Neoptera
інфраклас крылатых насякомых From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Neoptera або Навакрылыя — інфраклас крылатых насякомых. Асноўнай прыкметай з'яўляецца здольнасць складваць свае крылы назад на брушка з дапамогай спецыяльнага сустава і адпаведнай мускулатуры. Да іх належаць усе Крылатыя насякомыя (Pterygota), за выключэннем падзёнак (Ephemeroptera) і стракоз (Odonata).
Магчымасць шчыльна складаць крылы да цела дазваляе гэтым жывёлам засяляць мноства розных асяроддзяў. Гэтая змена дазваляе ім хавацца і пранікаць у вузкія ўкрыцці і расколіны. З перабудовай сустава і палётнай мускулатуры таксама трэба было перабудаваць і самі крылы, каб яны пачалі складвацца. Гэта адбылося за кошт шэрагу складкаў на крыле. Многія атрады навакрылых утрымліваюць эусацыяльныя віды насякомых, якія ўтвараюць інсектныя супольнасці.[1]
Remove ads
Гісторыя класіфікацыі
Гісторыя вылучэння групы Neoptera сыходзіць да пачатку XX стагоддзя і звязана з імем выдатнага рускага палеантолага Андрэя Мартынава. Складзеная да таго часу сістэма насякомых была вельмі заблытанай і супярэчлівай, шмат дзе былі паліфілетычныя таксоны. Патрабаваўся адзін знак, які б паказаў ход эвалюцыі насякомых і паслужыў бы асновай для стварэння больш дасканалай класіфікацыі. Мартынаў абраў у якасці такога знака спосаб складання крылаў. Згодна з яго поглядамі, першапачаткова насякомыя не маглі складаць крылы наогул, але трымалі іх распасцёртымі ў бакі. У далейшым з’явілася група, якая дзякуючы мадыфікацыі аксіліярнага апарата набыла здольнасць складаць крылы так, што дарсальная паверхня крыла апыналася звернутая дарсальна (пры плоскім складанні) або латэральна (пры дахападобным складанні). Да Neoptera адносіцца пераважная большасць насякомых і, такім чынам, жывёл наогул (па колькасці відаў). Яны змаглі заняць літаральна ўсе экалагічныя нішы і прыстасавацца да існавання амаль ва ўсіх, нават самых экстрэмальных для членістаногіх біятопах.
Remove ads
Механізм складання крылаў
Складанне крылаў у Neoptera забяспечваецца дзякуючы асаблівай будове сістэмы склерытаў у сучляненні дарсальнай паверхні крыла і тергіта. У тыповым выпадку аксіліярны апарат Neoptera мае два асноўныя сучляненні: першага аксіліярнага склерыта з пярэднім і сярэднім крылавымі адросткамі нотуму і трэцяга аксіліярнага склерыта з заднім крылавым выступам; пры гэтым і першы, і трэці аксіліярныя склерыты злучаныя з другім. Па лініі, якая праходзіць праз гэтыя два сучляненні, пры складанні крыла ўтвараецца складка. На вентыральным баку крыла асаблівы адростак трэцяга аксіліярнага склерыта сходзіцца з заднім краем субалярнага склерыта. Акрамя таго, трэці аксіліярны склерыт сучляняецца яшчэ і з асновамі анальных жылкаў крыла, дзякуючы чаму пры складанні крыла ўтвараецца анальная складка. Такім чынам, трэці аксіліярны склерыт і размешчаны за ім участак крыла за анальнай складкай перагортваюцца, дазваляючы крылу павярнуцца вяршыняй назад. Перагортваючыся ўчастак крыла быў названы неала, а астатняя частка крыла — палеала, што адлюстроўвае ўяўленне пра тое, што нескладаючыяся крылы падзёнак, стракоз і іншых старажытных насякомых з’яўляюцца плезіяморфіяй, а здольнасць да складання крылаў у Neoptera — апаморфіяй.
Remove ads
Біялогія
Як ужо было сказана, Neoptera населілі ўсе колькі-небудзь прыдатныя для жыцця біятопы. У выніку вострай канкурэнцыі, якая ўзнікла, калі росквіт групы толькі пачынаўся, асобныя галіны набылі асаблівыя адаптацыі, якія пасля ўзнікалі неаднаразова ў розных групах Neoptera. Сярод гэтых адаптацый асабліва вылучаюцца наступныя (у дужках указаны прыклады):
- Каланіяльны (эмбіі) і грамадскі (грамадскія насякомыя) лад жыцця
- Паразітызм (пухаеды і вошы), у тым ліку сацыяльны (мурашкі)
- Унікальныя формы сімбіёзу з грыбамі і актынабактэрыямі (мурашкі-лістарэзы)
- Поўны метамарфоз (насякомыя з поўным ператварэннем) і блізкія да яго формы метамарфозы (белакрылкі)
Класіфікацыя
У XX стагоддзі Neoptera падзялялі па тыпу метамарфоза на 2 надатрады: насякомых з няпоўным ператварэннем (Exopterygota ці Hemimetabola) і насякомых з поўным ператварэннем (Endopterygota або Holometabola).
Сучасныя сістэматыкі дзеляць Neoptera на 3 клады, якім надаюць ранг ад надатрада да надкагорты ці нават інфракласа:
- Polyneoptera
- Paraneoptera
- Endopterygota — Насякомыя з поўным ператварэннем
Кожную з клад падраздзяляюць на некалькі меншых клад і надатрадаў, але ў цэлым гэты ўзровень класіфікацыі не ўстаяўся — кожная група сістэматыкаў, абапіраючыся на розныя прыкметы, праводзіць падзел па-іншаму.
Вымерлыя прадстаўнікі з нявызначаным становішчам:
- Aethiocarenus burmanicus
- Baryshnyala occulta
Кладаграма
Філагенія Neoptera паказана на кладаграме, не цалкам вырашанай, згодна з Клюге (2004, 2010, 2012, 2013, 2019, 2020) з выкарыстаннем марфалагічных характарыстык у адпаведнасці з прынцыпамі таго, што ён называе кладаэндэзісам[2][3][4]
Гэта не адпавядае малекулярнай філагеніі, напрыклад, Song et al 2016 для Polyneoptera, якія ўключаюць Zoraptera ў гэтую кладу[5], ні, да прыкладу, з Kjer et al 2016 для Endopterygota, якія прапануюць цалкам вырашанае дрэва для гэтай клады[6].
| Neoptera |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
_(white_background).png){kind=small}
.jpg){kind=small}
.png){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.png){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
Remove ads
Крыніцы
Літаратура
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads