэзідэнцый Ахеменідаў
		Пасаргады або Персепаліс
		Экбатана
		Сузы
Імперыя Вялікіх Маголаў[69][заўв 11]	1526—1530, 1560 — 1571, 1598—1605, 1605—1627, 1628—1648	Агра	Сітуацыі, калі ў Імперыі Маголаў было адначасова дзве сталіцы здараліся часта і па розных прычынах. Часцей за ўсё, з-за частых пераездаў манархаў
	1530—1540, 1554—1556, 1556—1560, 1639—1658, 1658—1677	Дэлі (з 1639 па 1658 гады насіў назву Шахджаханабад)
	1571—1585	Фатэхпур-Сікры[en]
	1540—1554, 1584—1596	Лахор
	1526—1681	Кабул	Летняя сталіца[70]
Італьянская сацыяльная рэспубліка[71]	1943—1944	Сала	Сталіца дэ-факта да 1944 года, калі яна стала асноўнай сталіцай
		Рым	Сталіца дэ-юрэ да 1944 года, калі яна была вызвалена Саюзнікамі[en]
Каралеўства Італія[72][73]	1943—1944	Брындызі (1943 — люты 1944)	Часовая сталіца дэ-факта
		Салерна (люты—чэрвень 1944)
		Рым	Сталіца дэ-юрэ да 1944 года, калі яна была вызвалена Саюзнікамі[en]
Каралеўства Лаос (сённяшні  Лаос)	1947—1975	В’енцыян	Афіцыйная адміністрацыйная сталіца[74]
		Луангпхабанг[en]	Каралеўская сталіца, рэзідэнцыя караля дэ-факта[75][76]
Каралеўства Румынія[41]	1916—1918	Бухарэст	Афіцыйная сталіца, акупаваная немцамі
		Ясы	Часовая сталіца з эвакуяваным урадам
КНДР	1948—1972	Пхеньян	Адміністрацыйная сталіца дэ-факта
		Сеул	Афіцыйная (канстытуцыйная) сталіца да 1972 года[77]
Лівія	2014—2020	Трыпалі	Месца пасяджэння Новага Усеагульнага нацыянальнага кангрэса (да 2016) і Урада нацыянальнай згоды (з 2016)
		Табрук	Месца пасяджэння Палаты прадстаўнікоў
Літва[78]	1920—1939	Вільнюс	Афіцыйная сталіца. Знаходзілася пад кантролем Польшчы
		Каўнас	Часовая сталіца дэ-факта
Малаві[79]	1974—1994	Лілонгвэ	Адміністрацыйная і судовая сталіца, новая афіцыйная сталіца
		Зомба	Заканадаўчая сталіца дэ-факта (старая сталіца)
Нарвегія[80]	1940	Осла	Афіцыйная сталіца
		Хамар	Часовая сталіца на адзін дзень, дзе засядаў парламент
Тайвань[заўв 5][заўв 12]	1937—1945	Нанкін	Сталіца марыянеткавая дзяржавы, кантраляванай Японіяй
		Чунцын	Часовая сталіца[en] кіраванай Гаміньданам Кітайскай Рэспублікі[81]
	1945—1991	Нанкін	Адміністрацыйная, заканадаўчая і судовая сталіца (заяўлялася паміж эвакуацыяй 1949 года[en] і Кансэнсусам 1992 года[en])
		Тайбэй	Часовая сталіца[en] кіраванай Гаміньданам Кітайскай Рэспублікі на Тайвані
ФРГ	1949—1990	Берлін	Афіцыйная сталіца згодна з Канстытуцыяй[82]
		Бон	Часовая сталіца дэ-факта, якая з 1970-х гадоў пачала на афіцыйным узроўні называцца «федэральнай сталіцай» (Bundeshauptstadt)[83]
Фінляндыя[84]	1939—1940	Хельсінкі	Афіцыйная сталіца
		Каўхаёкі[en]	Часовая заканадаўчая сталіца падчас эвакуацыі парламента ў вайне з СССР
Францыя[85]	1940—1944	Вішы	Адміністрацыйная сталіца дэ-факта
		Парыж	Канстытуцыйная сталіца дэ-юрэ, а таксама сталіца Нямецкай ваеннай адміністрацыі[en]

Складаныя выпадкі

Карта атола Тарава, сталіцы Кірыбаці, з падзелам на паўночную і паўднёвую Тараву.

Асобным надзвычайным выпадкам з’яўляецца сталіца Кірыбаці, атол Тарава (дэ-факта — паўднёвая яго частка^[86]), якая складаецца з шэрагу паселішчаў, сярод якіх размеркаваны ўрадавы апарат (Баірыкі фактычна з’яўляецца галоўным адміністрацыйным цэнтрам, але некаторыя дзяржаўныя ўстановы знаходзяцца і ў іншых паселішчах)^[87][88]. Такім чынам, у Кірыбаці юрыдычна адна сталіца, якая складаецца з некалькіх населеных пунктаў.

Заўвагі

1. Абодва гарады ствараюць Метрапольную зону Тэгусігальпы і Камаягуэлы^[es]
2. Працэс пераезду ўрада да новай сталіцы яшчэ не скончаны і сутыкаецца з крытыкай — Julian Ryall. New South Korean president wants to relocate capital city (англ.). dw.com (18 сакавіка 2022). Праверана 29.01.2023.
3. Пераезд урада плануецца на 2027 год, але ў 2023 годзе плануецца пабудова другога офіса Прэзідэнта ў горадзе — Son Ji-hyoung. Plan for 2nd presidential office in Sejong to roll out next year (англ.). koreaherald.com (6 снежня 2022). Праверана 29.01.2023.
4. Залежная тэрыторыя ЗША.
5. Гэта дзяржаўнае ўтварэнне не прызнана міжнароднай супольнасцю незалежнай дзяржавай.
6. За выключэннем Гватэмалы, Гандураса, Косава і ЗША, у якіх ёсць амбасады ў Іерусаліме
7. Краіна з’яўляецца залежнай тэрыторыяй са сваім урадавым апаратам. Афіцыйна, гэта заморская тэрыторыя Вялікабрытаніі
8. На дадзены момант будуецца новая сталіца і порт у Літл Бэй^[en] — An achievable vision for Little Bay (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 28 ліпеня 2016. Праверана 1 лютага 2023.
9. З 1910 па 1975 гады Маніла, імаверна, была зімовай сталіцай, а Багіё^[en] — летняй
10. Часовы ўрад размяшчаўся ў Індыі
11. Акрамя пералічаных гарадоў, у манархаў бывалі іншыя часовыя паселішчы і імперскія лагеры падчас пераездаў, паходаў і экспедыцый. Падчас гэтых паездак манархаў звычайна суправаджаў весь адміністрацыйны апарат, таму такія месцы з’яўляліся фактычнымі сталіцамі дзяржавы.
12. Chris Wang. Schools to teach Nanjing is ROC capital: ministry (англ.). taipeitimes.com (4 снежня 2013). Праверана 29.01.2023. — пасля 1991 года задакументаваны спробы ўрада прасоўваць ідэі Нанкіна як сапраўднай сталіцы Кітайскай Рэспублікі і Тайбэя — як сталіцы ў выгнанні ў тайваньскіх школах, што супярэчыць канстытуцыі краіны, аднак не з’яўляецца афіцыйнай пазіцыяй дзяржавы на міжнароднай арэне.