Til

O til^[1] (~), til de nasalidade, trazo supralinear ou til xeral de abreviación, é un sinal diacrítico que se coloca sobre, baixo ou no medio dalgunhas letras en distintas linguas. Tamén se emprega nalgunhas ciencias.

Non confundir con acento ortográfico.

~
Til
Signos ortográficos
punto ( . ) coma ( , ) punto e coma ( ; ) dous puntos ( : ) puntos suspensivos ( … ) signo de interrogación ( ? ) signo de exclamación ( ! ) comiñas ( « » ) ( ‘ ’ ) ( “ ” ) parénteses ( ( ) ) corchetes ( [ ] ) raia ( ― ) guión ( ‐ ) barra diagonal ( / ) apóstrofo ( ' ) ( ’ ) acento ( ◌́ )   acento agudo ( ◌́ )   acento circunflexo ( ◌̂ )   acento grave ( ◌` ) diérese ( ◌̈ ) til ( ~ ) espazo (   )
Outros signos auxiliares
antilambda ( < > ) antígrafo ( ¶ ) arroba ( @ ) asterisco ( * ) asterismo ( ⁂ ) barra inversa ( \ ) barra vertical ( | ) ( ¦ ) cancelo ( # ) chaves ( { } ) cruz ( † ) ( ‡ ) e comercial ( & ) fin de artigo ( ∎ ) frecha ( → ) grao ( ° ) guión baixo ( _ ) ídem ( 〃 ) indicador ordinal ( º ) ( ª ) man ( ☞ ) moeda ( ¤ ) parágrafo ( § ) porcentaxe ( % ) prima ( ′ ) ( ″ ) ( ‴ ) punto de lista ( • ) punto medio ( · ) símbolos lóxicos ( ⇒ ) ( ¬) ( ∃ ) ( ⊤ ) ( ∴ ) símbolos matemáticos ( + ) ( ‒) ( × ) ( ÷ ) ( = ) ( ± ) símbolos monetarios ( ¤ ) ( $ ) ( ¢ ) ( £ ) ( ₤ ) ( ¥ ) ( € ) símbolos de propiedade intelectual ( © ) ( ℗ ) ( ® ) ( ™ ) ( ℠ ) ( Ⓜ )
Esta caixa: ver conversa editar

~
Til
Diacríticos do alfabeto latino
acentos    acento agudo ( ´ )    acento agudo dobre ( ˝  )    acento circunflexo ( ^ )    acento grave ( ` )    acento grave dobre (   ̏   ) anel ( ° ) breve ( ˘ ) breve inversa ( ̑ ) caron ( ˇ ) cedilla ( ¸ ) corno (  ̛ ) diérese ( ¨ ) gancho ( ˛   ̢ ) gancho superior (  ̉ ) macron ( ¯ ) ogonek ( ˛ ) punto    punto inferior ( . )    punto medio ( · )    punto de lista ( • )    punto superior ( ˙ ) til ( ~ ) trazo ( ◌̸ )
Signos ortográficos empregados como diacríticos
apóstrofo ( ’ ) barra ( / ) barra inversa ou invertida ( \ ) barra vertical ( | ) coma ( , ) dous puntos ( : ) guión ( - )
Diacríticos de alfabetos non latinos
Diacríticos do alfabeto árabe Diacríticos do alfabeto cirílico Diacríticos do alfabeto devanágari Diacríticos do alfabeto grego Diacríticos do alfabeto hebreo Diacríticos do alfabeto tibetano Diacríticos dos silabarios xaponeses
Esta caixa: ver conversa editar

Permite distinguir entre grafías simples (exemplos: a, n) e complexas (exemplos: ã, ñ). Así, o trazo superior pode indicar o modo de articulación dunha vogal (vogal nasalizada, por elevación no grao de constrición: ã, ẽ, ĩ, õ, ũ) ou o punto de articulación dunha consoante (nasal palatal: ñ)

Historia

A palabra “til” procede do latín titulus, "título" ou "sobrescrito". Orixinalmente se empregaba sobre o n como abreviatura. Por exemplo A^o Dñi significaba Anno Domini. Tamén era unha forma de indicar unha letra repetida.^[2]

O til tamén era un sinal de nasalización. A referencia máis antiga á definición do til é do século XVI na Gramática de João de Barros.

Uso en galego

Na normativa oficial do galego o til forma parte da letra Ñ. Na normativa reintegracionista do galego é usado de maneira opcional nas vogais à e Õ para marcar as vogais nasais daquelas falas que aínda conservan esta pronuncia, ou como maneira a permitir diferentes pronuncias usando unha soa escrita (por exemplo, -ões para as realizacións /oŋs/, /ɔŋs/, /os/, /ɔis/, /õis/, etc).

En galego-portugués, o til era usado en hiatos dunha vogal nasal seguida doutra vogal:

maçãa (mazá, /ma.ˈt͡sã.a/)

chẽo (cheo, /ˈt͡ʃẽ.o/)

mĩudo (miúdo, /mĩ.ˈu.do/)

bõo (bo, /ˈbõ.o/)

ũa (unha, /ˈũ.a/)

Tamén se empregaba para facer abreviacións, substituíndo unha consoante nasal.

P. ex: cõ, no canto de "con".

Valor único de marca de resonancia nasal vocálica

• Casos de desnasalización completa moderna, en que a perda da resonancia nasal non implicou a xeración de ningún tipo de consoante: en posición tónica (exemplos: allẽo, cadẽa, chẽo, lũa serẽa), pretónica (exemplos: avĩir, gẽeraçón, lũar, nomẽados) ou postónica (exs. órfãa, oucíãao ‘océano’, sávãas).
• Casos de posíbel xeración dunha consoante nasal na marxe silábica posnuclear: en posición interior (exemplo: mẽeziña) e final de palabra (exemplos: arções, barregãa, bẽes, prijũes, solirgiãaes, vilão).
• Casos de desenvolvemento xeneralizado de consoante nasal velar na marxe silábica posnuclear (exemplos: algũu, consũu, densũu, hũu, nengún/nehún, sõo ‘primeira persoa do presente do verbo ser’).
• Casos de posíbel xeración de consoante nasal na marxe silábica prenuclear, ben palatal (exemplos: Agostiño, contiña, conviña, teña), ben velar (exemplos: algũa, hũa, nengũa/nehũa).
• Casos de desenvolvemento do grupo consonántico [ŋg] (exemplo: enader ‘engadir’).

Usos noutras linguas

• En portugués, utilízase sobre o a (melão) e o o (melões) para indicar nasalidade.
• Tamén empregan o til para indicar nasalidade o bretón e algunhas linguas americanas coma o guaraní.
• En castelán, ao igual que no galego, o ñ representa o fonema /ɲ/. Este mesmo uso estendeuse ao asturiano, ao vasco, ao chamorro, ao guaraní, ás linguas quechuas, ao mapudungun, ao papiamento, ao tagalo e ao tetum.
• En grego clásico era un sinal diacrítico da ortografía politónica (βῆτα).
• En vietnamita escríbese sobre vogais decrecentes (ngã).
• En estoniano úsase para identificar un son vocálico claro (mõdu).

O til no IPA

No Alfabeto Fonético Internacional pode ter distintos significados segundo a súa posición:

• Colocado por riba dunha letra indica nasalización, como [ã], [ṽ].
• Colocado no medio dunha letra indica velarización ou faringalización: [ɫ], [z̴].
• Colocado debaixo da letra indica laringalización: [d̰].

Usos non lingüísticos

• En Matemáticas emprégase para expresar "aproximadamente igual" ou como signo diacrítico. Tamén pode aparecer en signos relacionados co igual, como ≃.
• En Informática utilízase o carácter ~ para escribir enderezos.
• Tamén se emprega en Física e Economía.